Жердің біркелкі емес айналуы және Кориолис күші

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті

География және табиғатты пайдалану факультеті

Картография және геоинформатика кафедрасы

Тақырыбы: Дәріс № 5. Жердің біркелкі емес айналуы

Орындаған: Құдайберген С. А.

Тексерген: Мадимарова Г. С.

Алматы - 2018

Жоспары:

І. Кіріспе бөлім

ІІ. Негізгі бөлім

2. 1. Жердің айналуы . . . 4

2. 2. Кориолис күші . . . 5

ІІІ. Қорытынды бөлім

ІҮ. Пайдаланылған әдебиеттер

02. 03. 2018

Геодезиялық астрономия

І. Кіріспе бөлім

Экватор бойында Кориолис күші өлсіз, керісінше полюстерге карай күшейеді. Кориолис күшінің ықпалын есепке алу өсіресе жел бағытын анықтауда ерекше маңызды, себебі өте күшті дауылдар туғызатын тропиктік циклондар қозғалысын білудің қашан да маңызы зор.

02. 03. 2018

Геодезиялық астрономия

ІІ. Негізгі бөлім

2. 1. Жердің айналуы Күн мен түннің алмасуы табиғаттағы тәуліктік ырғақтылықты туғызады, ол жарық пен жылудың өзгерісіне байланысты жүзеге асады. Адамның әлеуметтік өмірі де тәуліктік ырғақтылыққа сәйкес келеді. Күн жүйесінің барлық басқа ғаламшарлары тәрізді Жер де Күнді эллипстік орбита бойымен айналады.

02. 03. 2018

Геодезиялық астрономия

2. 2. Кориолис күші

Сондықтан Күнге дейінгі қашықтық тұрақты емес. Афелий- орбитадағы Күннен ең қашық нүкте (152 млн км), Жер ол нүктеден 5 шілдеде өтеді; ал перигелийден - ең жақын нүктеден (147 млн км) 3 каңтарда өтеді. Орбитаның жалпы ұзындығы 940 млн км, оның бойымен Жер түрліше жылдамдықпен қозғалады. Орташа қозғалу жылдамдығы -29, 8 км, сонда Жер өз орбитасын 365 тәулік 6 сағ 9 мин 9, 6 с-та бір рет айналып шығады.

02. 03. 2018

Геодезиялық астрономия

02. 03. 2018

Геодезиялық астрономия

ІІІ. Қорытынды

Жер шары өз білігінен сағат тіліне қарсы бағытта батыстан шығысқа қарай 24 сағатта бір рет айналып шығады. Бұл қозғалыс нәтижесінде күн мен түн алмасуы жүреді. Жердің өз білігшен айналуы кезінде оның бетіндегі барлық денелер қозғалысында ауытқу пайда болады. Бұл ауытқуды тудырушы құбылыс - Кориолис күші (француз ғалымы Г. Кориолис есімі бойынша) деп аталады. Кориолис күші әсерінен солтүстік жарты шардағы жер бетімен қозғалатын барлық денелер оңға, ал оңтүстік жарты шардағы денелер солға бұрылады. Өсіресе бұл қозғалыстар желдер мен беткі ағыстардан айқын байқалады.

02. 03. 2018

Геодезиялық астрономия