Қазіргі жаратылыстану концепциялары пәні және оның әлеуметтік маңызы

Презентация қосу

жаратылыстану
концепциялары”
пәні және
оның әлеуметтік
маңызы

Орындаған: Бекетаева.А.М
1-курс, ҚТӘ 3-топ
Филология және әлем тілдері факультеті
Қазақ тілі мен әдебиеті кафедрасы
ЖОСПАР:
1.Кіріспе
2.Негізгі бөлім
а) «Паранаука»
ә) «Қайта өрлеу» дәуірі
б)Эволюциялық-синергетикалық
парадигма
3.Қорытынды
КІРІСПЕ
Жаратылыстану - адамзаттың рухани мәдениетінін
айырғысыз қүрамдас бөлігі. Оның қазіргі заманғы негізгі
ғылыми қ а ғ и д ал а р ы н , дүниеге к ө з к а р а с т ы қ және
методологиялық пайымдауларын білу кез келген қызмет
саласындағы мамандар үшін қажетті мәдени даярлықтын
бір түрі болып табылады. Қазіргі кезде білімнің жеке
салалары — жаратылыстану, әлеуметтік, гуманитарлық және
техникалық ғылымдар бір-бірінен байланыссыз ез алдына
табиғат, қоғам және адам жайлы біртүтас ғылыми білім
бере алмайды, дүниенің біртүтас ғылыми бейнесін
қалыгітастыра алмайды. Дүниенің ең жалпы зандылықтары
туралы ғылым деп саналатын философия да жаратылыстану
ғылымдарының көмегінсіз өзі ғана бүл міндетті орындай
алмайды. Философиялық дүниеге көзқарастың озі де табиғат
туралы ғылымдар ашқан ғылыми жаңалықтарды біртүтас
білімге біріктіруші дүниенің біртүтас жаратылыстану-ғылыми
бейнесіне (көрінісіне) сүйенуі тиіс.
«Паранаука»
Соңгы 10-12 жылдың ішінде ол жалған ілімдер біртіндеп, бірақ айтарлықтай табанды
түрде адамдардың санасынан жаратылыстану-ғылыми түсініктерді ығыстырып, олардың
орнын жалған қағидалармен, діни уағыздармен толтыруда. Қазіргі кезде “паранаука”
деген жалған ғылымның өкілдері адамдардың сана-сезімін улаңдыру үшін, сөйтіп қоғам
өміріне өз ықпалын жүргізу үшін кез келген ілімді, жоққа сенуді уағыздайтын
мистикалық түсініктерді де пайдалануға шақырады. Олардың копшілігі қазіргі заманғы
қоғамда дүниеге ғылыми көзқарас пен кез келген аңыз, ертегінің атқаратын қызметінде
айырма жоқ деген пікірді дәлелдеуге тырысады. Сөйтіп, іс жүзінде дүниеге козқарастық
плюрализмді уағыздайды. Мысалы, күнде таңертең теледидар арқылы оқылатын діни
уағызда бір қазак молда бал арасының, қүмырсқаның т.б. әрекетінде “саналылык” бар,
оны қүдай солай жаратқан деп “дәлелдеуге” тырысты немесе адамды күдай бір уыс
топырақтан жаратқан деп уағыздайды. Қажет болса, бүл сияқты фактілерді ондап-
жүздеп келтіруге болады. Сондықтан адамдардың, оның ішінде ертеңгі жас
мамандардың жаратылыстану-ғылыми біліміне негізделген ғылыми көзқарасын
қалыптастыру бүгінгі танда аса маңызды істің біріне айналып отыр. Ғылым, білімнің
тарихына кез жіберсек, тек дүниеге ғылыми көзқарасы бар, ғылыми білімдерге берік
сенетін адамдар ғана бүл сияқты діни-догматикалық ой-пікірге, жалған уағыздарға
табанды түрде қарсы түра алатынын көреміз.
Ф.Энгельстің айтуынша,
жаратылыстану,
юриспрунденция,
философия ғылымдарының
мазмұны шіркеу ілімінің
талабына
сәйкестендірілді. Христиан
дінінің үйретуінше, Құдай
дүниені “жоқтан
жасады”, Құдайдың
құдіреттілігі дүниенің
болмысын анықтап берді.
Ислам дінінің қағидасы
бойынша, Алла тағала
адамды бір уыс
топырақтан жаратыпты,
Ол дәуірде
жаратылыстану
ғылымдарының өкілдері
қудалауға түсті. Қүдай
идеясына кайшы келетін
ғылыми ой-пікір айтқандар
инквизиция сотына
тартылды. Сондай аса ірі
жаратылыс зерттеуші
италиян ғалымы
Джордано Бруноны отқа
өртеп жіберді, ғылыми
пікіріңнен қайтпасаң, сені
де өртейміз деп, Галилейді
қорқытты
«Қайта өрлеу» дәуірі
Бұл сияқты зорлық-зомбылыққа қарамастан, қоғам
дамуында “қайта өрлеу” деп аталатын жаңа дәуір туды.
Қайта өрлеу дәуірі жаңа гуманистік қоғамдық идеяларды
