Қоғамдық денсаулықты статистикалық талдау және денсаулық сақтау мекемелерінің жұмыс істеу әдістері

Орындаған: 202-ҚДС Сагадиева. Л, Темирбай. Р

Тексерген: Джаулыбаева. Э. б

АСТАНА МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ АҚ

ИНФОРМАТИКА, МАТЕМАТИКА ЖӘНЕ МЕДБИОФИЗИКА КАФЕДРАСЫ

Жоспар:

Кіріспе.

Негізгі бөлім:

Қатынастық көрсеткіштер;

Көрнекілік көреткіштер;

Салыстырмалы көлемді қолданудағы жиі кездесетін қателіктер

Қорытынды.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

Кіріспе.

Абсолюттік шамалары құбылыстың мөлшері туралы маңызды ақпаратты қамтиды және талдауда, сондай-ақ салыстырма-сында пайдалануы мүмкін. Алайда, олар қойылған барлық сұрақ-тарға жауап бермейді, мысалы, дәрігерге қамтамасыз етіп жат-қан аумақтың деңсаулығы жөніндегі деректер қызықты болады, ал дәрігерде «ауру-сырқаулық» термині сипатталмайтын абсо-люттік сандардың ғана ақпараты бар. Қоғамдық деңсаулықтың және деңсаулық сақтау мекемесінің қызметінің терең талдауы үшін, сондай-ақ медицина қызметкердің қызметтері салыстыр-малы шамалармен аталатын жалпылама қорсеткіштері қол-данылады. Олар негізінде сапалы белгілердің баламалы үйлесті-ріммен сипатталатын жиынтықты зерттеу үшін қолданы-лады.

Негізгі бөлім.

Экстенсивті көрсеткіш - ол салыстырмалы салмақ-тың, толық жиынтықтың бөлшек үлесінің көрсет-кіші, оның құрайтын бөлшектерге жиынтықтың көрсеткішін үйлестіру, яғни құрылымның көрсеткіші. Оның есебі үшін барлық жиынтықтың және оның құрамдас бөліктердің саны жөнінде деректері болу керек (немесе осы жиынтықтың бөлек бөлшегі) .

Осылайша, экстенсивті көрсеткішті алу үшін оның құрамдас бөлшектері немесе бөлек бөлшегі және жиынтығы керек. Экстенсивті көрсеткіш әрбір жиынтықтың деректі бөлшекке қанша пайыздан келетіні туралы сұрақтарға жауап береді.

Сипатталатын экстенсивті көрсеткіштерден қарамастан оларды төмендегілермен атайды:

• салыстырмалы салмақтың көрсеткіштері тұтастай алғанда, мысалы барлық аурулар арасынан тұмаудың салыстырмалы салмағы;

• үйлестірудің немесе құрылымның көрсеткіштері (жекелеген ауруларға дәрігердің бір жылға тіркелген аурулардың бүкіл жиынтығын үйлестіру) . Бұл статика көрсеткіші, яғни оның көмегімен белгілі бір уақытта белгілі бір жиынтығын талдауға болады. Экстенсивті көрсеткіштер бойынша әртүрлі жиынтықтарды салыстыруға болмайды, өйткені ол дұрыс емес және қате қорытындыларға әкеліп соғады.

Экстенсивті көрсеткіштің графикалық кескін әдіс-тері. Сондықтан экстенсивті көрсеткіш-статика көрсеткіші, онда жалпақ диаграммалардың түрлері болып табылатын, графика түрде ішкі бағаналы не-месе секторлық (шеңберлік) диаграмма түрінде бей-неленеді. Үстінде көрсетілген мысалында аурулардың салыстырмалы салмақтың алған деректерін қолдана отырып, осылардың диаграммалардың құры ережеле-рін ұсынуға болады.

