Югославия

Болған уақыты:

1991-2001 (қарулы қақтығыстар)

Қозғаушы күштер:

Сербия,

Хорватия,

Босния және Герцеговина, Албания,

Македония

Югославия -бұл іс жүзінде КСРО-мен қатар құлдыраған, бұрынғы социалистік көпұлтты мемлекет.

Туындау себептері, алғышарттары:

Әскери қақтығысқа басты себеп болған:

*Батыс елдерінің бұрынғы КСРО қарамағында болған территорияларға өз ықпалын жүргізуді қалауары және ұлттар арасындағы этникалық және діни көзқарастар қарама-қайшылықтары болды

*Югославия соғысы 1991 жылы 25 маусым-4 шілде аралығындағы қарулы қақтығыстан басталды. Қақтығыстарға бастау болған Словенияның біржақты сипатта өз тәуелсіздігін жариялауы болды.

*Ұлтаралық сипаттағы соғыс көптеген қақтығыстарға толы 10 жылға (1991-2001) созылды

Барысы:

Словения

Югославия соғысы Словенияның өз тәуелсізідігін біржақты жариялауынан бастау алды. Нәтижесінде Югославия мен Словения арасында қақтығыс оты тұтанды. Республика үкіметі барлық шекара мен әуе кеңістіктерін өз қарауында ұстады. Жергілікті әскери бөлімдер мен Югославия арасында ауқымды қақтығыстар басталып, республикада мобилизация жарияланып, үкімет кейбір европалық елдерден көмек сұрады. Соғыс нәтижесінде Брион келісіміне қол қойылды. Келісім бойынша Югославия әскери қақтығысты тоқтатып, Словения өз тәуелсіздігі туралы декларцияға қол қоюды үш айға тоқтата тұруға міндеттелді. Югославия тарапынан 45 адам өлімі және 146 жаралы және Словения тарапынан 19 адам өлімі және 182 жаралылар тіркелді. Көп уақыт өтпей Югославия өз жеңілісін және Словенияның тәуелсіздігін мойындауға мәжбүр болды.

1991ж 25 маусым-4 шілде

Словения өз тәуелсізігін жариялағаннан кейін, Хорватия территориясында өмір сүретін серб ұлты жеке мемлекет құруға талпында. Олар өздеріні бұл бастамасының себебін адам құқығын бұзылуы ретінде түсіндірді. Осы үшін сеператистер қорғаныс отрядтарын құра бастады. Хорватия үкіметі Серб ұлтының бұл әрекетін Сербияға қосылуға талпыну ретінде бағалап, экспансия жариялады. Нәтижесінде 1991 жылды тамыз айында ауқымды әскери қақтығыстар басталды. Ел территориясының 40 пайызы соғыс жағдайында болды. Хорваттардың мақсаты Сербтарыды Югославия территориясынан шығарып тастау болды.

Хорватия

1991 ТАМЫЗ

1991-1992 жылы болған Босния соғысы Босния мен Герцеговинаны Югославиядағы дағдарыстан шығарудың бастамасы болды. Бұл жолы соғыс тек қана бір мемлекетті емес, көршілес аймақтарды қамтыды. Нәтижесінде бұл қақтығыс НАТО, ЕО пен БҰҰ назарын аудартты. Бұл жолы соғыс босниялық автономияны қалаушы мұсылмандар мен хорваттармен және сербтермен қарсыластықта жүрді. 1992 жылдың ақпан айында мемлекетті 7 бөлікке бөлу туралы ұсыныс түсті. Ол бойынша жердің екі бөлігі хорваттарға, екі бөлігі босниялық мұсылмандарға, ал үш бөлігі -себртерге тиесілі болу керек болды. Бұл келісім босниялық күштер басшысы Али Изетбеговичтың тарапынан қолдау таппады. Хорват және Себр ұлтшылдарының мәлімдемесі бойынша бұл шешім соғысты тоқтатудың бірден-бір жолы болатын. Дегенмен, азаматтық соғыс одан әрі жалғасып, барлық халықаралық ұйымдардың назарын аудартты. Уақыт өте әскери іс-қимылдар Дейтон келісімшартына қол қою нәтижесінде тоқтатыла басталды. Келісім бойынша Босния мен Герцеговинаның тәуелсіздігі айқындалды.

Босния мен Герцеговина

1991-1992

Югославия соғысы Серб және албан сеператистерінің арасындағы 1998 жылғы қарулы қақтығыстарымен жалғасты. Косово тұрғындары да тәуелсіздіктерін алуға ұмтылды. Бір жылдан кейін соғысқа НАТО-ның араласуымен «Одақтық күш» операциясы жүргізілді. Соғыстың нәтижесінде 1 мың, кісі өлімі мен 2 мың. Босқындар саны тіркелді. Соғыстың қорытындысын 1999 жылғы БҰҰ резолюциясы болды. Ол бойынша Косово территориясында соғыс қимылдарын тоқтатып, территорияны Югославияның құрамына қайтару міндеттелді. Қауіпсіздік кеңесі аумақтағы қоғамдық тәртіпті қамтамасыз етті.

Қазіргі уақытта Косово Сербияның құрамында. 2008 жылдан бастап толық тәуелсіздігі мойындалмаған мемлекеттер қатарында.

Косово

1998

Бұл республикадағы қақтығыстың себебінің басқаларынан айырмашылығы жоқ. Македондықтар мен албан сеператистерінің арасындағы текетірес іс жүзінде 2001 жылы толық жүрді. Жағдай мемлекет үкіметі тарапынан түскен әскери және полицейлерге жасалған қысым мен агрессияның болуы шағымынан кейін ушыға т түсті. Ең қантөгісті қақтығыстар Тетово қаласының мағайында орын алды. Қақтығыс нәтижесінде 70 македондық және 800 албан сеператистері қаза болды. Қақтығыс Хорхид келісімшартына қол қою нәтижесінде аяқталды. Ол бойынша мемлкет өз тәуелсіздігіне қол жеткізді.

Македония

2001

Югославия соғысының хроникасы ресми түрде 2001 жылы аяқталғанымен, әлі күнге дейін жалғасып келе жатыр. Қазіргі кезге дейін қарулы қақтығыстар мен шерулер, қарсы-шығу фактілері кездесуде.

Югославия соғысы 2001 жылғы Белград пен НАТО арасындағы келісім бойынша тоқталды деп есептеледі. Міндеттемелер бойынша юголславиялық әскерлер қауіпсіздік жағдайына қайтарды. Сонымен қатар полицейлік күштер қалыптастыру туралы келісмшарттар қабылданды.

1991-2001 жылдар аралығында жалғасқан Югославия дағдарысының нәтижесінде бірнеше тәуелсіз мемлекеттер пайда болды. Бұл соғыс 1939-1945 жылдардан кейінгі ең қантөгісті қақтығысболып саналады.

Бұл соғыстың тоқталуына және жағдайды реттеуде НАТО үлкен роль атқарды деп саналады

Қорытынды, нәтижесі