Тірек-қимыл жүйесінің жасқа сай ерекшеліктері

Презентация қосу

Анатомия және гистология кафедрасы

СӨЖ
Кафедра: Тақырыбы:Тірек-қимыл жүйесінің жасқа сай
ерекшеліктері

Орындаған: Сайлаубек Ә.Б
Тексерген: Мусайнова А.К.
Жоспар
1. Шеміршек тінінің жалпы сипаттамасы
2. Шеміршектің жас ерекшеліктері
3. Сүйек тінінің жалпы сипаттамалары
4. Сүйек тінінің жас ерекшеліктері
5. Қаңқалық бұлшықет тіндері
6. Балалық шақта бұлшықет тінінің құрылысының
ерекшеліктері
7. Қартайған бұлшықет тінінің құрылысының
ерекшеліктері
8. Қорытынды
9. Әдебиеттер тізімі
Кіріспе

Тірек-қимыл жүйесі (ТҚЖ) — кеңістікте қозғалу
мүмкіндігі мен ағзаның ішкі мүшелерінің
қорғанысын қамтамасыз ететін, оған тірек болатын,
ағзаға пішін беретін, қаңқа түзуші құрылымдар
кешені, адамның қозғалыс аппараты. Тірек-қимыл
жүйесі (ТҚЖ) 640 бұлшықеттен, 200-212 сүйектен
(қаңқа), бірнеше жүздеген сіңірден тұратын өздігінен
жұмыс атқаратын механизм. Тірек-қимыл жүйесінің
өсуіне гипофиз гармоны соматотропин ықпал етеді.
Шеміршек
Шеміршек (cartіlage) — адам мен жануарлардың кейбір органдарын біріктіріп
тұратын тірек; механикалық қозғалыс қызметіне қатысатын иілгіш серпімді тін.
Шеміршек кейбір омыртқасыздарда (мысалы, басаяқты моллюскаларда) болады. Дөңгелекауыздылар
мен шеміршекті балықтардың қаңқасы шеміршектен тұрады. Басқа омыртқалы жануарлардың қаңқасы
тек ұрық сатысында шеміршектен дамиды да, туғаннан кейін өсу процесінде сүйектеніп кетеді. Адам
мен сүтқоректілерде шеміршек тек буын сыртында, қабырғаның төссүйекке жалғасқан жерінде, бронх,
кеңірдек және құлақ қалқанында болады. Шеміршектің клеткааралық заттарының ерекшелігіне қарай
үш түрі ажыратылады. Гиалинді шеміршек — қысымға төзімді, бірақ сынғыш келеді; негізінен бұлар
ұрық кезінде болады. Талшықты немесе дәнекерлі шеміршек — қысымға (жиырылуға) да, сынуға да
төзімді, ол омыртқа, жамбас-мықын буын аралықтарын жалғастырады. Эластинді шеміршек —
гиалинді шеміршектен құралады, құрамында созылмалы талшықтар болады. Шеміршектің сыртынан
шеміршекқаппен қапталған. Шеміршекқап сыртқы талшықты және ішкі хондрогенді (камбиалды
клеткалы) қабаттардан тұрады. Оның құрамында жас шеміршек клеткалары — хондробластар бөлініп,
көбею арқылы клеткааралық заттар түзіп, шеміршектің қалыңдап өсуін қамтамасыз етеді. Шеміршек
зақымданған жағдайда шеміршек сырты тінінің өсуі арқылы бұрынғы қалпына келеді.
Шеміршек ішінде нерв және қан тамырлары жоқ. Перихондрияның екі қабаты бар:
сыртқы - талшықты, гемотамырлар бар.
ішкі - хондробласттар мен прехондробластардан тұрады.
Шеміршек тіні
Ересек адамда шеміршек тіні
тіректік қызмет атқарады. Олар
кейбір қуыс мүшелердің
құрамына кіреді (ауа өткізу
жолдары), сүйектердің
байланыстарын қамтамасыз
етеді (буындардың гиалинді
шеміршегі). Эластикалық
шеміршек мүшелердің уақытша
қалпын өзгертуін қамтамасыз
етеді. Эмбрионалдық кезеңде
шеміршек пішіндеушілік қызмет
