ЕСТІҢ НЕГІЗГІ ПРОЦЕСТЕРІ МЕН МЕХАНИЗМДЕРІ

Презентация қосу

СОӨЖ 7

ЕСТІҢ НЕГІЗГІ ПРОЦЕСТЕРІ
МЕН МЕХАНИЗМДЕРІ

ОРЫНДАҒАН: САПАТАЙ А
ҚАБЫЛДАҒАН:
ҚАЙСАРБЕКҚЫЗЫ М
ЖОСПАР

• ЕС ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ ТҮСІНІК
• ЕС ПРОЦЕСТЕРІ
• ЕС МЕХАНИЗМДЕРІ
. ЕС - АДАМНЫҢ БҰРЫН КӨРГЕН, ЕСТІГЕН,
БІЛГЕН НӘРСЕЛЕРІ МЕН БЕЙНЕЛЕРІН
ОЙЫНДА ҰЗАҚ УАҚЫТ САҚТАП, ҚАЖЕТ
КЕЗІНДЕ ҚАЙТА ЖАҢҒЫРТУ ҚАБІЛЕТІ,
ЖҮЙКЕ ЖҮЙЕСІНІҢ НЕГІЗГІ
ҚЫЗМЕТТЕРІНІҢ БІРІ. АДАМНЫҢ ЕСТЕ
САҚТАУ ҚАБІЛЕТІ ҮНЕМІ ДАМЫП, ЖЕТІЛІП
ОТЫРАДЫ
Естің физиологиялық сипатын орыс
физиологы И.П. Павлов зерттеді. Ол
ассоциацияларды шартты рефлекс
теориясымен түсіндіріп, ми қабығындағы
екі қозу процесінің қабаттасып келуінен
пайда болып, сан рет қайталау
нәтижесінде бекіп отыратын уақытша
байланыстар деп атады. Қазақ ғұламасы
Абай ес туралы “Отыз бірінші сөзінде”:
“Естіген нәрсені ұмытпастыққа төрт түрлі
себеп бар: бірінші — көкірегі байлаулы
берік болмақ керек; екінші — сол нәрсені
естігенде иә көргенде ғибратлану керек,
көңілденіп, ынтамен ұғу керек; үшінші —
сол нәрсені ішінен бірнеше уақыт
ойланып, көңілге бекіту керек; төртінші —
ой кеселді нәрселерден қашық болу
керек”, — дейді
ЕЕс процестері

Есте
Ұмыту
қалдыру

Қайта
жаңғырту
Есте қалдыру

Есте қалдыру дегенiмiз - жаңадан
қабылданған
бейнелер мен мәлiметтердi және олардың
мәнiн
есте бұрыңғы сақталғандармен
байланыстырып
отыруды айтамыз. Жаңа бiлiмдердi алуда
және
iс-әрекеттердiң жаңа түрлерiне ие болуда ол
орын алады. Бiрақ есте қалдыруда әр нәрсе
сақтала бермейдi.
АРНАЙЫ ЕСТЕ САҚТАУ ҮШIН МЫНАДАЙ ШАРТТАР
ҚАЖЕТ:
• АРНАЙЫ МАҚСАТ ҚОЮ, ОНЫ МЕҢГЕРУГЕ ҰМТЫЛУ;
.

• ЕСТЕ ҚАЛДЫРУДЫҢ ҚОҒАМДЫҚ, ЭКСПЕРИМЕНТАЛДЫҚ МӘНIНIҢ АДАМ ҚАЖЕТIНЕ БАЙЛАНЫСТЫ
. БОЛУЫ;

• ЕСТЕ ҚАЛДЫРУДЫ ЖОСПАРЛАП, IШIНДЕГI ОЙ ТҮIНДIЛЕРДIҢ МӘНIН АШУ, БIРIН БIРIМЕН
. БАЙЛАНЫСТЫРУ;

• МӘН-МАҒЫНАЛАРДЫ ТҮСIНУ ҮШIН ОЙЛАУ ҚҰБЫЛЫСЫ МЕН ҰШТАСТЫРУ;
.