-қызылша

-басқада жұқпалы аурулар

4. 2. 1. диаграммасы Нозологиялық түрлер бойынша ауданында жұқпалы аурулар үйлесімі (нәтижесінде %-ға) . А- секторлық; Б- ішкі бағаналы. Осы кесінділер градустарға сәйкес секторлары қалыптасатын, шеңбер ортасының сызығымен бірігеді. Әрбір сектор зерттеліп отырған жиынтықтың құрамдас бөлігін қалыптастырады. Сонымен қатар, барлық салыстырмалы салмақтың сомасы 1%-ға теңдесу керек, ал кесінділер сомасы 360 градус кесінділерін құрау керек°.

Ішкі бағаналы диаграмманың құру мысалы

(4. 2. 1диаграммасы, Б) : Жоғарыда көрсетілген деректерді құру қағидасы келесілермен қалыптасатын, ішкі бағаналы диаграмма түрінде елестетуге болады: тіктөртбұрыштың биіктігі (масштабы еркін түрде таңдалады) барлық жиынтығын құрайды және 100%-ға қабылданады. Жекелеген бөлшектердің салыстырмалы салмағын төртбұрыштың ішіне көрсетуге тиіс және пайыздың кему кезінде асты үстінен бөлшектерін орнату керек, сонымен қатар «басқа да аурулар» тобы, сондай-ақ секторлық диаграммасында ақырғы ретінде қалдырады. Барлық бөлшектре кез-келген сызықпен немесе түс түрлерімен ерекшелінеді. Кез-келген графика нөмірі, оның мәнін айқындайтын нақты атауы, өлшем бірлігі көрсетілген масштабы және қабылданған шартты бейнелердің мәнін қамтитын экспликациясы болуы қажет.

-эпидемиялық гепатит

-Басқада жұқпалы аурулар

4. 2. 3. диаграммасы Барлық жұқпалы аурулардың (нәтижеге %-ға) эпидемиялық гепатиттің оқиғалардың салыстырмалы салмағы (бөлшегі) . Егер зерттеуші жалғыз бір құрамдас бөліктің жиынтығын графика түрде белгілегісі келсе, онда графика келесідей көрінеді: Қарқынды көрсеткіш-жиіліктің, деңгейді, процесстердің көп таралғандықтың, нақты ортада қалыптасатын құбылыстардың көрсеткіші. Ол оны өндіретін (ауру-сырқаулық, өлім көрсеткіші, туу көрсеткіші жіне т. б. ) ортада зерттеліп жатқан құбылысы кездесетінің көрсетеді.

Осылайша, қарқынды көрсеткішті есптеу үшін әрдайым екі статистикалық жиынтықтар керек (№ 1 жиынтығы - құбылыс, № 2 жиынтығы - орта), сонымен қатар ортаның мөлшердің өзгерісі құбылыстың мөлшерінің өзгеруін тудырады.

Ортадағы көбейткіш (негіздеме) құбылыстың таралуыннан байланысты-неғұрлым ол сирек кездеседі, соғұрлым көбейткіші көп болады. Кейбір қарқынды көрсеткіштерді есептеу үшін тәжірибеде көбейіткіштер (негіздемелер) жалпы қабылданған болып табылады (мысалы, ауру-сырқаудың көрсеткіштері уа-қытша еңбекке жарамдылығын айырылуы 100 жұмыс жасаған-дарға немесе оқитындарға қазаға ұшырау көрсеткіштері, асқы-нудың жиіліктері және аурулардың қайталаудың жиіліктері- 100 ауруларға, демографиялық көрсеткіштер және көптеген ауру-сырқаудың көрсеткіштері- 1000 халықтарға есептеледі) .

Келесі мысалдарда оны қарастырамыз.

№ 1 тапсырма. Нашақорлықты тарату жөнінде ақпаратты сызықты диаграмма ретінде ұсыну.

Біздің мысалда координаттық жазықтығына 2 сан қатарын-нашақорлықтың жиілігін және жылдарын қою қажет.

Абсцисс және ординат өсі бойынша масштабтың 3ке тең сияқты байланысты графикаларды сызуға қойылған талаптарға сәйкес орындау қажет: 4 немесе 5: 8. Бұл жағдайда график неғұрлым көрнекті болады.