атқарады және сүйектің пайда
болуында қолданылады (тура
емес остеогистогенез —
шеміршек тінінің провизорлық
қызметі).
А. Гиалинді
шеміршек;
Б. Эластинді
шеміршек;
В. Талшықты
шеміршек;
Г. Шеміршек
тінінің
гистогенезі;
Д. Ядро;
Жасушалық құрамы
Хондробласт (chondroblastus, грек, chondros — шемір-шек, blastos — өскін,
бастама) — жас шеміршек жасушасы. Ол діңгекті жасушадан түзілген, пішіні
сопақша келген жасуша. Хондробласт шеміршек ұлпасын сыр-тынан каптаған
шеміршекқаптың (перихондрийдің) төменгі қабатында орналасады. Оның
цитоплазмасы РНҚ-ға бай, базафилді боялады. Ол шеміршек ұлпасының
жасушааралық затын түзуге қатысып, шеміршектің қалындап өсуін
қамтамасыз етеді. Жетілген шеміршек ұлпасында хондробласттар шеміршек
жасушалары — хондроциттерге айналады.
Хондроцит (chondrocytus, грек, chondros — шеміршек, Kytos — К-латынша
жасуша) — шеміршек ұлпасының жасушасы. Оның пішіні дөңгелек, сопақ
және көпбұрышты болып келеді. Ол шеміршектің жасушааралық затындағы
ерекше қуыста (лакун) бір-бірден немесе топталып орналасады. Бір қуыста
топталып жатқан хондроциттерді біртекті (изогенді) хондроциттер деп
атайды. Жас хондроциттерде эндоплазмалық тор жақсы жетілген. Ол
шеміршек ұлпасының жасушааралық затын түзуге қатысады
Барлық шеміршек тіндері жасушалардан
(хондробластылар, хондроциттер,
хондрокластылар) және жасушааралық заттан
тұрады. Жасушааралық заты негізгі аморфты
заттан және талшықтардан құралады.
Шеміршек тінінің үшке - гиалинді, эластикалық
және талшықты (коллагенді-талшықты -
жіктелуі негізінен жасушааралық заттың
құрылысына негізделген. Гиалинді шеміршектің
жасушааралық затында тек коллаген
талшықтары болады. Эластикалық шеміршек
тінінде коллаген талшықтарынан басқа
эластикалық талшықтар да болады. Коллагенді-
эластикалық шеміршек тінінде коллаген
талшықтары бір-біріне параллелі орналасады.
Шеміршек тінінің талшықтарын хондринді
талшықтар деп атайды.
Бұл ұлпа да жасушалар мен жасушааралық
заттан тұрады. Шеміршек жасушалары –
хондроциттер. Олар пішіні сопақша немесе
дөңгелектене түскен жасуша, көбінесе
цитоплазмасы вакуольденген болады.
Жасушалар жеке, кейде ұсақ изогенді топтар
түрінде, кейде коллаген талшықтарын бойлай
тізбектер құрап орналасады. Коллагенді-
талшықты шеміршек тінінің хондроциттері
қалыпты хондроциттер мен
фибробластылардың арасында аралық орын
алады. Құрылысы бойынша олар бірінші
жасушаға ұқсас, ал қызметі жағынан
фибробластыларға жақын, өйткені ІІ типті
коллагеннен және протеогликандардан басқа
І типті коллагенді де өндіреді. Сіңірге
тақалған сайын бұл ұқсастық арта түседі.
Шеміршек тіннің түрлері

Гиалинді Эластикалық Талшықты
Эмбрионның қаңқасы Құлақ қалқаны Омыртқа дискілер
Қабырғалармен төспен Көмейдің мүйіз пішінді Жартылай қозғалатын
қосындылары және сына пішінді қосылыс
шеміршегі Сіңір, байлам.
Тыныс жолдары
Сүйектердің артикулалық беті
Эластикалық Талшықты

