Ароматты көмірсутек туындылары

Презентация қосу

Ароматты
көмірсутек
туындылары
Тексерген: Топаева С.К
Дайындаған: Тұрсынхан Д.Ә
ЖОСПАР
Көмірсутектер. Көмірсутек түрлері.
Ароматты көмірсутек.

Бензол жіне оның туындылары.

Арендер. Арендердің гомологтары. Жеке
өкілдері және қолданылуы.
Қорытынды.

Пайдаланылған әдебеиттер.
Көмірсутектер
Көмірсутектер- молекулалары көміртек пен
сутек атомдарынан тұратын органикалық
қосылыстар.
Химиялық қасиеттері
мен құрылысы ұқсас, ал
молекулалар құрамы
бойынша
айырмашылығы бір не
бірнеше тобы
болатын қосылыстарды
гомологтар деп атайды,
олар гомологтық қатар
түзеді.
Көмірсутектер
Қаныққан түрлері
көмірсутектер
Ароматты көмірсутектер
Ароматты көмірсутектердің
басты өкілі-бензол. Оны 1825
жылы М.Фарадей жарық газын
зерттей отырып, соның
құрамынан тапқан, ал
Э.Митчерлих 1834 жылы бензой
қышқылын құрғақ ауадан айдау
арқылы алған;
Кекуле 1865 ж бензолдың циклді

формуласын ұсынды. Кекуле
бойынша бензол молекуласы
қосарланған үш байланысы бар
циклогексатриенді тұйық жүйе;
Бензол және оның туындыларының
өздеріне тән ерекше қасиеттері бар.
1.Ароматты көмірсутектердің молекуласында
электрондардың біртұтас тұйық электрондық
система құруы- ароматтық қасиеттің басты
белгісі. Бұл бензол және оның
гомологтарының физикалық және химиялық
қасиеттерін анықтайды.
2.Ароматты көмірсутектер
тотықтырғыштардың әрекетіне тұрақты.
3.Ароматты көмірсутектер қосылу
реакциясына қиын түседі, ал электрофильді
орынбасу реакциясына оңай түседі.
АЛЫНУЫ: Бензолды таскөмір шайырынан,
мұнайдан, көмірді кокстегенде түзілетін газдардан
алады. Сол сияқты бензолды ацетиленнен
синтездеп алады:

ҚАСИЕТТЕРІ: Түссіз сұйық, өзіне тән иісі бар, улы
зат. Ол судан жеңіл және суда ерімейді. Басқа
көмірсутектер сияқты бензол жанғанда көміртек
(ІV) оксиді мен су түзіледі:

Бензол бықсып жанады. Кәдімгі жағдайда бензол
енжарлау зат. Реакцияға қыздырғанда және
өршіткі қатысында түседі.
Бензол молекуласының құрылысы
Жалпы формуласы болғандықтан,
бензолды өте қанықпаған қосылыстарға
жатқызуға болар еді. Бірақ бензол бромды сумен
және калий перманганатының ерітіндісімен
әрекеттеспейді, яғни қанықпаған қосылыстарға
тән реакцияларға түспейді. Осылайша
бензолдың құрамымен қасиеттерінің арасында
сәйкессіздік туады. Бензол буы мен сутек
газының қоспасын катализаторы бар
қыздырылған түтік арқылы өткізсе, бензолдың
бір молекуласы сутектің үш молекуласын қосып
алып, циклогексан түзеді.
Дәрі-
дәрмек

бояулар
Арендер
Арендер- молекулаларының құрамында
бензол сақинасы (бензол ядросы) бар жалпы
формуласы болатын көмірсутектер.
Арендердің ең қарапайым мүшесі- бензол.
Арендердің гомологтары
Бензол молекуласының сутек атомдары
көмірсутек радикалдарына алмасқанда,
бензолдың гомологтары түзіледі:
Бензол:

Метилбензол:

Этилбензол:

Пропилбензол:

Бензолдың гомологтарын атау үшін
қалыптасқан тривиальді атаулар да
қолданылады: метилбензолды толуол,
диметилбензолды ксилол, изопропилбензолды
кумол, винилбензолды стирол деп атайды.
АРЕНДЕРДІҢ ЖЕКЕ
ӨКІЛДЕРІ. ҚОЛДАНЫУЫ
Толуол – судан жеңіл, суда ерімейтін,
түссіз сұйықтық. Дәрі-дәрмектер, бояулар
және қопарылғыш заттар, синтетикалық
жуғыш заттар, капролактам алу үшін
қолданылады. Полимерлердің жақсы
еріткіші болып табылады. Антидетонаторлық
қасиетін өсіретін болғандықтан, бензинге
қоспа ретінде қолданылады.
Этилбензол түссіз сұйықтық. Стирол
алуға қолданылады.
Изопропилбензол түссіз сұйық зат.
Фенол мен ацетон алуға пайдаланады.
Стирол (винилбензол) суда
ерімейтін, жағымды иісті сұйықтық. Құрамында
еселі байланысы болғандықтан оңай
полимерленеді.
ҚОРЫТЫНДЫ
Арендердің алғашқы табылған мүшелерінің
өзеріне тән жағымды иістері болғандықтан,
оларды ароматты көмірсутектер деп
атайды.Бензол буымен үнемі дем алу анемия,
лейкемия сияқты ауруларға ұшыратады.
Толуол мен басқа гомологтарының
зияндылығы бензолға қарағанда төмендеу.
Бензол улы.Бензолдың гомологтарын
катализатор қатысында бензолды алкилдеп
алуға болады. Арендер орынбасу, қосылу және
тотығу реакцияларына түседі. Арендерді
циклогексан мен оның гомологтарын
дегидрлеп алуға болады.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР
Бірімжанов Б.А. “Жалпы химия”-Алматы;
2008.
Сейтімбетов Т.С. “Химия”-Алматы: Білім,
2006-223 б.
Web сайттар: 1. www.google.kz

2. www.rambler.ru
3. www.google.ru

Ұқсас жұмыстар

Ароматты қосылыстар және олардың туындылары

Органикалық қосылыстар

ҚАНЫҚПАҒАН КӨМІРСУТЕКТЕРДІҢ ГАЛОГЕНТУЫНДЫЛАРЫ

Бензол молекуласының құрылысы

Карбон қышқылдары

Этерификация реакциясында Гидролиздену реакциясы

Альдегидтердің химиялық касиеттері

Аминқышқылдар

Крахмал және спиртке картопты құрамалы өңдеу жайлы

Спирттер және фенолдар

Пәндер