Көрсеткіштің атауы

Жылдар

1985

1988

1991

1994

1998

%ooo-да нашақорлар саны

10, 1

16, 9

20, 4

32, 3

109, 6

4. 2. 1. кестесі. 1985 ден бастап 1998 жылға дейін РФ нашақорлықпен таралуы (100 000 халыққа) . 4 диаграммасында абсцисс (көлденең сызығы) өсінде зерттеуші масштабымен таңдауымен сәйкес наша-қорлық жиілігі-жоғарыда көрсетілген ережесімен сәй-кес ординат (тік сызығы) өсінде талдайтын жылдар белгіленеді. Құрылған өстерге сәйкес координаттық жазыққа жылдарға сәйкес нашақорлықтың жиілік шамалары түсіріледі. Кезекті нүктелердің байланы-сы кезінде нашақорлықтың таралу динамикасын көр-некі қамтитын графикада үздіксіз сызығы болады.

4. 2. 4 диаграммасы 1985-1998 жылдың кезеңінде РФ-да нашақорлықтың таралу жиілігі (10 000 халығына) .

Қорытынды: 4. 2. 4 диаграмманың талдауы 1985-1998 жылдарда РФ-да нашақорлық жиілігінің тұрақ-ты өсуін көрнекі түрде ұсынуға мүмкіндік береді. Ра-диал диаграммасы сызықтық диаграммасының түр-лері болып табылады. Құбылыстың динамикасын бейнелеу үшін уақыттың тұйық цикліне қолданыла-ды: күн, апта, ай, жыл. Мысалы, инфекциялық ауру-дың маусымдық ауытқуы, жедел жәрдем шақыру са-нының күнделікті ауытқуы, аптаның күндерінде шы-ғарылған және ауруханаға жатқызылған науқастар санының ауытқуы және т. б. Радиал диаграммасы-ның құруын келесі мысалды талдаймыз. № 2 тапсыр-ма. Радиал диаграмма түрінде дизентериямен ауыра-тын маусымдық өзгерістер туралы ақпарат беріңіз.

Радиал диаграммасы шеңбер негізінде құралады:

1) шеңберді транспортир арқылы зерттелетін цикл уақытының аралығына сәйкес секторлар санына бөледі: жыл тоқсанына құбылысты зерттеу кезінде 4 секторы, күн аптаға құбылысты зерттеу кезінде 7 секторлары, жылда құбылысты зерттеу кезінде 12 секторларды және тағы басқаларды. Біздің мысалда шеңбер 12 секторларға жылдың ай саны бойынша бөлінеді;

2) бір жылда шеңбердің радиус ұзындығына сәйкес болатын ауру-сырқаудың орта айлық деңгейін анықтайды: (2 + 7 + 5 + 15 + 9 + 26 + 15 + 37 + 22 + 14 + 3 + 1) / 12 = 13;

3) әрбір радиуісінде кез-келген айға сәйкес аурудың дизентерия оқиғалардың таңдалған масштаб саны алып қояды. Шеңбердің доғасының нөлдік градусымен бастаңыз және сағат тіліне қарай жалғастырыңыз;

Айдың сәйкес кесінді ұзындығы шеңберден тыс шығуы мүмкін немесе дизентерияның ауру-сырқаулығының оқиғалар санын айлық көрсеткішіне сәйкес шамасынан байланысты шеңбердің ішінде болуы мүмкін (біздің мысалда дизентерия оқиғаларының саны IV айына- 15, VII айына - 15, X - 22 жоғары ортаайлық көрсеткіші, ал басқа айларда-төмен) .

Кесінділердің ақырғы нүктелері сызықтармен байланысады;

4) алынған көпбұрыш осы уақыт аралығының-12 ай ішінде дизентерияның ауру-сырқаулың ауытқуымен бейнелейді.

Қорытынды: 5 диаграмманың талдауы дизентериямен аурулардың жағдайлардың саның едәуір ұлғаюын жаз-күз кезінде көруге мүмкіндік береді(сәуірден бастап қарашаға дейін) .

