Мемлекеттік бюджет. Бюджет жүйесі

Презентация қосу

Мемлекеттік бюджет
Бюджет жүйесі

Бюджет жүйесі - экономикалық қатынастар мен заңдық
нормаларға негізделген түрлі денгейдегі бюджеттердің
жиынтығы, сондай-ақ оларды әзірлеу, қарау, бекіту,
атқару және атқарылуын бақылау үдерісі.

Бюджет жүйесінің бірлігі бірыңғай заң шығарушылық
негіз, бюджеттік құжаттама нысаны, бірыңғай бюджеттік
сыныптаманы қолдану, бюджеттердің төменгі деңгейінен
келесі деңгейіне қажетті статистикалық және бюджеттік
ақпарат беру, бірыңғай ақша жүйесі арқылы қамтамасыз
етіледі.
Бюджет құрылысы
Бюджет құрылысы - бұл бюджет жүйесін құрудың қағидаттары,
оның буындарының өзара байланысының ұйымдық нысандары.
Бюджет жүйесінің құрамы елдің ұлттық-мемлекеттік құрылымымен
анықталады.
Мемлекет құрылымы
Федеративтік мемлекеттерде Унитарлы мемлекеттерде екі
бюджет жүйесі үш буыннан буынды бюджет жүйесі
тұрады: қолданылады:
•мемлекеттік бюджет немесе •орталық (республикалық)
федералдық бюджет немесе бюджет;
мемлекеттің орталық бюджеті; •жергілікті бюджеттер
•федерация мүшелерінің бюджеті;
•жергілікті бюджет.
Мемлекеттік бюджет
Мемлекеттік бюджет – мемлекеттің орталықтандырылған ақша
қорын жасау және оны ұдайы өндіріспен қоғамдық қажеттіліктерді
қанағаттандыру үшін пайдалану жолымен қоғамдық өнімнің құнын
бөлу және қайта бөлу процесінде мемлекет пен қоғам арасында
пайда болған экономикалық қатынастарды білдіреді. Қаржылық
қатынастардың жиынтығы мемлекеттік бюджеттің мәнін құрайды.

Мемлекеттік бюджеттің пайда Қаржылық қорлардың
болуы – мемлекеттің нақтылы, орталануы қорлардың
объективті қажеттіліктеріне үздіксіз айналымын
тікелей байланысты. қамтамасыз ету үшін қажет.

Мемлекеттік бюджет – ерекше Мемлекеттік бюджет – жеке
экономикалық нысан. Ол халық бөлініс саласы түрінде
шаруашылықтарының жеке әрекет етеді. Өйткені оның
салалары арасында пайда болған дамуы орталықтандырылған
құнды бөледі және қайта бөледі. ресурстарды қажет етеді.
Мемлекеттік бюджет
функциялары
Мемлекеттік бюджет – бөлу және бақылау
функцияларын орындайды.

Бөлгіштік функция
қоғамдық өнімнің құнын
Бақылау функциясы –
өндіріс салаларында
бюджет қорларын
ұлттық шаруашылық
бөлудің сандық үйлесім
секторларында, аумақтар,
табуын қамтамасыз ету
салалар және
үшін қоғамдық
шаруашылық субъектілер
өндірістің дамуына ақша
арасында бөледі.
қаражаттарының дұрыс
Мемлекеттік бюджет
бөлінуін, жұмсалуын
арқылы Қазақстанда
анықтау үшін
жалпы қоғамдық өнімнің
қолданылады.
10%, ЖІӨ-нің 20%
бөлінеді.
Қазақстанның бюджет жүйесі
Қазақстан Республикасындағы
бюджеттер

Республикалық Астана
бюджет бюджеті

Облыстық Ауданның
бюджет бюджеті
Республикалық
маңызы бар
қала
ҚР-дағы шоғырландырылған бюджет

