ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖҮЙЕСІ. БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІ ЖӘНЕ ҚҰРЫЛЫМЫ

Ұйымдастыру жүйесі. Басқару жүйесі және құрылымы.

Орындғандар: Акимхан Сымбат

Бақыт Жаныл

Болатова Ботагоз

М Умида

Женисбек Дидар

Мазмұны

Басқару қүрылымы түсінігі.

Басқарушылық ой эволюциясы.

Туристік үйымдағы тік және көлденең еңбек бөлінісі.

Ұйымды басқарудың үйымдастырушылық күрылымы.

Үйымдастырушылық қүрылымдарды жобалау.

1. Басқару қүрылымы түсінігі.

Туризм - экономиканың маңызды саласы гана емес, сонымен қатар күрделі үйымдық қүрылым.

Туризмді басқару құрылымы кең мағынада өзара байланысқан, реттелген элементтер жиынтығы деген ұғымды білдіреді.

Туристік қүрылымдарды басқару үйым қызметкерлері мен құрылымдық бөлімшелер арасында мақсаттар мен міндеттерді тиімді бөлу болып табылады.

Басқарудың ұйымдық құрылымын құраушылар ұйымның бірнеше жеке жүйелерінің құрамы, арақатынасы, орналасуы, өзара байланысы болып табылады. Мүндай құрылымды құру қүқық пен жауапкершілікгі үйымдастырудың жеке бөлімдері арасында жіктеуге бағытталған.

Ұйымды басқару құрылымы

Буындар

Байланыс деңгейлері

Тік және көлденең басқару

Жоғары буынды басқару

Орта буынды басқару

Төменгі буынды басқару

Институционалдық

Басқарушылық

Техникалық

Үйымды басқару деңгейлері

Баскару деңгейі - ұйымды баскару жүйелерінің нақты сатысында орын алатын баскару буындарының жиынтығы. Баскару сатылары тік байланыста жэне бір-біріне сатыластык бойынша бағынады, анагұрлым жоғары саты менеджерлері шешімдерді кабылдап, нақтылап, төменгі буындарға жеткізеді.

1-сурет. Үйымды басқару деңгейлері

Барлық деңгейлерде де басшылар тек басқару емес, сонымен катар атқару функцияларын да орындайды. Бірақ басқару деңгейінін сатысы өскен сайын атқару функцияларының үлестік мөлшері азая түседі. Есептеулер бойынша, жоғары деңгейде бұл көрсеткіш 10 пайызды, ортаңғы буында 50 пайызды, ал төменгі буында 70 пайызды кұрайды

Жоғары менеджмент

Стратегиялық шешімдер

Орта менеджмент

Оперативті шешімдер

Өкімдер

Төменгі менеджмент

Атқарушылық жұмысар

2 - сурет. Менеджерлердің қызмет түрі мен басқару деңгейлеріне байланысты уақыт шығынынын жіктелуі

2. Басқарушылық ой эволюциясы

Негізгі басқарушылық мектептер:

Ғылыми басқару мектебі

Менеджменттің әкімшілік классикалық мектебі

Адами қатынастар мектебі

Бақарудың сандық мектебі

Ғылыми басқару мектебі

Менеджментті ғылыми түсіну барлық қызметкерлердің басшылық орынға сай емес екендігімен байланысты болады. Егер менеджерге тән қасиеттер анықталса, осы қасиетке ие адамды табуға болады деген тұжырым жасалады.

Менеджментті ғылыми түрде қарастыруға алғаш ірі қадам жасаған Ф. Тейлор(1856-1915 ) болды, кейіннен ол ғылыми басқару қозғалысын басқарды. Ол тек адам тиімділігіне ғана емес, сонымен қатар ұйым қызметінің тиімділігіне қызығушылық танытты.

Тейлор шәкірттерінің бірі - Г. Ганнт(1861-1919) өндірісті тұйық цикл ретінде қарастырады. Ол кәсіпорындардың қызмет ету механизмін мақсаттарды жасақтау жүйесі ретінде қарастырып, оны сыйақылыар мен марапаттауларды дұрыс ұйымдастыру арқылыдамытуға болады деп есептеді. Ганнт кәсірорын қызметін күнтізбелік жоспарлау және оңтайлы басқару саласының негізін салушы болып табылады.

Басқару ғылымының ғылым ретінде танылуыГилберттердің есімімен байланысты. Олар еңбек қатынастары аясында көптеген зерттеулер жүргізіп, хронометражды әдістемелерді жасады, сондай-ақ жұмыс орнын ұйымдастырудың ғылыми қағидаларын негіздеді. Гилберт жұмысшылар әрекетін зерттеу үшін бірінші рет фотоапарат пен бейнекамераны пайдаланды.

Эмерсон 1900 жылы оның »Өнімділікті басқару мен еңбекақы төлеудің негізі ретінде» атты кітабы жарық көрсе, ал1912 жылы «еңбек өнімділігінің он екі қағидасы» еңбегі баспадан шықты.

Американдық машина жасаудың негізін салушы Генри Форд( 1863-1947) фординизм атты теорияны ойлап тапты. Бұл теория бойынша әрбір жұмысшының еңбегі жоғары бағалнып, жақсы техникалық жағдайлармен қамтамасыз етуге, адамды және қоршаған ортаны қорғауға бейімдеуге, ғылыми білімдері өндіріс және басқаруды ұйымдастыруға пайдаланады.