Қарқынды түрде жалпақты диаграмма түрінде бейнеленеді. Оларға бағаналы және таспалы диаграммалар жатады.

4. 2. 5. диаграммасы Н қаласында зерттелетін жылдарда дизентерия ауру-сырқаудың мерзімдік өзгерісі.

Деректердің атауы

Жылдың айлары

III

VII

VIII

XII

Сан

4. 2. 2. кестесі. Н қаласында зерттелетін жылдарда дизентерия ауру-сырқаудың мерзімдік өзгерісі. (10 000 халығына) . Бағандар түрінде бір кезеңде интенсивті көрсеткіштерді бейнелеу ұсынылады, бірақ әртүрлі аурулар, аумақтар, ұжымдар немесе керісінше, түрлі уақыт кезеңдерінде, бірақ бір ауруға, аумаққа, ұжымға арналған. Бағаналы диаграммаларды құру кезінде негіздер абсцисс өсіне қалыптасады. Ординат өсінде қабылданған масштабында зерттелетін белгінің шамасын атап көрсетеді. Бағандардың ені бірдей болуы керек. Бағандар бір-бірінен қашықтықта және бір-біріне жақын орналасуы мүмкін.

Бағаналы диаграммалар келесідей болуы мүмкін:

а) тік;

б) көлденең (онда диаграммалар таспалы деп аталады) .

МЫСАЛЫ бағаналы диаграмманың құру мысалы

№ 3 тапсырма. Бағаналы диаграмма түрінде жұқпалы аурудың ауру-сырқау жөнінде ақпаратты ұсыну (4. 2. 3. кестесі) .

Диаграмманы құру үшін ординат өсіне оған келтірілген бөлінулермен ауру-сырқаудың көрсеткіштерін көрсететін, қабылданған масштабымен сәйкес шкаланы енгізу қажет.

Ауру-сырқаулық

Жылдар

Алдынғы жыл

Зерттеліп жатқан жыл

Қызамық

көкжөтел

Аурудың түрі

Жылдар

алдынғы жыл

зерттеліп отырған жыл

Қызамық

Көкжөтел

83, 6

16, 9

44, 4

19, 1

4. 2. 6. диаграммасы РФ-ның халықтың алдынғы және зерттеліп отырған жылдар ішінде қызамық пен көкжөтелмен ауру-сырқаулығы (100 000 халығына)

4. 2. 3 кестесі РФ-ның халықтың алдынғы және зерттеліп отырған жылдар ішінде қызамық пен көкжөтелмен ауру-сырқаулығы (100 000 халығына)

Диаграмма зерттеліп отырған жылдарда қызамық пен көкжөтелмен РФ халығының ауру-сырқаулығының айтарлықтай төмендеуін көрнекі суреттейді. ТАСПАЛЫ ДИАГРАММАНЫҢ ҚҰРУ МЫСАЛЫ: № 4 тапсырма. УЕА ауру-сырқаулық жөнінде ақпаратты таспалы диаграмма ретінде ұсыну (4. 2. 4 кестесі) . Уақытша еңбекке жарамдылығын айырылуымен таспалы диаграмма ретінде ауру-сырқаулық жағдайларының графикалық бейнелеу үшін диаграмманы қайда құрайтын жер бойынша негізгі белгісін таңдаймыз. Бұл жағдайда жасы таңдалған. Абсцисс өсіндегі ортасында 1, 5-2 см ұзындығымен кесіндісін белгілейміз. Осы кесіндінің ақырғы нүктелерінен оң жағынан және сол жағынан бірдей кесінділерді қоятын перпендикулярларды жаңартамыз: олар таспаның немесе тік «бағандардың» негіздері болып табылады.

Қорытынды.

