Күкіртсутекті толық утилизациялауды шешу жолдары

Орындаған: Бидайбай Ж. М.

Мұнайхимиясы, магистр, 1курс.

Қазақстандағы мұнай өндірумен байланысты негізгі проблемалардың бірі Қазақстан газ қорларын утилизациялау мәселесі болып табылады. Лондондағы Жаһандық Энергетикалық Зерттеу Орталығының мәліметі бойынша, Каспийдің солтүстік шельфіндегі кейбір перспективті құрылымдар мұнайға қарағанда көбірек газға ие. Ілеспе газ кен орындарын игеру үшін елеулі проблемалар туғызады. Сондықтан, өте осал экологиялық ортада тұрған Каспий теңізінің күкірт мөлшері көп газдарымен не істеуге болатынын шешуге тура келеді. Мұнай мен газды өндіру мен өңдеу барысында оның шыққан орынында 20% күкірт газы мен күкіртті қосылыстардан тұратын күкірт бірге шығады.

Күкірт қосылыстары қоршаған ортаға теріс әсер ететін алғашқы ластаушы заттардың бірі болып табылады. Күкірттің жағдайы қоршаған ортаға күкіртті және оның туындыларын шығаруды барынша азайтуды талап ететін қатаң экологиялық талаптарға байланысты айтарлықтай өзгерді. Көптеген химиялық элементтер ғаламдық циклге ие, бірақ күкірт үшін ол табиғи да антропогендік те көздерінің үлесі болғандықтан бұл цикл ең белсенді. Күкірттің антропогендік эмиссиясы көмір және мұнай өнімдерін жағу, металлургия өнеркәсібі және мұнай өңдеу, сондай-ақ автокөлікпен байланысты. Өткен ғасырда күкірттің антропогендік эмиссиясы өсуі сонша, оның табиғи өсімінен асып кетуіне себеп болды.

Жетекші мұнай компаниялары пайдаланатын сақтау технологиясы - салқындатылған тазартылған күкірттің қаттыға айналып, ашық күйде сақталатын блоктар-күкіртті карталарға айналуында болды.

Қазіргі кезде Канадада (Fort McMurraySyncourt шамамен 7 миллион тонна, Ванкуверде 300 мың тонна), Францияда (Lac Total Exploration and Production - 1 миллион тоннаға жуық), ашық жерлердегі ірі блоктар түрінде күкіртті сақтау ), Ресей (Астрахангазпром - 1, 5 млн. Тонна), сонымен қатар Қазақстан Теңіз кенішінде 1, 3 млн. Тоннаны құрайды.

Сонымен бірге Қазақстанның Қашаған кенішіндегі күкірттің жылдық көлемі мен ашық сақтау көлемі жылына 4 млн. тоннаны құрайды деп күтілуде. Канадада және бірқатар басқа елдерде қолданылатын күкірттің жер асты сақтау әдісі күкірт сақтау аймағындағы тау жыныстарының жоғарғы қабаттарында топырақ суы болғандықтан қолайлы болмады. Осыған байланысты Қазақстандағы ғылыми зерттеулер күкірт карталарында күкірттің ашық сақтауына бағытталды.

Көп тоннажды блоктардағы қарапайым күкірттің ашық қоймасы қоршаған ортаға кері әсерін тигізеді, сондықтан жердің экологиялық жағдайын бағалау қажет.

Қоршаған ортаның ластануына үлкен үлес қосуға күкірт элементтің сублимация және шаңдануы, қалдық күкіртсутегіден күкірт қышқылының пайда болуы мен бөлінуі жатады, және бұл факторларға үлкен көңіл бөлінуі керек.

Бүгінгі күні күкіртке қоршаған ортаға зиян келтірмей, пайда табу мүмкіндігін беріп отыр. Күкірт карталарында 9 миллион тонна күкірттің «кендері» бірнеше жыл ішінде 830 мың тоннаға дейін азайды. «Қара алтынның» өндірісінде өзінің технологиялық үлгісін жүргізе отырып, қажетсіз қоспалар резервуарға кері айдалады. Теңізде күкіртті түйіршіктерге өңдеуге арналған қуаттар кеңейтілді және түйіршіктеу қондырғысы енгізілді. Енді күкірт карталарына құйылмай, бәрі өңдеуге жіберіледі. Күкірт карталарын жасамауға Теңіздің сары шикізатының құнының өсуі мен оны әрқандай түрде жасап шығарып отырғаны үлкен рөл атқарды. Жоғары сапалы күкіртті Жерорта теңізі бассейні елдері, Орталық Азия елдері, сондай-ақ Ресей, Қытай және Украина сатып алады.