1 - шеміршек жасушалары 1 - шеміршек жасушалары (хондроциттер,
хондробласттар)
(хондроциттер, хондробласттар)
2 - шеміршектің жасушааралық заты
2 - шеміршектің жасушааралық заты 3 - желатинді ядро (пульпоз ядроы)
4 - талшықты сақина (anulus fibrosus)

Гиалинді
Гемотоксилин-эозинмен боялған

1 - шеміршек жасушалары (хондроциттер,
хондробласттар)
2 - шеміршектің жасушааралық заты
3 - перихондрия
207. Плод 4 мес 208. Кости туловища 209. 210. Кости черепа, ossa cranii
(рисунок с (новорожденный). Сагиттальные (новорожденный).
рентгенограммы). распилы
позвоночного
столба
211. Кости верхней 212. Кости кисти ребенка \1/2 лет 213. Кости нижней
конечности, ossa membri (рентгенограмма). конечности, ossa
superioris, правой 1 - лучевая кость; 2 - локтевая кость; 3 membri inferioris,
(новорожденный). -шиловидный отросток лучевой кости; 4 правой
1 - ключица, clavicula; 2 - -трехгранная кость; 5 - крючковидная кость; 6 - (новорожденный).
лопатка, scapula; 3 - головчатая кость; 7 - проксимальный эпифиз I 1 - тазовая кость, os
плечевая кость, humerus; 4 пястной кости; 8-1 пястная кость; 9 - пястные coxae; 2 - бедренная
— лучевая кость, radius; 5 - кости; 10 - проксимальная фаланга большого кость, femur; 3 -
локтевая кость, ulna; б - пальца; 11 - дистальная фаланга большого малоберцовая кость,
кости кисти, ossa manus. пальца; 12 - проксимальная фаланга tibia; 4
указательного пальца; 13-проксимальная -болыпеберцовая
фаланга мизинца; 14 - средняя фаланга мизинца. кость, fibula; 5 -
надколенник, patella; 6 -
кости стопы, ossa
pedis.
214. Кости стопы ребенка 1 года (рентгенограмма).
1 - болыыеберцовая кость; 2 - малоберцовая кость; 3 - таранная кость; 4 - пяточная кость; 5 -
кубовидная кость; 6 - дистальный эпифиз малоберцовой кости; 7 - латеральная клиновидная кость; 8
- плюсневые кости; 9 -проксималaьные фаланги пальцев; 10 - средние фаланги пальцев; 11 -
дистальные фаланги пальцев.a
Шеміршектің жасқа сай ерекшеліктері
Балалық шақ Қарт кезінде
Негізгі зат - протеогликандардың концентрациясы
Қалыпты Төмендеген- гидрофильділікті азайтылған