• ҚАБЫЛДАҒАН НӘРСЕЛЕРДI ӨЗ СӨЗIМЕН ҚҰРАСТЫРУ ЖӘНЕ ӨЗ ҰҒЫМДАРЫМЕНЕН БАЙЛАНЫСТЫРУ;
.
• САПАЛЫ ТҮРДЕ ҚАЙТАЛАУ. МЫСАЛЫ, КЕРЕКТI МӘЛIМЕТТI ЖАТТАҒАННАН КЕЙIН, САҚТАУ ҮШIН 40
МИНУТТАН КЕЙIН ТАҒЫ ҚАЙТАЛАУ КЕРЕК. ӨЙIТКЕНI БIР САҒАТТАН КЕЙIН ЕСТЕ ОҚЫЛҒАН
МӘЛIМЕТТIҢ 50% ҒАНА ҚАЛАДЫ ЕКЕН. СОДАН, БIРIНШI КҮНI 2-3 РЕТ, ЕКIНШI КҮНI 1-2 РЕТ, 3-7
КҮННЕН КЕЙIН БIР РЕТ ҚАЙТАЛАСА, БIРIНШI КҮНI 100 РЕТ ҚАЙТАЛАҒАННАН ДА АРТЫҚ БОЛАДЫ
. ЕКЕН.
ЭКСПЕРИМЕНТ
БIР ЭКСПЕРИМЕНТТЕ АДАМДАРҒА
КАРТОЧКАЛАР БЕРIЛДI. ОЛ ЖЕРДЕ
СУРЕТТЕР МЕН САНДАР
БОЛҒАН. БIРIНШI ЗЕРТТЕЛIНУШIЛЕРГЕ
СОЛ СУРЕТТЕРДЕГІ ЗАТТАРДЫ
ТАНЫСЫН ДЕП ТАПСЫРМА
БЕРДI, АЛ ЕКIНШIЛЕРГЕ САНДАРҒА
ҚАРАП КАРТОЧКАЛАРДЫ РЕТТЕРIМЕН
ҚОЙСЫН ДЕГЕН.
ТАПСЫРМА БIТКЕННЕН КЕЙIН,
КАРТОЧКАДАҒЫН ЕСIҢIЗГЕ ТҮСIРIҢIЗШI
ДЕГЕНДЕ, БIРIНШIЛЕР ТЕК
СУРЕТТЕРДI, ЕКIНШIЛЕР САНДАРДЫ
ҒАНА ТҮСIРIПТI. ОСЫҒАН ОРАЙ, ЕСКЕ
ҚАЛДЫРУ ӘРЕКЕТТЕРДI Ң
МАҚСАТТАРЫМЕН, МОТИВТЕРIМЕН
ЖӘНЕ ТӘСIЛДЕРМЕН АЙҚЫНДАЛЫП
ОТЫРАДЫ. Б ҰЛ ЕСТЕ
ҚАЛДЫРУДЫҢ ТАҢДАМАЛЫҒЫН
КӨРСЕТЕДI. ӨЙТКЕНI АДАМ БАСТАН
КЕШIРГЕН ЖӘНЕ БОЛМЫСТАН
ӨМIР МЕН ТIРШIЛIККЕ ҚАЖЕТТI
ӘСЕРЛЕРДI, БIЛIМДЕРДI ЖӘНЕ
МӘЛIМЕТТЕРДI ЖАДЫНА
ҚАЛДЫРАДЫ.
Қайта жаңғырту – бұрын қабылдаған
заттармен құбылыстарды өзімізге
керек болған кезде есімізге түсіруді
айтамыз. Мұндағы негізгі процесс –
елес.

Тану –
бұрын
Елес – бұл қабылдаған
бұрынғы нәрсеге,
қабылдаулард құбылысқа қайта
кездескенде
ы ғана
қайта өңдеу болатын
процесс.в
Қайта жаңғыртудың біртүрі –
еске түсіру. Еске түсіру – белгілі
қиындықтарды жеңумен
байланысты ерік күшін ж ыз.
Ырықты. ұмсауды Ырықс
талап ететін санасы қайта
жаңғыртуды айтады. Қайта
жаңғырту 2-ге бөлінеді:
Ұмыту дегенiмiз - қабылдағанды, еске
қалдырғандарды қажет болғанда еске түсiре
алмау,
танымау немесе еске түсiру мен танудың
қателесiп жа ңылысуы. Сонда миға келген
мәлiметтiң
барлығын есте сақтай бермей, керегiн қалдырып,
маңызы жо ғын ұмытамыз
ҰМЫТУ