Таспалар арасындағы қашықтығы және ені бірдей болуы керек, ал «таспалардың» саны сол жақтағы (ерлер үшін) және оң жақтағы (әйелдер үшін) сияқты негізгі белгінің градация санына сәйкес болуы тиіс. Бұл мысалда олар төртеу-жас топтасы саны бойынша: 19 жасқа дейін, 20- дан бастап 35 жасқа дейін, 36-дан бастап 49 жасқа дейін, 50 және одан жоғары. Бқл сандарды көлденең бағандардың белгіленген негіздемелер арасына енгіземіз. «Таспалардың» ұзындығы таңдалған масштабымен сәйкес бейнеленіп отырған құбылыс көлеміне сәйкес болуы керек. Біздің мысалда, масштабы: 10 жағдайларының еңбек ету қабілетінен айрылу - 1 см. Қорытынды: диаграммада көрнекі түрде уақытқа еңбекке жарамдылықтан уақытша айырылудың көптеген оқиғалар саны көрсетілген, әйелдерде 36-49 жасында, а аз көлемінде-19 жасқа дейін әйелдерде көрсетілген. Алайда, барлық жастағы адамдарда ерлерде мүгедектік деңгейі 50 және одан жоғары жастан басқа әйелдерге қарағанда жоғары.

УЕАА

Жасы, жынысы

19 жасқа дейін

20-35жас арасында

36-49 жас арасында

50 жастан бастап және одан жоғары

Оқиғалар саны

83, 0

63, 9

106, 2

79, 2

117, 7

108, 9

100, 0

92, 0

4. 2. 4-кестесі. Зерттеу жүргізілген жылы Н кәсіпорнында әртүрлі жастағы 100 жұмыскерге уақытша еңбекке жарамсыздықтың айырылуымен (УЕАА) аурулар саны

4. 2. 7 диаграммасыЗерттеу жүргізілген жылы Н кәсіпорнында әртүрлі жыныстағы және жастағы 100 жұмыскерге уақытша еңбекке жарамсыздықтың айырылуымен аурулар саны. Қарқынды көрсеткіш картограмма және картодиаграмма ретінде көрсетілуі мүмкін. Картограмма -контур картасындағы статистикалық деректердің бейнесі. Сонымен қатар зерттеліп жатқан құбылыстың жиілігі әртүрлі қарқынды бояумен және әртүрлі түр сызықтармен белгіленуі мүмкін. Картодиаграмма-контур картасындағы бағандар немесе басқада әртүрлі таңбалар түрінде статистикалық деректердің бейнесі. Байланыстың көрсеткіші: байланысты емес екі жиынтықтар арасында байланысын сипаттайды(халықты кереуеттермен, дәрігерлермен, мектепке дейінгі мекемелермен қамтамасыз ету, босану мен түсік қатынасы, дәрігерлер мен медбикелердің қатынасы және т. б. ) .

Қатынастық көрсеткіш: өзара байланысы жоқ қатынас арасында сипатталатын (халықты төсекорнымен, дәрігерлермен, мектепке дейінгі мекмелермен қамтамасыз ету, босану мен жасанды түсік жасау ара қатынасы, дәрігерлер мен мейірбикелер арақастынасы) . Бұл көрсеткішті алу үшін екі жиындық қажет (№1 және №2 жиынтық) . Бір жиынтықты (№1 жиынтық) сипаттайтын абсолютті көлем бұл жиынтықпен байланысы жоқ абсолютті көлемге (№2 жиынтық) бөлінеді және көбейткішке көбейтіледі (100, 10001, 10 000 және т. б. ) .

Қатынастық көрсеткіш = №1 жиынтық * 10 000

№2 жиынтық

Мысал : қаладағы халық саны 120 000 адам, терапиялық төсек орны саны - 300. Төсек орны саны - №1 жиынтық, халық саны -№2 жиынтық. Халықтың терапиялық төсек орнымен қамтамасыз етілуін табу керек.

Қатынастық көрсеткіш = 300 * 10 000

10 000

Қорытынды . Қаладағы 10 000 тұрғынға 25 терапиялық төсек орны келеді, қаладағы 10 000 болатын халық саны 25 терапиялық төсек орнымен қамтамасыз етілген.