Жасушалардың көбею деңгейі
Жоғары Төмен
Жасуша ішілік өзгерістер
Органеллардың, әсіресе Гольджи кешенінің , ЭПТ,
рибосомалардың жоғары митохондрия көлемінің азаюы.
Ферменттердің белсенділігінің
белсенділігі төмендеуі. Гликоген,лизосома
мөлшерінің жоғарылауы.
Кальций тұздарының жиналуы
Қан тамырларының тарылуы
Оссификация
Шеміршектің жасқа байланысты өзгеруі
Ағзадағы шеміршек тіні жасқа байланысты құрамындағы
протеогликандарының концентрациясын азайтып,
гидрофильдік қасиетін төмендетеді. Хондриобласттардың
бөлінуі бәсеңдеп, жас хондроциттердің пайда болуы
азаяды. Цитоплазмасында органеллалары азайып,
ферменттердің белсенділігі төмендейді. Шеміршек
құрамындағы хондриокластары көбейеді. Бұлардың
негізгі қызметі аралық заты мен жасушаларының
дистрофиялық өзгерістеріне қатысады. Тіршілігін жойған
хондриоциттердің орнындағы лакуналар аморфты зат пен
коллаген фибриллаларымен толады. Шеміршекке кальций
тұздары шөгіп, түсі өзгеріп, қатайып, тез сынғыш
келеді.Аталған өзгерістерге байланысты шеміршекке қан
тамырлары өтіп, шеміршек сүйекке айналып та кетеді.
Сүйек тіні
органикалық қосылыстардың 70% -ын, негізінен
кальций фосфаттарын қамтитын, жасушааралық
органикалық заттардың жоғары минерализациясы
бар қосылыс матасының мамандандырылған түрі.
Сүйек тінінде табылған 30-дан астам
микроэлементтер (мыс, стронций, мырыш, барий,
магний және т.б.) организмдегі метаболикалық
процестерде маңызды рөл атқарады
Сүйек орган ретінде
(Периост)
Сыртқы ортақ (жалпы) тақталары - сүйек
пластинкалары бүкіл периметр бойынша сүйекте
орналасады, ал олардың арасында – остеоциттер болады.
Остеон қабаты. Остеон (Havers жүйесі) - бір-біріне
концентрлі түрде салынған сүйек пластинкаларының 5-20
цилиндрлік жүйесі. Остеонның ортасында қан капиляры
бар. Шұңқырлы цилиндрлер арасында остеоциттер
жатыр. Көрші остеондардың арасындағы бос орындар
өзара үйлескен пластинкалармен толтырылады - бұл осы
остеондардан қалған,қираған ескі қалдықтары.
Ішкі жалпы тақталар (сыртқы сияқты).
Эндоост - периостқа ұқсас құрылымда.
Жасуша түрлері
Остеобласттар сүйек тінінің негізгі жасушалары
болып табылады. Негізінен периосте
локализацияланған. Олардың полигональды
формасы бар, нашар бөлінген жасушалар болуы
мүмкін. Цитоплазма - базофильді, түйіршікті ЭПС,
және митохондриялар электронды микроскоп
астында жақсы көрінеді.
Функциясы: жасушааралық заттың органикалық
бөлігін дамыту, бөлу, шығару яғни, оссеин
талшықтарының және оссомукоидтің ақуыздары.
Остеоциттер сүйек тінінің ең көп жасушалары болып
табылады. Бұл - жасуша жасушалары, сүйек
қабыршықтары - лакунада жатыр. Жасушалардың
диаметрі 50 мкм дейін жетеді. Цитоплазма нашар
базофилді. Органоидтер нашар дамыған (түйіршікті
ЭПС, және митохондриялар). Бөлінбейді.
Функция: Сүйек тінінің физиологиялық қалпына
келуіне қатысып, жасушааралық заттың органикалық
бөлігін шығарады.
Жасушаралық заттар
Бейорганикалық қосылыстар (фосфат және кальций карбонаты
тұздары) жасушааралық заттың 70% құрайды.
Жасушааралық заттың органикалық бөлігі коллаген
(синтезделген оссеин) талшықтарымен және аморфты
желімдеу массасымен (оссемукоид) - 30% құрайды.
Туылғаннан кейін сүйектердің дамуы
Туылған кезде скелеттің сүйектері ретикулофиброзды(қалың-
талшықты) сүйек тінімен жасалады.
2-ші айда бірінші сүйек пластинкалары пайда болады
5-ші айда алғашқы остеондар пайда болады
9-ші айға остеон жүйелері пайда болады
Толық ассификация және өсуді тоқтату 25 жасқа толады.
Сүйек тінін жаңаруы:
жылына балалық шақта 30% дейін
Жылына ересектерде 2-5%
Балалық шақта сүйек құрылымының
Қартаю кезінде сүйектерді өзгерту
ерекшеліктері