тудырды, ал жаңа экономикалық-әлеуметтік өзгерістер мен
ғылыми-техникалық жаңалықтар адамдардың дүниеге
көзқарасын, адамның дүниеде алатын орны жайлы түсініктерді
езгертті.
Қазіргі өтпелі дәуірде адамдардың ақыл-ойында, қоғамдық
санасында ақыл-ой анархизмі (интеллектуалдық анархизм)
деп атауға болатын құбылыс етек алып отыр. Бұл
қүбылыстың кеңінен тарауына теориялық негіз болып отырган
- батыс европалық жөне американдық постмодернизм деген
ф и л о с о ф и я л ы қ к о н ц еп ц и я және
п о с т п о з и т и в и с т ік
философияның кейбір өкілдері.
Постпозитивизмнің бір ірі өкілі
- американдық философ
П.К.Фейерабенд теориялық
және методологиялық
плюрализмді жақтай отырып,
қазіргі заманғы ғылымды
“анархистік” түрғыдан
сынайды. Ғылымды анархистік
эпистемология (гносеология —
таным теориясы) түрғысынан
сынай келе, ол ғылымды дінмен,
аңызбен, сиқырлықпен (магия)
т.б. тепе-тең деп, айырмасы
жоқ деп қарастырады”.
Әрине, ақыл-ойдың қол жеткен барлық бүрынғы
білімдері сияқты, шын гылым да қазіргі заманғы адам
санасына үздіксіз теріс эсерін тигізуші жалған білім,
ілімдермен ешбір келісе алмайды. Ғылыми
дүниетанымды елемеу жеке адамның өмірінде қауіп-
қатерлді нәтижелер тудыруы мүмкін. Мәселен, түрлі
ауру, кеселдерді гылыми түрғыдан емдейтін
медицинаға сенбей, надан тәуіптерге қаралудың
салдарынан адамның өліп кету фактілері толып
жатыр. Ал егер қоғамда саяси үкімет жалган
гылыммен одақтасса, яғни жалган ілімді саяси окімет
қолдайтын болса, онда мүның келтірер зияны үшан-
теңіз болмақ. Мысалы, инквизиция, діни фанатизм,
фашизм, кибернетика мен генетика ғылымдарын
қудалауға салу т.б. дәл осындай мақсатқа қызмет
етеді. Сондықтан ғылым мен ғылыми көзқарасты
жақтаушылардың жалған ілімге немқүрайды қарауы
дүние жайлы жалған көзқарас, түсініктердің
үстемдігіне жол беретін кешіргісіз қате болып
табылады. Ал біз Қазақстанда орнатуга тиісті
капиталистік қоғам қүру ісі гылыми білімге, техника
мен технологияга негізделуі тиіс.
Қазіргі заманныц гылымы мен гылыми-техникалық
прогресінің бастамасы ХУІІғ. капиталистік
өндіріспен бірге пайда болып, содан бері бірге дамып
келеді. Олай болса, Қазақстан үшін жаңа қоғам
болып табылатын капитализмді, буржуазиялық
құрылысты орнатуға тиісті жас ұрпақ
жаратылыстану және гуманитарлық мәдениеттердің
жетістіктерімен қаруланған, діни соқыр-сенімге
қарсы тұра алатын білімді де ғылыми сенімді адам
болып осуі тиіс. Жаңадан енгізіліп отырган “Қазіргі
жаратылыстану концепциялары” пәнінің курсы
жастарда, студенттерде д ү н и е г е дәл сондай
ғылыми к ө з қ а р а с т ы , сенімді қалыптастыруға
тиіс — олар табиғат қүбылыстары мен процестеріне
іштей тән зандылықтар мен себептерді, даму
заңдылықтарын, Бүкіл әлемнің, адамның ішкі мәнін
дұрыс түсіне білуі тиіс.
Эволюциялық-синергетикалық парадигма
Жаңа оқу курсының методологиялық озегі эволюциялық-
синергетикалық парадигма деген зерттеу теориясы болып
табылады. Ол теорияның мәні сол — материалдық дүниенің
қайсыбір құбылыстары мен процестерін қарастырғанда
универсалдық эволюция мен өздігінше ұйымдасу әдістерін
табиғи біріктіру қажет болады. Бүндай әдісті қолдану тамаша
нәтиже беретіндігі В.И.Вернадский, П.Тейяра де Шарден
деген т.б. табиғат зерттеушілердің еңбектерінде толық
дәледденген. Бүл өдісті меңгеру студенітерге үздіксіз дамушы
дүниенің диалектикасын біртүтас процесс түрінде үғынуға
көмектесетіні сөзсіз.
Осы оқу құралының авторлары өздерін белгіледі
студенттерді табиғи тарихқа енгізу
және оның қазіргі заманғы негізгі ұғымдары, және
осы мәдени-тарихи жағдайдың рөлін көрсету,
