Прецессия және нутация

Презентация қосу

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті
География және табиғатты пайдалану факультеті
Картография және геоинформатика кафедрасы

Тақырыбы: Дәріс № 7. Прецессия и нутация.

Орындаған: Құдайберген С.А.
Тексерген: Мадимарова Г.С.

Алматы - 2018
Жоспары:

І.Кіріспе бөлім
ІІ.Негізгі бөлім
2.1.Прецессия......................................................................................................................
2.2.Нутациялық
тербелістер..............................................................................................5
ІІІ.Қорытынды бөлім
ІҮ.Пайдаланылған әдебиеттер

10/01/2018 Геодезиялық астрономия 2
І. Кіріспе бөлім
Прецессия және нутация – Жердің айналу осінің және эклиптика жазықтығының
кезендік өзгерулерімен байланысты астрономиялық құбылыстар. Прецессия
деп жұлдыздарға байланысты көктемгі түн мен күн теңесу нүктесінің жылжуын
айтады. Ол эклиптика бойынша, Күннің жылдық қозғалыс көрінісіне қарсы болады.
Сол себепті Күн, жұлдыздар арасындағы бір орнына оралу уақытына қарағанда, сол
арқылы жыл сайын ерте өтеді. Жалпы жылдық прецессияның шамасы (Ньюкомб
бойынша) 50 ",2564"+ 0 ",02223 "Т, мұндағы Т= 1900,0
жылдан тропикалық жұзжылдықтар саны. Әлем осінің прецессиялық
қозғалысы нәтижесінде әлем полюстерінің әрқайсысы аспан сферасында, әрбір
26000 жыл сайын центрі эклиптика осінде болатын, радиусы шамамен 23°5
кіші шеңбер жасайды.

10/01/2018 Геодезиялық астрономия 3
ІІ. Неігзгі бөлім
2.1. Прецессия
Прецессиялық қозғалыстан басқа әлем осі Ай орбитасы жазықтығының
жылжуы әсерінен кішігірім өзгеріске түседі. Соның нәтижесінде полюстер аспан
сферасында шамамен 18,6 жыл кезеңдер сайын жартылай осьтері 9",2'және 6", 9
болатын эллипстер бейнелейді. Осы кішігірім өзгерістер нутациялық өзгерістер деп
аталады.

10/01/2018 Геодезиялық астрономия 4
10/01/2018 Геодезиялық астрономия 5
Жер біртекті немесе тығыздықтары біртекті сфералық қабаттардан тұратын шар болса,
онда, механика заңдарына сәйкес, Жердің айналу осінің бағыты мен айналу периоды
мейлінші ұзақ уақыт аралығы ішінде тұрақты болып қалатын еді.
Бірақ Жердің пішіні дәл сфералық болмай, сфероидке жақын. Сфероид материялық
дененің (L) тарту күші оның ішінде бөлініп алған шарды тарту күшінен (F) (бұл күш
сфероидтің центріне түсірілген), экваторлық дөңестің (томпаюдың) L денеге ең жақын
жартысына түсірілген F1 тарту күшінен, және экваторлық дөңестің (томпаюдың) екінші,
L денеден алыс жартысына түсірілген F2 тарту күшінен қосылады

Сфероидтің сыртқы денеге тартылысы (барлық нүктелер мен
сызықтар парақ жазықтығында жатыр)
10/01/2018 Геодезиялық астрономия 6
2.2. Нутациялық тербелістер
Күн мен Айдың прецессиялық күштер (F1 мен F2 күштер) өз мәндері мен бағытын
үздіксіз өзгертіп тұратынына байланысты болады: Күн мен Ай Жер экваторының
жазықтығында орналасқанда бұл күштердің моменті 0-ге тең болады, ал олар аталған
жазықтықтан ең көп алшақтағанда максимал болады. Бұған байланысты Жердің
айналу осі прецессиялық қозғалысқа қоса өзінің орташа орналасу маңайында ұсақ
тербелістерді жасайды, бұл тербелістер Жер осінің нутациясы деп аталады.
Негізгі нутациялық тербелістің периоды 13,7 тәул., 27,6 тәул., 6 айға, 1 жылға және
18,6 жылға тең. Периоды 18.6 жылға тең тербеліс Жер осінің ең басты нутациялық
тербелісі болып табылады, оның амплитудасы максимал, ~ 9’’,2 тең. Дәлірек айтсақ,
бұл қозғалыс салдарынан әлем полюстері аспан сферасында үлкен остері 18’’,42 тең,
ал кіші остері 13’’,72 тең эллипстерді сызады. 18,6 жыл ай түйіндерінің айналу
периодына тең, яғни бұл нутациялық тербеліс ай орбитасы жазықтығының
бұрылуымен себептеледі. Ұсақтау тербелістер Жер мен Ай орбиталарының
эллипстігімен, Ай орбитасының эклиптикаға көлбеуімен, тағы басқа себептермен
байланысты болады.

10/01/2018 Геодезиялық астрономия 7
Жер осінің прецессиялық қозғалысы 1983 жылдан 1998 жылға дейінгі Жер осінің

нутациясы (прецессиялық қозғалыс еске
алынбаған).

10/01/2018 Геодезиялық астрономия 8
ІІІ.Қорытынды

Планеталардың тартылысы Жер осінің орналасуын өзгерту үшін әлсіз болып
табылады, бірақ ол Жердің Күн бойымен қозғалысына әсер етеді: ол эклиптика
жазықтығының кеңістіктегі орналасуын өзгертеді. Бұл өзгерістер планеталық
прецессия деп аталады, ол көктемгі күн мен түннің теңелу нүктесін шығысқа
қарай жыл сайын 0’’,114 –қа ығыстырады.

10/01/2018 Геодезиялық астрономия 9
ІҮ. Пайдаланылған әдебиеттер

1. http://helpiks.org/3-49478.html

10/01/2018 Геодезиялық астрономия 10

Ұқсас жұмыстар

Ай-күн прецессиясының механикалық мәні

Жер серігінің айналмалы қозғалысын басқару

Өсімдіктің өсуіне байланысты қимыл-қозғалыстар

Ғарыш геодезиядағы уақыттық сағат жүйесі

Ядролық магниттік резонанс

Өсімдіктің өсімді мүшелері

Жердің ішкі құрылымы

Блокчейнді еңгізу артықшылықтары мен еңгізу барысындағы қиындықтар

Бақылау және қадағалау органдарын басқару қызметтері мен міндеттері

ПЕДАГОГИКА ЖӘНЕ ПСИХОЛОГИЯ БАКАЛАВРИАТ

Пәндер