• КЕЗIНДЕ ЕСПЕН АЙНАЛЫСҚАН ПСИХОЛОГ А.Р.ЛУРИЯ ӨЗIНIҢ '' ҮЛКЕН ЕСТI Ң КIШКЕНТАЙ
КIТАБЫ''
ДЕГЕН ЖҰМЫСЫНДА ФЕНОМЕНАЛЬДI ЕСТIҢ ИЕСI С.В.ШЕРЕШЕВСКИЙ ТУРАЛЫ
ӘҢГIМЕЛЕЙДI. СОНДА ОЛ КIСI
50-100 САННАН ТҰРАТЫН ҚАТАРЛАРДЫ ЖӘНЕ СӨЗДЕРДI ЕСКЕ САҚТАЙ АЛАТЫН ЕКЕН.
ҚАЛАЛАРДА СОЛ
ҚАБІЛЕТIН ЕЛГЕ КӨРСЕТIП САХНАҒА ШЫҒАТЫН. БIРАҚ ОНЫҢ КЕМШIЛIГI, ЕСКЕ СА ҚТА
ҒАНДЫ ҰМЫТА
АЛМАЙДЫ ЕКЕН. БҰЛ ӘРЕКЕТКЕ ОЛ ӘДЕЙI ҮЙРЕНҮГЕ МӘЖБҮР БОЛДЫ. СОНЫМЕН, ЕСКЕ
СА ҚТАЛ ҒАНДАРДЫ Ң
КЕЙ БIРЕУЛЕРI ЖАҚСЫ САҚТАЛАДЫ, КЕЙБIРЕУЛЕРI ОҢАЙ ҰМЫТЫЛАДЫ.
Ұмытудың
себептері:

Шектен
Жағымсыз
индукцияны тыс
ң әсері. тежелу.

Ременисце
Проактив ния –
тік кешіктірілі
тежелу. п еске
түсіру.
ЕС ФОРМАЛАРЫ МЕН ТҮРЛЕРІН ЖІКТЕУ ҮШІН БІРНЕШЕ
НЕГІЗДЕМЕЛЕР БАРШЫЛЫҚ. БҰЛ ЖАҒДАЙДА ЕСТІҢ
ЖЕКЕЛЕГЕН ТҮРЛЕРІ ҮШ НЕГІЗ ӨЛШЕМДЕРГЕ СӘЙКЕС
ЖІКТЕЛЕДІ:

• ІС-ӘРЕКЕТТЕ ҮСТЕМДІК ЕТЕТІН ПСИХИКАЛЫҚ БЕЛСЕНДІЛІКТІҢ СИПАТЫ
БОЙЫНША ЕСТІ ҚОЗҒАЛЫС, ЭМОЦИЯЛЫҚ, БЕЙНЕЛІК ЖӘНЕ СӨЗДІК-
ЛОГИКАЛЫҚ ЕС ДЕП БӨЛЕДІ
• ІС - ӘРЕКЕТ МАҚСАТТАРЫНЫҢ СИПАТЫ БОЙЫНША ЫРЫҚСЫЗ ЖӘНЕ
ЫРЫҚТЫ ЕС ДЕП БӨЛЕДІ
• МАТЕРИАЛДЫ ЕСТЕ ҚАЛДЫРУ ЖӘНЕ ЕСТЕ САҚТАУ ҰЗАҚТЫҒЫ
БОЙЫНША ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ, ҰЗАҚ МЕРЗІМДІ ЖӘНЕ ЖЕДЕЛ ЕС ДЕП
БӨЛЕДІ.
Қозғалыс ес - бұл әртүрлі қозғалыстар мен олардың жүйелерін
есте қалдыру, есте сақтау және қайта жаңғырту. Естің басқа
түрлеріне қарағанда естің осы түрі адамда анық кездеседі.
Кейбір адамдар өзінде қозғалыс есінің барлығын байқамайды.

Эмоциялық ес - бұл бастан кешкен сезімдер есі.
Жағымды немесе жағымсыз сезімдер ізсіз
жойылып кетпейді, ол белгілі жағдайда есте
қалады және қайта жаңғыртылады.

Бейнелі ес- бұл дүниедегі заттар мен
құбылыстардың бұрын қабылданылған бейнелерін
есте сақтау және қайта жаңғырту. Бейнелік ес
көру, есту, сипау сезу, иіс, дәм сезу болып
бөлінеді.
Ұзақ мерзімді ес-
салыстырмалы түрде
қабылданған материалды есте
Қыска мерзімді ес - сақтаудың ұзақтығымен және
материалды белгілі аз кезеңге беріктігімен сипатталады.Ұзақ
есте сақтайтын шектеулі ес. мерзімді ес ақпаратты есте
Қысқа мерзімді естің ұзақтығы сақтаудың ұзақ мерзіміне
үлкен емес (бірнеше секунд қарай есептеледі.
немесе минут), бірақ қазір ғана
қабылданған заттар мен
қүбылыстарды дәл қайта
жаңғырту үшін жеткілікті үрдіс.

Ұқсас жұмыстар

Зейіннің түрлері

Мақсатқа қарай

Естiң механизмдерi мен негiзгi процестерi

Мағыналы есте қалдыру

:Ес туралы теориялар

Тұлға типтерінің классификациясы

Есте Қайта қалдыру жаңғырту

Ес туралы жалпы түсініктер

ЕС

Онтогенез кезеңдері

Пәндер