Лидерлік басқару стилі

Лидерлік теориясына шолу

Құрылым және бюрократия

Формалды емес лидер

бұл жеке адамдар немесе бір топта адамдарға әсер ету кабілеті және оларды белгілі бір мақсатқа жету үшін жұмыс процесі болып табылады.

Ғалымдар лидерліктіқ анықтамасының мағынасын тиімді колданудың 3 тәсілін атап көрсеткен:

1. Жеке адамның қасиеті мен көзқарасы жағынан карағандага тәсіл;

2. Тәртіптілік тәсіл;

3. Жағдайлық тәсіл.

Лидерлік ерекшеліктер томендегідей:

1. Интеллект деңгейі

2. Әсерлі сыртқы келбет (бейне)

3. Адалдық

4. Дұрыс бағыттағы ақыл

5. Экономикалық және әлеуметтік білім

6. Өзіне деген сенімділік

Тәртіптілік тәсіл - басқарушы стилін жіктеудіқ негізін немесе тәртіптілік стилін қалады. Бұл тәсілде тиімділік басқарушының жеке қасиетімен емес, онық бағынушыларға деген көзкарасымен, қарым-қатынасымен анықталады. Тәртіптілік тәсіл лидерліктіқ кездеген мақсатының алға жылжуына үлес қосканымен, оның кемшілігі де бар. Ал ол кемшілік төмендегідей болжамнан туады, яғни баскарудың жалгыз оптимальды стилінің бар екені.

Жағдайлық тәсіл. Бұл тәсілді жақтаушылардың айтуы бойынша, лидерліктің оптимальдық стилі жағдайға байланысты өзгеріп отыруында.

Тәртіптілік тәсілдік лидерлік теорияга қосқан үлкен бір үлесінің бірі мынау, яғни бұл тәсіл талдау жасау мен басқару стильдерін жіктеп құрауға көмек көрсету, дәлірек айтқанда; бұл - баскарушының өзінің қол астындағы бағынушыларымен ара қатынасы.

Либералды басқарушы - бағынушыларға өздерінің мақсатын анықтауда және оның жеке жұмысын бақылауға толықтай бостандық береді.

Авторитарлық басқарушылық - басқарушының жеке жоғарғы дәрежелі билігімен сипатталады, яғни:

- басқарушы топтың барлық стратегиясын анықтайды;

- топтарға ешқандай да өкілеттілік берілмейді

Демократиялы басқарушылық биліктіқ бөлінуі мен жұмысшылардың басқару ісіне қатысуымен сипатталады, яғни: жауапкершілік жинақталмай, таратылады.

Басқарудағы автократтық лидер

Автократтық басқарушы өзінің айтқанын орындаушыларға істету үшін жеткілікті билікке ие болып, керек кезінде құбылмай осыған жүгінуі немесе сүйенуі керек. Автократ езінің өте төменгі денгейдегі бағынушыларының қажеттілігін әркашанда өтеуге тырысады.

Лидерлік саласында әлемге әйгілі ғалым Дуглас Мак Грегор автократтық баскарушыны "X" теориясының көрсетті.

“Х" теориясы бойынша:

1. Адамдар ауелден бастап жұмыс істегілері келмейді және ынғайы келгенде жұмыстан қашады.

2. Адамдардық бәрі бірдей адалдықты мұрат тұтпағандықтан, олар жауапкершіліктен кұтылуга тырысады, сонымен катар, өздерін баскаруын қадағалайды;

3. Көп адамдар қорғалғанды жақсы көреді;

4. Адамдарды еңбек етуге баулу үшін, еріксіз көндіруді, байқау мен жаза қолдануды колдану өте кажет.

Жұмысшылар жайында демократиялық басшының, бейнесі автократтық басшының бейнесінен бөлек, яғни айырмашылыктары бар.

Мак Грегор оларды "У" теориясымен атаған.

1. Еңбек-табиғи процесс. Егер жағдай қолайлы, жақсы болса, онда адамдар жауапкершілікті өздеріне алып қана коймай, оған олар ұмтылуға тырысады.

2. Егер адамдар ұйымдық мақсатқа араласып, оны білген бол- са, олар өзін-өзі басқару мен өзін-өзі байқауды қолданады.

3. Мәселені шығармашылық жолмен шешу кабілеті жиі кезде- седі, ал орташа адамның интеллектуалды потенциалы бөлшектеп қана қолданылады.

Демократиялы басшы өте жоғары деңгейдегі кажеттілікке сүйенетін әсер ету механизмін калайды.

Олар төмендегі қажеттіліктер:

затқа деген қажеттілік

жоғарғы мақсатты қажеттілік

автаномиялық

өзінше ой жеткізу қажеттілігі.

Демократиялы басшы бағынушыларға өзінің еркін күштеп міндеттедіруден қашады. Демократиялық стиль басым болған жағдайда, ұйымдарда орталықтандырылмаған биліктілік жоғарғы дәрежеде сипатталады. Бағынушылар шешім кабылдауға белсенді катысады және тапсырманы орындауда кең бостандыққа ие болады.

Либералды басқарушылық басқарушының неғұрлым сирек катысуымен сипатталады, ал топтың өзіндік шешім кабылдауға толыктай еркі бар.

Оларды төмендегідей ерекшеліктері бар:

I . Жұмыска көңіл бөлетін басшылар:

2. Адамға көңіл бөлетін басшылар.

Лайкерт лидерлік стильдің базалық жүйесін ұсынды.

Бұл жүйелер басшылардық тәртібін жіктеуге көмектеседі.

1. жүйенің басшылары - қанаушы - авторитарлы басшылар.

2. жүйенің басшылары - игілікті - авторитарлы.

Бұл екі жүйенін, басшылары бағынушыларына авторитарлық қатынасты қолдануы мүмкін, оларға шешім қабылдауға қатысуына рұқсат етіледі, бірақ шектелген жағдайларда сыйақы беру арқылы немесе жазылу арқылы мотивация пайда болады.

3. жүйенің баскарушылары - консультативті болуы мүмкін.

Олар бағынушыларға едәуір сенімділік білдіргенімен, толықтай сенбейді. Маңызды шешімдерді жоғарғы жақта қабылдайды, ол көптеген нақты шешімдер бағынушылармен қабылданады.