Мемлекеттік бюджет республикалық және жергілікті
бюджеттерді біріктіретін мемлекеттің ақшалай қаражаттарының
орталықтандырылған қоры болып табылады.
Бюджеттік практикада «шоғырландырылған бюджет» ұғымы
қолданылады. Шоғырландырылған бюджет өзара өтелетін
операциялар ескерілместен, республикалық бюджетті,
облыстардың, республикалық маңызы бар қала, астана
бюджеттерін және ҚР-ның Ұлттық Қорына бағытталатын
түсімдерді біріктіретін мемлекеттің қаражаттардың
орталықтандырылған қоры болып табылады.
Шоғырландырылған бюджет те мемлекеттік бюджет сияқты
талдамалық ақпарат ретінде пайдаланылатын және бекітілуге
жатпайтын түсімдерден құралған бюджет болып табылады.
Мемлекеттік төтенше бюджет
Қазақстан Республикасында төтенше немесе соғыс жағдайында төтенше
мемлекеттік бюджет әзірленуі, бектілуі және атқарылуы мүмкін.
Мемлекеттік төтенше бюджет республикалық және жергілікті
бюджеттер негізінде қалыптастырылады және Қазақстан Республикасында
төтенше немесе соғыс жағдайларында енгізіледі және осы мерзім ішінде
қолданыста болады.

Мемлекеттік төтенше бюджеттің қабылданғаны туралы Қазақстан
Республикасынын, Парламенті дереу хабардар етіледі. Мемлекеттік
төтенше бюджеттің қолданылу уақытында республикалық бюджет туралы
заңның және барлық жергілікті органдардың бюджеттері туралы
мәслихаттар шешімдерінің қолданылуы тоқтатыла тұрады. Мемлекеттік
төтенше бюджеттің қолданылуы тоқтатылысымен Республикалық және
жергілікті бюджеттерді нақтылау жүргізіледі. Қазақстанның бюджет
жүйесінің буыны ретіндегі Қазақстан Республикасының Ұлттық
қоры оқулықтың 16 тарауында қаралған.
Мемлекеттік бюджет
жүйесін құру қағидаттары
Бюджет жүйесін құрудың барлық қағидаттары
өзара үйлестірілген және бірін-бірі толықтырып
отырады, олар егеменді еліміздің
конституциясында және бюджеттік
кодексте, «жергілікті өкілді және атқарушы
органдар туралы», «қазақстан республикасының
жергілікті мемлекеттік басқару туралы» арнайы
заңдарында және басқа заңнамалық актілерінде
көрсетілген.
Бюджет жүйесінің негізгі
кағидаттары
Бюджеттік қаражаттардың атаулық және Толымдылық кағидаты мемлекеттік билік пен
нысаналық сипаты қағидаты - бюджеттік басқару органдарының барлық кірістері мен
бағдарламалар әкімшілерінің заңнамасын сақтап, шығыстарын бюджетке жинақтап,
қаражаттарды мемлекеттік органдардың стратегиялық жұмылдырудың объективтік қажеттігін бейнелеп
жоспарларымен көзделген нәтижелер көрсеткіштеріне көрсетеді.
кол жеткізуге бағыттау және пайдалану. Жауапкершілік қағидаты - қабылдаған
Сабақтастық қағидаты - өткен кезеңдерде бекітілген шешімдер үшін жауапкершілігін қамтамасыз
әлеуметтік-экономикалық даму, бюджеттік мониторинг етуге бағытталған қажетті әкімшілік және
қорытындыларына, нәтижелерді бағалауға негізделген басқару шешімдерінін қабылдануы.
республикалық және жергілікті бюджеттерді Негізділік қағидаты - бюджет жобасына
жоспарлау. түсімдерді немесе шығыстарды кіріктіру
Тиімділік қағидаты - бюджеттік қаражаттардың қажеттігін айқындайтын нормативтік құқықтық
бекітілген көлемін пайдаланып, ең үздік тура актілердің және басқа құжаттардың негізінде
нәтижелерді негізге алып, бюджеттерді әзірлеу, атқару бюджетті жоспарлау.
немесе бюджеттік қаражаттардың аз көлемін Реалистік қағидаты - ең алдымен жеке қаржы
пайдаланып тура нәтижеге кол жеткізу. жоспарларын, тиісті деңгейдің бюджет жобасын
Бірлік қағидаты бюджет жүйесін ұйымдық- жасау үдерісінде кол жетеді.
экономикалық орталықтандырудың дәрежесін Уақтылық қиғидаты - республикалық және
білдіреді. Ол барлық деңгейдегі бюджеттердің іс- жергілікті бюджеттерге, ҚР-ның Ұлттық
эрекетіне, қаржылық қолдауға,ішінара қайта белудің қорының бақылау шотына түсімдерді есептеу
мақсатты және аумақтық бюджет қорларын жасауға және оларды Ұлттық банктегі Үкімет шотына
негізделген. аудару.
Бюджет кодексі
2009 жылы қолданысқа енгізілген Бюджеттік кодекстің жаңа нұскасы
бюджет жүйесін жаңғыртуга мүмкіндікберді
Жаңа Бюджет кодексінің нормалары бюджеттік қаражаттар мен
мемлекет активтердін пайдалану тиімділігін артыруға мүмкіндік туғызуға
жетелейді.
Бюджеттік заңнама бюджеттік, бюджетаралық қатынастар, бюджет
жүйесінің жұмыс істеуінің, бюджеттік қаражаттардың құралуы мен
пайдаланылуының негізгі қағидаттары мен механизмдерін, сонымен бірге
Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының қалыптасуы мен
пайдаланылуын белгілейді. . Бюджет жүйесінің жұмыс істеуі бюджеттердің
әртүрлі деңгейлерінің өзара байланысына негізделеді және оларды
жоспарлау, әзірлеу, қарау, бекіту, атқару, бақылау тәртібімен, сондай-ақ
республикалық және жергілікті бюджеттердің атқарылуы туралы есеппен
қамтамасыз етіледі.
Қазақстан Республикасының Бюджеттік кодексіндегі
бюджетаралық принциптер
Төмен тұрған бюджеттердің жоғары тұрған бюджеттермен арақатынасындағы теңбе-теңдік;

