ЛЕКСИКОЛОГИЯ

Презентация қосу

ЛЕКСИКОЛОГИЯ
Лексикологияның сөздің
мағыналық құрылымын Лексика- тілдегі сөздердің
зерттейтін саласы семасиология тұтас жиынтығы (грекше
(гр. семасиа – мән, мағына+ лексикос – сөздік).
логос- ілім) деп аталады.

Лексикология - тілдің сөздік Ономастика – тілдегі жалқы
құрамын тексеретін ғылым есімдерді зерттейді (гр.
(грекше лексикос – сөздік, ономастика – ат беру өнері).
логос - ілім).

Этимология – сөздер мен
Тарихи лексикология – жекеленген тұлғаларының
сөздердің қалыптасу, өзгеру, тарихын, шығуын, дамуын
тарихи даму заңдылықтарын зерттейді (гр. этимон-
тексереді шындық+ логос- ілім).
Орфографиялық
Лексикография – сөздік
тілдегі сөздерді Этимологиялық
жинастырып, сөздік сөздік
жасау ісімен
Орфоэпиялық
айналысатын сала. сөздік
(гр. графос –
жазамын) Түсіндірме
сөздік

Омонимдік
сөздік

Терминологиялық Аударма Синонимдік
сөздік сөздіктер сөздік
Сөз дегеніміз – заттың,
түрлі құбылыстың,
қимыл-әрекеттің атауы.
Сөз білдіретін мағына
бірдей, біркелкі бола
бермейді

Сөздің
Сөздің лексикалық грамматикалық
мағынасы мағынасы
Көп мағыналы
Омонимдер сөздер
Айтылуы бірдей, Айтылуы бірдей
мағыналары әр түрлі мағыналары жуық сөздер
сөздер

Ат – жылқы Құлақ – адамның құлағы
Ат – адамның есімі Домбыраның құлағы
Ат – ату, оқ жұмсау Қазанның құлағы
Дыбысталуы Әдемі
әр түрлі, көрікті
Синонимдер
мағыналары сұлу
жуық сөздер көркем

Алыс-жақын
сөздер
Ірі-ұсақ қарамақарсы
Антонимдер Үлкен-кіші бірбіріне
Түзу-қисық Мағыналары
Кең-тар
Сөздік құрам – тілдегі сөздердің тұтас жиынтығы.
Негізгі сөздік қор - сөздік құрамның ұйытқысы, шығу
арнасы.

Қазақтың
Түркі тілдеріне
байырғы төл
ортақ сөздер -
сөздері – Кірме сөздер -
сөздік қорға негіз
жалпыхалықтық өзге тілдерден
болатын, түркі
сипаттағы, ауысқан
тілдерінің
халықтың өмір сөздер.
бәрінде
тіршілігіне
кездесетін сөздер
байланысты
жатады
сөздер.
Қолдану өрісі тар лексика - адамдардың
белгілі бір тобы немесе белгілі бір аймақтағы
адамдар қолданатын сөздер

Диалектілік лексика (гр.
Кәсіби терминология – диалектос – сөйлеу
ғылым, техника, өндіріс ерекшелігі) лексикаға
саласындағы арнаулы белгілі бір жердегі
ұғымдарды білдіретін тұрғындардың сөйлеу
сөздер. тілінде қолданылатын
сөздер жатады
Фразеология – тілдегі тұрақты
тіркестерді зерттейтін тіл білімінің бір
саласы. Оған тән:

даяр қалпында жұмсалуы
мағына тұтастығы
тіркес тиянақтылығы
Фразеологиялық бірлік – ең
алғашқы еркін тіркесті
ауыспалы мағынада
қолданудан туған тұрақты
тіркестер.

Фразеологиялық тізбек те
Фразеологиялық тұтастық – еркін тіркесті ауыспалы
құрамындағы сөздер бір- мағынада қолданудан келіп
бірімен тұтасып, мағыналық шыққанмен, алғашқы
жігін ажыратуға болмайтын мағынасы айқын сезіліп
тұрақты тіркестер. тұрады
Ұйытқы сөз – бірнеше фразеологизмде
қайталанып отыратын сөз. Қазақ
фразеологизмдеріне көбінесе сөздік қордағы сөздер
ұйытқы болады.

Мақал-мәтелдер – халықтың ғасырлар бойғы
өмір тәжірибесінің қорытындысы, тоқсан ауыз
сөздің тобықтай түйіні.

Сөздіктер - сөз тізбелерінің жиынтығы. Ол
мақсатына қарай түсіндірме, екі тілді,
терминологиялық, фразеологиялық, этимологиялық,
т.б. түрлерге жіктеледі.
Лексикология жайлы зерттеулер

С. Кеңесбаев, Ғ. Мұсабаев – Қазіргі қазақ тілі.
Алматы 1975 ж.
К. Аханов – Тіл білімінің негіздері. Алматы 1993 ж.
Ә. Болғанбайұлы, Ғ. Қалиұлы – Қазіргі қазақ тілі
лексикологиясы мен фразеологиясы. Алматы1997 ж.
Ш. Сарыбаев – Қазақ тіл білімінің мәселелері.
Алматы 2000 ж.
Ысқақов А. Қазіргі қазақ тілі. Морфология. Алматы
1974 ж.

Ұқсас жұмыстар

ЛЕКСИКОЛОГИЯ, ЗЕРТТЕУ НЫСАНЫ

Лексикология туралы түсінік

Тіл білімі және оның салалары

Тіл біліміне кіріспе

ҚАЗАҚ ТІЛІ СӨЗЖАСАМЫНЫҢ ІРГЕТАСЫНЫҢ ҚАЛАНУЫ ЖӘНЕ БАСҚА САЛАЛАРМЕН БАЙЛАНЫСЫ

Грамматикалық мағына

Көмекші сөздер тәсілі

Сын есімнің жасалуы (грамматика) Мемлекеттік мерекелер (лексикалы қ) Наурыз мейрамы

Сын есімнің жасалуы

Жалпылама тіл білімі

Пәндер