Сүйектің органикалық бөлігі Жою процестері синтез
30% -дан сәл артық және процестерінен басым
бейорганикалық бөлігі 70% Сүйектің жұқаруы
Оссификация процесі Сүйек сәулелерінің санын
толығымен аяқталмаған азайту
Кеуекті жартылай талшық торы Сүйектің органикалық
бар бөлігі 30% -дан аз,
Балаларда сүйек тінінің бейорганикалық бөлігі 70%
ұйымдастыру қарқынды жүреді
Балалардың сүйектерінің беті
салыстырмалы түрде бірдей
Балалардағы сүйек тіні қанмен
қамтамасыз ету әлдеқайда жақсы
Балалардағы сүйек қабығы
қалың
Бала дүниеге келген сәтте ассификация процесі
толығымен аяқталмады. Түтікшелі сүйектердің диафизі
сүйек ұлпасынан көрінеді, ал эпифиздердің басым бөлігі
қолдың барлық жіңішке сүйектері және аяқтың құбырлы
сүйектерінің бөлігі шеміршек тінінен тұрады.
Эпифиздердегі оссификация нүктелері тек ішкі дамудың
соңғы айларында ғана пайда болады және омыртқалардың
денелерінде және аркаларында, феморальды және сүйек
сүйектерінің эпифизияларында, сондай-ақ, табан, куб
тәрізді сүйектерден туады. Жаңа туылған нәрестелердің
сүйек тіндері кеуекті жіңішке талшықты торға ие.
Сүйек тақталары аз және дұрыс емес. Хаверс арналары
бейтарап шашыраңқы қуыстармен көрінеді. Intraosseous
кеңістігінің көлемі кішкентай және жасымен жасалады.
Өсіп келе жатқанда, сүйек бірнеше рет қайта
құрылымдалып, талшықты желілік құрылымды 3-4 жылға
ламельдер құрылымымен алмастырады
Бала туылғаннан кейін сүйектер қарқынды өседі. Ұзындығы
сүйектердің өсуі эпифиздің шеміршектерінің болуымен
байланысты (ассистенттелген эпифиз мен диафиз арасындағы
қылқалам матасының шағын аралық бөлігі). Бұл шеміршектің
сүйектің бетіне перифериялық шеті эпифиз сызығы деп
аталады. Epiphyseal шеміршек сүйек соңғы өлшемдерге (18-25
жыл) жеткенше сүйек құратын функцияны орындайды.
Кейінірек ол сүйек тінімен ауыстырылады және эпифизмен
біріктіріледі. Қалыңдаған сүйектің өсуі периосте байланысты.

Балаларда сүйек тіні қайта ұйымдастыру қарқынды жүреді.
Осылайша, өмірдің бірінші жылы сүйек тінінің 50-70% қайта
жасалады, ал ересектерде бір жылда тек 5%.
Сүйек тіндерінің химиялық құрамы
Баланың сүйек тінінде ересектерге қарағанда көбірек су
мен органикалық заттар мен минералдар азаяды.
Сонымен, жаңа туған нәрестелерде күл сүйек
массасының 1/2, ересектерде - 4/5. Жасына қарай
гидроксиапатиттің сүйегі (оның негізгі минералдық
компоненті) артады.
Балалардағы инфаркт ересектерге қарағанда қалың, бұл
«жасыл бұта» типіндегі субпериосталдық сынықтарға
әкеп соғады. Балалардағы периостенің функционалдық
белсенділігі ересектерге қарағанда айтарлықтай жоғары,
бұл сүйектердің жылдам көлденең өсуін қамтамасыз
етеді
Қаңқалық (көлденең) бұлшықет тіндері
Серпімді, эластикалы, бұлшықет тінінің түрлерінің
біреуі: жүйке импульсінің әсерімен келісім жасай алады.
Адамның және жануарлардың қаңқалық бұлшықеттерін
қалыптастырады, әртүрлі әрекеттерді орындауға
арналған: дене қозғалысы, вокалдық бұлшық еттің
тарылуы, тыныс алу. Бұлшық 70-75% судан тұрады.
Бұлшықет тінінің құрылымдық бөлігі - бұлшықет
талшықтары. Ол жалпы базальді мембранамен жабылған
миосимпласт және миосателлит жасушаларынан
(жасуша-спутниктерден) тұрады.
Құрылысы