Түсімдердің келесі шектеу критерийлерін есепке ала отырып, оларды тиімді бөлу:
А) төмен тұрған бюджеттер маңында тиянақты сипаттары бар, сыртқы факторлардың әсеріне
тәуелсіз салықтық және салықтық емес түсімдер бекітіледі;
Ә) мемлекеттік мекемелер көрсеткен қызметтерге төленген төлемдер салықтық және салықтық
емес түсімдер ретінде сол қызметтерді қаржыландыратын бюджеттің кірісі болып түседі;
Б)қайта бөліс сипатты және салықтық базасының жайғастыруы бір қалыпты емес салықтар
бюджеттік жүйенің неғұрлым деңгейіне бекітіледі;
В) салықтар мен бюджеттің басқа міндетті түсімдері неғұрлым оларды жоғары дәрежеде
жинайтын бюджет деңгейіне бекітіледі;
Г) тиянақты аумақтық салықтық база бойынша жинайтын салықтар жергілікті бюджеттер
маңына бекітіледі.

Әкімшілік-аумақтық бірліктер бойынша бюджеттік деңгейлерді қамтамасыз етуді теңестіру;

Жергілікті атқарушы органдардың мөлшерлес деңгейде мемлекеттік қызмет керсетуді қамтамасыз
ету;

Мемлекеттік қызметті максималды тиімді және нәтижелі көрсету, яғни мемлекеттік қызмет
көрсетуді неғұрлым соларды тиімділік және нәтижелік түрде өндіретін және көрсететің мемлекеттік
органдар маңына бекіту;

