Етістік жайлы

Етістік Етістік - заттың қимылын, іс-әрекетін, күй-жайын білдіретінсөз табы. Не істеді? қайтті? не қылды? Деген сұрақтарға жауап береді. Мысалы: Бір кішкентай қыз әкесінің шапанын жамап отыр екен.

Тұлғасына қарай

Құрамын қарай

Негізгі

жүр, бар, отыр, қара

Туынды

ойла, сана, ойна, шегеле

Дара

сұра, қайтала, ойлан

Күрделі

келе жатыр, күліп тұр

Іс-әрекеттің жүзеге асу-аспауына қарай Мағынасына қарай

Болымды

жүр, барады, жүзді

Болымсыз

баспа, келме, алған жоқ

Сабақты

Табыс септіктегі сөзді қажет етіп тұратын етістіктер. М/ы: сөзді баста, өлеңді жаз

Салт

Табыс септіктегі сөзді қажет етпейтін етістіктер. М/ы: үйге кел, досымен сөйлесті.

Туынды етістіктер басқа сөз таптарынан белгілі жұрнақтар арқылы жасалады:

-ла, -ле, -да, -де, -та, -те: шегеле, тазала;

-а, -е: боса, келе;

-ай, -ей, -й: молай, көбей, қарай;

-ар, -ер, -р: ағар, көгер, қысқар;

-ғар, -гер, -қар, -кер: басқар, ескер;

-ыра, -іре: сарқыра, желбіре.

Етістер

Өздік етіс

Қимылдың, іс-әрекеттің орындаушысына, іс иесіне тікелей қатыстылығын білдіріп, -ын, -ін, -н жұрнақтарының жалғануы арқылы жасалады.

Өзгелік етіс

Қимылдың, іс-әрекеттің сөйлемдегі іс иесіяғни субъектінің өзі емес, екінші бір басқа субъект қимылды орындаушы арқылы істелінетінін білдіріп, -ғыз, -гіз, -қыз, -кіз; -дыр, -дір, -тыр, -тір, -ыр, -ір, жұрнақтары арқылы жасалады.

Ырықсыз етіс

Іс-әрекеттің атқарушысы, қимыл иесі арнайы айтылмай, қимыл өздігінен істелетіндігі көрінеді де, -ыл, -іл, -л, -ын, -ін, -н жұрнақтары арқылы жасалады.

Ортақ етіс

Қимылдың, іс-әрекеттің иесі, орындаушысы біреу емес. бірнешеу болып, -ыс, -іс, -с жұрнақтары арқылы жасалады.

Есімше және оның жұрнақтары

- ған, -ген, -қан, -кен;

-ар, -ер, -р;

-мақ, -мек, -бақ, -бек, -пақ, -пек;

-атын, -етін, -йтын, -йтін.

Көсемше және оның жұрнақтары

-а, -е, -й

-ып, -іп, -п

-ғалы, -гелі, -қалы, -келі

Тұйық етістік Тұйық етістік - етістіктің ерекше түрі. Мағынасы жағынан ол қимылдың, іс-әрекеттің атын білдіреді де, шақпен де, жақпен да байланысты болмайды. Тұйық етістік етістікке -у жұрнағының жалғануы арқылы жасалады.

Ұқсас жұмыстар

Менің атым Қожа повесінен үзінді

Сабақты етістік Салт етістік қимыл

Тұйық етістік

Тұйық етістік. Мемлекеттік тіл

МОДАЛЬДІ ЕТІСТІКТЕРДІ ҚОЛДАНУ ЕРЕЖЕЛЕРІ

Өздік есімдігінің түрленуі

Кері байланыс

Етістік түбірі

Етістік жайлы ақпарат

ДАРА ЕТІСТІК

Пәндер