1 - Схема строения мышечного волокна
а – миофибрилла
б – ядро
2 - Схема строения миофибриллы:
а – оболочка
б – миозин
в – актин
г - мостик между ними
д - нервное волокно
Миосимпласт
біріктірілген жасушалар жиынтығы. Бұлшықет талшығының шеткі жағында
орналасқан көптеген ядролар бар. . Эндоплазмалық тордың
(Саркоплазматикалық ритикулумның), митохондриялар, т.б. орталық бөлігі
symplast миофибриллалар алып - бұлшықет жасушалары жұмыс үшін қажетті
басқа да органеллалар symplast шеткі жағында орналасқан негізі. Миофибрилдің
құрылымдық бөлігі саркомер болып табылады. Бұл олардың өзара іс-қимыл,
атап айтқанда, актин және миозин молекулаларынан құралған және бұлшықет
талшығы ұзындығы және демек қысқарту бұлшық өзгерісін көрсетеді. Titina,
troponin, tropomyosin - sarcomere құрылымы, сондай-ақ көптеген аксессуар
ақуыздары кіреді. Миосимпласттың бетіне жақын мононуклеарлы жасушалар.
Бұл жасушалар төменгі дифференциациямен ерекшеленеді және бұлшықет
тінінің ересек өстік жасушалары болып табылады. Талшықтың зақымдалуы
немесе жүктің ұзақ уақытқа ұлғаюы жағдайында клеткалар бөлісе бастайды,
миосимпласттың өсуін қамтамасыз етеді.
Балалық шақта бұлшықет тінінің
құрылымы
Жаңа туған нәресте бұлшықет талшықтары бос, олардың қалыңдығы 4-22
мкм. Босанғаннан кейінгі кезеңде бұлшықет массасының өсуі негізінен
бұлшық ет талшығының қалыңдығына байланысты, ал 18-20 жылда
олардың диаметрі 20-90 микронға жетеді. Жалпы алғанда, кішкентай
балалардағы бұлшықеттер әлдеқайда нәзік және әлсіз.
Жаңа туылған нәрестедегі фассия бұлшықеттерден жеңіл, бос, жеңіл
бөлінеді.
Фассияның пайда болуы баланың өмірінің алғашқы айларынан басталады
және бұлшықеттердің функционалдық белсенділігіне байланысты. Жаңа
туған нәрестенің бұлшықеттерінде көптеген интерстициальдық ұлпалар
кездеседі. Өмірдің алғашқы жылдарында ішек-қарыншалы біріктірілген
тіндердің абсолютті ұлғаюы байқалады, ал біртұтас аудандағы ұялы
элементтердің салыстырмалы саны азаяды. Бұлшық ет талшықтарының
дамуымен қатар эндомиоз және перимизияның пайда болуы. Оның
саралануы 8-10 жылға созылады
Туған кездегі бұлшықеттердің жүйке аппараты толығымен
қалыптаспаған, ол бұлшықеттің бұлшық еттерінің жабысқақ
аппаратының жетілмегендігімен үйлеседі. Бала өсіп келе
жатқан кезде қаңқа бұлшықет талшықтарының моторлық
иннервациясы (мотоневрон талшығына полиневронды
иннервированияның өзгеруі, ацетилхолинге сезімталдықты
төмендету, постинаптикалық мембранаға дейін шектелген
піскен нейрондық синапстарда) және белгілі нейроқышқылдық
бірліктердің пайда болуына әкеледі.
Жаңа туылған нәрестелердегі сүйек бұлшықеттері кішкентай
ATPase белсенділігіне ие миозиннің ұрықтың нысаны болуына
байланысты жаңа туған нәрестелерде кішірек белоктардың аз
мөлшерімен сипатталады. Бала өсіп жатқанда, ұрық миозині
нақты миозиндермен алмастырылады, тропомиозин мен
саркоплазматикалық ақуыздардың мөлшері артады, гликоген,
сүт қышқылы мен су мөлшері азаяды.
Қартаю кезіндегі бұлшықет тінінің ерекшеліктері
Бұлшықет талшығының диаметрі төмендейді Мысалы,
жастардағы бұлшықет талшығының бұлшықет талшығының
диаметрі 40-45 микрон, 50 жыл - 20-25 микрон, 70 жас - 10-20
микрон
Ядролық мембраналардың, митохондриялық гипертрофияның
өсу аймағы
Майлы тінмен ауыстыру
бұлшық ет талшығының ішінара атрофиясы
Дәнекер тіннің таралуы
Саркоплазмалық тордың көлемі азаяды
Кейбір миофибриллярларда көлденең қаттылық жоғалуы
мүмкін
Қорытынды