Мемлекеттік қызмет көрсету деңгейді оларды алушыларға максималды жақындату, яғни
мемлекеттік қызмет сапасін жоғарлату мен оларды алушылардың сұраныстарын жақсы білу үшін
қызмет атқаруды бюджеттік жүйенің неғұрлым төменгі деңгейіне беру;
Жаңа Бюджеттік кодекс құрылым бөлімдері:

Кірістер
• салықтық түсімдер;
• салықтық емес түсімдер;
• иегізгі капитал сатудың түсімдері;
• ресми трансферттер түсімдері.
Бюджеттердің екі деңгейі

Заңнамада бюджеттердіңтек екі деңгейі - республикалық және облыстық
денгейі ретке келтірілген, ал төменгілері «ойын ережелерін» өздері
анықтайды. Айқындықты қамтамасыз ету және олардың қызметіне бірыңғай
талаптарды белгілеу үшін тиісті нормалар енгізілді. Әрбір бюджеттің белгілі
бір, қатаң жүйеленілген және орнықты шектері болуы тиіс.
Республикалық және жергілікті бюджеттерді ішкі бақылаудың сатылас
сызбасы енгізілді: ішкі бақылауды қаржы министірлігінің қаржылық бақылау
және мемлекеттік сатып алу комитеті жүргізеді.Сыртқы бақылаудың
функциялары республикалық бюджеттің атқарылуы жөніндегі есеп комитеті
мен мәслихаттардың ревизиялық комиссияларында қалды. Бюджеттік
инвестициялар ұғымы кеңейтілді, инвестициялық жобаларды кезеңдік
іріктеу, жобалардың тиімділігін бағалау тәртібі енгізілді.
Бюджеттік жүйенің қаржылық
қатынастары
Мемлекеттің кәсіпорындармен орталықтандырылған
ақша қоры қалыптасу процесі жөнінде;
Мемлекеттің өндірістен тыс саласының мекемелерімен
бюджет тарапынан қаржыландыру жөнінде;
Мемлекеттің халықпен бюджет кірісін қалыптасу жәні
әр түрлі өтемақы төлеу мен әлеуметтік жәрдем жаса)
жөнінде;
Қаржы-банк жүйесінің мекемелері арасында (қаржы
министірлігі, ұлттық банк және т.Б.);
Мемлекеттің шетелдік мемлекеттермен.
ҚР-ның бюджеттік принцип
негіздері
Республикада бюджеттік процесті
ұйымдастыру келесі принциптерге
негізделеді:

• Тұтастық - оның маңында бірыңғай құқықтық база, бюд-
жетт і к жі ктелу, бю джет т і к пе н с т ат ис т икалы қ
ақпаратқа қажетті бюджеттік кұжаттар формаларының
бірлігі және ақша жүйесінің бірлігі;
• Дербестік - оның маңында бюджеттік процеске әрбір
қатысушы өз әрекетін өз еркі үйымдаст ырады және сол
әрекет кірістердің өздік қайнар көздері барлығымен және
оларды пайдалану бағыттарын анықтайтын қүқықпен
қамтамасыз етуіне;
• Теңгерушілік - оның маңында барлық бюджеттердің кіріс-
тері мен шығыстары арасындағы арақатынстарды дүрыс
тағайындалуына.

Ұқсас жұмыстар

Қазақстан Республикасындағы бюджет жүйесі және оның экономикалық мәні

МЕМЛЕКЕТТІК БЮДЖЕТ ЖӘНЕ БЮДЖЕТТЕН ТЫС ҚОРЛАР

Бюджеттің кірістері мен шығыстары

Бюджеттік процесс және оны ұйымдастыру

Республикасының мемлекеттік құрылымы

Бюджеттің қағидаттары

Республикалық бюджеттің экономикалық мазмұны

МЕМЛЕКЕТТІК ҚАРЖЫ ЖҮЙЕСІНДЕГІ БЮДЖЕТАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР

БЮДЖЕТ –САЛЫҚ САЯСАТЫ

Қазынашылық қызметтің теориялық негіздері

Пәндер