Менеджменттің әкімшілік классикалық мектебі

Әкімшілік мектеп басқарудың классикалық мектебінің бір түрі болып табылыды. Ол менеджердің функцияларын және рөлін зерттеумен айналысып, басқарушы жұмысының мәнісі анықталғаннан кейін, басқарудың тиімді әдістерін табуға болады деп есептеді. Бұл идеяны ең алғаш ұсынушылардың бірі Анди Файоль(1841-1925) болды. Ол басқару үрдісін жоспарлау, ұйымдастыру, кадрларды таңдау және жіктеу, ынталандвру, басқару тәрізді негізгі бес функцияға бөлді.

Әкімшілік мектептің басқа өкілдерінің ішінен дербес қызметкерлер менеджментті құжырымдамасын жасаған Блюмфилдты (1917) және ұтымды бюрократия тұжырымдамасын ұсынған М. Веберді (1921) бөлініп көрсетуге болады. Ол басшылықтың түрлерін бөліп көрсетіп бюрократияны адами ұйымның тиімді формасы ретінде танылды.

Адами қатынастар мектебі

Адами қатынастар мектебі негізінде психология және әлеуметтану жетістіктерді жатқызылды. Басқару ғылымында ілгерілеу пайда қатынастапда басты тән әрекетке емес, адамға берілді. Адам-ең басты нысан. Оуэн өзінің шынайы реформатор ретінде көрсетті. Оның ойынша, фирма станоктарды ғана бақылап, адамдарға көп көңіл бөле бермейді. Оуэннің пікірінше, осындай уақытты жұмысшылар күтіміне жұмсаған дұрыс, сонда олар жөндеуді қажет есттпейді. Адами қатынастар мектебінің қалыптасуына Г. Мюстенберг, Э. Мэйо, А. Маслоу, және тағы басқа ғалымдардың еңбектерңнде көрініс тапты.

3. Туристік ұйымдағы тікелей және жанама еңбек бөлінісі

Кәсіпорындағы еңбек бөлінісінің ішкі нысандары

Жанама еңбек бөлінісі

Тікелей еңбек бөлінісі

Жанама еңбек бөлінісі

Жанама қатынастар келісімдік сипатта және әдетте бір деңгейлік болып табылады. Жанама еңбек бөлінісі - еңбек қызметінің сапалық және сандық сараланымымен анықталады.

Жанама еңбек бөлінісі

Функциялық

Салалық

Мамандандырылу белгілері

Еңбектің функциялық бөлінісі жұмысшылырдың қызмет түріне байланысты мамандандырылуына негізделген. Мұндай жағдайда жеке функциялар оқшауланып, оларды орындаушы жұмысшылар та, айындалады.

Еңбектің салалық сипаты бойынша жіктелу нақты еңбек операцияларының мамандануы мен шектеулілгіне байланысты жүргізіледі. Мысалы, менеджердің жарнама бойынша мамандандырылуы. Білікті еңбек еңбек бөлінісінің қызметі оның күрделігіне байланысты және оныорындау үшін белгілі бір біліктілік қажет деген тқжырымдама негізделеді. Мұндай жағдайда жоғары білікті қызметкер төмен білікті қызметкердің орындайтын жқмысын атқармауы тиіс деген қағида қалыптасады.

Тікелей еңбек бөлінісі

Ұйымдағы жұмыс бөліктерге жіктелетін болғандықтан, олардың қызметі тиімді болуы үшін оны қадағалап отыратын адам қажет. Тікелей байланыстар бағыну байланыстары болып табылады, және оларға деген қажеттілік сатылыстық басқаруда, яғни бірнеше деңгей болғанда пайда болады. Мұндай жағдайда ең бірінші орынға басқару функциясының оқшаулануы қойылады. Бағыныштылардың міндеттерін анықтау, жоспарлау, ұйымдастыру, бақылау қажет.

Басшылық

Технологиялық басшылық - озық технологияларды өндіру және енгізу. Бұл кешендік механикаландыру және өндірісті автоматтандыруды енгізу негізінде қазіргі замандағы басқару әдістерін, өндірістік үрдістерді ұтымды ету.

Экономикалық басшылық - стратегиялық және тактикалық жоспарлау, экономикалық қызметті саралау, шаруашылық есепті енгізу және басқарманың тиімді жұмысын қамтамассыз ету.

Оралымды басқару - оперативті жоспарды жеке орындаушы мен микроұжымға дейін құрастыру және жеткізу, жұмыс орындарына орындаушыларды орналастыру, оларға нұсқау беру, өндіріс үрдістерінің жүйелі басқаруын ұйымдастыру.

Қызметкерлер басқару - іріктеу, орналастыру және ұйымның еңбек ресурстарын дамыту.

Осы бағыттар арқылы ұйымда еңбектің екі түрі қалыптасады:

Біріншісі- ортақ қызметтің бөлігін құрайтын еңбекті құраушылырға бөлу, яғни еңбектіжанама бөлу

Екіншісі - тікелей бөлу деп аталады, жұмысты іс-қимылдың үйлесімдігі бойынша оның өзінен бөледі. Басқа адамдардың жұмысүйлесімдігі бойыешақызметі басқару болып табылады.