олардан қалыптасады.
ХХ ғасыр кезінде, танудың екі
саласы - табиғи ғылым әлеуметтік
және гуманитарлық. Бұл жағдай
өте анық Ағылшын жазушысы
және зерттеушісі Чарльз Сноу,
1959 жылы Кембридж
университетінде сөйледі «Екі
мәдениет және ғылыми революция
-«Ол дәстүрлі гуманитарлық
арасындағы айырмашылықты
көрсетті Еуропалық Батыстың
мәдениеті және «ғылыми
мәдениет» жаратылыстану
ғылымдары мен технологияларын
дамыту негізінде өсірілген, егер
маңызды болмаса, елеулі алшақтық
пайда болады және былай
айтқанда шыңырау.
(Концепция современного
естествознания. Самыгин.П.С)
Бүкіл курс төрт тарауға бөлінді. “Жаратылыстанудың ғылым мен мәдениет системасындағы орны”
деген бірінші тарауда ең алдымен жалпы ғылымның не екенін, яғни ғылым дүние таным процесінің
формасы екенін, ғылыми танымның ерекшеліктері мен құрылымын, білімнің ғылымилығының
критериін (анықтауышын) қарастырып, содан кейін ғылымның түрлеріне көшу орынды деп шешілді.
Осыдан кейін ғылыми білімнің бір саласы ретінде жаратылыстанудың шығуы мен даму заңдылықтары
қарастырылады, ғылыми революцияның мәні мен тарихи түрлері ашып көрсетіледі. Бірінші тараудың
келесі тақырыптары: жаратылыстанудың адамзаттың материалдық жөне рухани мәдениетінің
системасындағы орны, жаратылыстану-ғьшыми мәдениет пен гуманитарлық мәдениетгің бірлігі мен
өзара байланысы т.б. Бірінші тарауды қорытындылаушы тақырыбы - д ү н и е н і ң қ а з і р г і
жаратылыстану-ғылыми көрінісінің ерекшеліктері. Екінші тараудың өзекті мәселесі - “Дүниенің
ғылыми бейнесінің (көрінісінің) физика-химиялық концепциялары”. Мұнда қаралатын мәселелер:
дүниенің физикалық қүрылымы (макродүние) туралы к л а с с и к а л ы қ жаратылыстану к о н ц е п ц и
я л а р ы , д ү н и е н і ң а т о м і ш і л і к қ ұ р ы л ы м ы (микродүние) туралы қазіргі физикалық
концепциялар, дүниенің Бүкіләлемдік құрылымы (мегадүние) туралы қазіргі астрономиялық және
космологиялық концепциялар, материяның атом-молекулалық қүрылымы туралы химиялық
концепциялар және дүниенің қазіргі заманғы ғылыми бейнесіндегі кеңістік пен уақыт ұғымдары.
Материя құрылымының биологиялық децгейінің ерекшеліктері үшінші тарауда қарастырылады.
Мұндағы лекция тақырыптары: тірі материяның ұйымдасуы менбиологиялық құрылым деңгейлерінің
концепциялары, биологиялық эволюцияньщ принциптері, биосфера, ноосфера және адам
концепциялары қарастырылады. Бүл тарауда эволюциялық теорияныц философиялық проблемаларына,
тіршіліктің пайда болу және эволюциялык формаларына ерекше көңіл бөлінеді, тіршілікті жаратушы
бар деген жөне басқадай ғылыми емес көзқарастардың қисынсыздығы ашып көрсетіледі. Осы тарауда
қысқаша экологиялық проблемалар және оларды шешу мәселелері соз болады. Оқу құралының соңғы
төртінші тарауында курстың логикалық қорытындысы ретінде адам жаратылыстану-ғылыми танымның
объектісі ретінде қарастырылады. Мұнда, атап айтқанда, адамның табиғи пайда болуы мен дамуына
байланысты адам табиғаттыц перзенті ретінде қарастырылып, адамды жаратушы бар деген
креационизм теориясына және басқа ғылыми емес теорияларға дәлелді сын беріледі.
ҚОРЫТЫНДЫ

Бұл құрал қазақ тіліндегі бірінші оқу қүралы
болғанықтан және м ұ н д а н е г і з і н е ш е т е
л д і к и с то ч н и к т ер пайдаланылғандықтан,
кітаптың соңывда бүл пәнге қатысты аса маңызды
терминдер мен үғымдардың түсіндірме сөздігін
берген орынды деп шешілді.

Ұқсас жұмыстар

Мәдениет концепциясы

ӘДІСТЕМЕЛІК ФУНКЦИЯСЫ

ӘЛЕУМЕТТІК ЖӘНЕ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҮРДІСТЕРДІ МОДЕЛЬДЕУ

Бастауыш мектептегі

Пайдаланылған әдебиеттер

Пәндер