Сүйектің құрамында 50% су, 12,5% нәурыз тектес органикалық зат оссеин
(жұмсақ, серпінд органикалық зат), 21,8% минералды заттар (кальций
фосфаты), ал 15,7% май болады. Оссеин заты сүйекке серпінді, иілгіштік
қасиет береді. Жас балалардың сүйегінде органикалық заттардың мөлшері
көбірек. Сүйектері иілгіш болатындықтан спортқа, циркке, балетке жастайынан
қабылдайды. Адамның жасы ұлғайған сайын сүйегінде органикалық заттар
азайып, минералды заттар көбейеді. Құрамында минералды заты көп сүйектер
иілгіштік қасиетінен айырылып морт сыңғыш келеді. Шеміршектің құрамында
хондроциттер мен хондропласттар және өте көп жасушааралық заты орын
алады.Шеміршек тінінің құрамында 70-80% су,10-15%органикалық зат пен 4-
7% тұздар болады.Шеміршектегі құрғақ заттың 70%-коллаген.Шеміршек
тінінде қан тамырлары болмайды,қоректену,шеміршек қабы арқылы
өтеді.Шеміршек тіні мезенхимидан дамиды.
Пайданылған әдебиеттер
Гистология. Учебник под ред. Афанасьева Ю.И., Юриной Н.А. 4-е изд. перераб. и доп. – М.: Медицина, 1989. –
672с.
Вопросы общей гистологии для самостоятельного изучения студентов. Учебно-методическое пособие. Токешева
А.М., Узбекова С.Е., Темирбеков Д.А. – Семипалатинск: Семипалатинская государственная медицинская академия,
2007. – 57с.

Абильдинов Р.Б., Аяпова Ж.О., Юй Р.И. Атлас по гистологии, цитологии и эмбриологии /. – Алматы: Эффект, 2006.
- 416 с.
. Юй Р.И., Абильдинов Р.Б. Атлас микрофотографий по гистологии, цитологии и эмбриологии для практических
занятий.-Алматы,- 2010.-232 с.
. Гарстукова Л.Г., Кузнецов С.Л., Деревянко В.Г. Наглядная гистология (общая и частная): Учеб. пос. для студентов
мед. вузов / М. : Мед. информ. агентство, 2008. - 200 с.
. Бойчук Н.В. и др. Гистология: Атлас для практических занятий / - М.: ГЭОТАР-Медиа, 2008. - 160 с. 50
. Данилов Р.К. Гистология. Эмбриология. Цитология: Учебник для студентов мед. вузов / М. : Мед. информ.
агентство, 2006. - 456 с.
. Ажаев С.А. Гистология-1 (екі бөлімді оқулық). І бөлім: Цитология және адам эмбриологиясы.- Түркістан:
«Тұран», 2011.-201б.
. Аяпова Ж.О. Цитология, эмбриология және гистология : Оқу құралы- Алматы: Кітап, 2007. - 288 с
. Нұрышев Мұхит. Гистология және эмбриология негіздері: Оқулық- Алматы : Карасай, 2007. - 272 с
. Аяпова Ж.О., Н.М. Тусупова. Гистология-1 пәнә бойынша тесттер жиынтығы (оқу құралы).- Алматы,- 2009.-378 б.

Ұқсас жұмыстар

Тірек-қимыл жүйесінің дамуы

Балалардағы тірек – қимыл жүйесінің жасқа қатысты физиологиясы

Қабырға Төс сүйегі

Жілік сүйектері

Балалық шақта бұлшықет тінінің құрылымы

Нәрестенің бас қаңка сүйектері

Баланың сүйектерінің ерекшелігі

Бас сүйектері

Тірек қимыл аппаратының балалардағы жастық ерекшеліктері

Жүйке жүйесі

Пәндер