Кілегейлі қабықтар мен мүшелердің құрамындағы эпителий тіндерінің мамандануы

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН
РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ МЕДИЦИНА
ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ АКАДЕМИЯСЫ
МИНИСТРЛІГІ

Патологиялық анатомия және гистология
кафедрасы

Кілегейлі қабықтар мен мүшелердің
құрамындағы эпителий тіндерінің
мамандануы

Орындаған: Мұратұлы Қ.
Тобы: В-ЖМҚА-01-18
Қабылдаған: Дүйсенбиева Ж.М.

Шымкент 2018 ж.
Жоспар:
І. Кіріспе
1. Эпителий тіндері
II.Негізгі бөлім
2. Эпителий тіндерінің жіктелуі:
а. Жабынды
ә. Безді
3. Бездер. Секреция түрлері.
III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер
Эпителий тіндері
Эпителий тіндері – бұл сыртқы және ішкі орта
шекарасында, базальды мембранаға бекініп, тығыз
орналасқан және ағзаның көптеген бездерін түзетін
жасушалардың жиынтығы.
Ерекшеліктері:
• Эпителий тінінің жасушалары – эпителиоциттер;
• Аралық заты болмайды;
• Қантамырлары болмайды;
• Полярлық қасиетке тән;
• Регенерациялық қабілеті өте жоғары;
• Аморфты затында күрделі белоктар:
гликопротеиндер – эителиоциттерді базальды
мембранаға жабыстырып, бекіндіреді.
протеогликандар мен гликозамингликандар –
мембранаға таңдамалы өткізгіштік қасиет береді.
Эпителий тіндерінің жіктелуі

Жабынды

Безді
Жабынды эпителий

• Бұл шектеушілік тіндер.
Дененің сыртын, ішкі
кілегейлі қабықтарын және
екіншілік қуыстарды
тыстайды.
Жабынды эпителийдің морфологиялық
жіктелуі
Жалпақ
Бір
Куб тәрізді
қатарлы
Призма
Бір қабатты тәрізді
(қарапайым)
эпителий
Призма
Көп қатарлы
тәрізді

Ауыспалы
Жалпақ
Куб тәрізді
Көп қабатты Мүйізделмейтін
эпителий Призма
тәрізді
Мүйізделетін Жалпақ
Бір қабатты эпителийлер
Бір қабатты, көп қатарлы
және бір қатарлы болып бөлінеді.
Бір қабатты, көп қатарлы
эпителий жасушаларының пішіні
бірдей куб, призма тәрізді немесе
жалпақ, ядролары бір деңгейде
орналасады. Бұл эпителий
изоморфты деп аталады. Бір
қабатты эпителий
жасушаларының пішіні мен
биіктігі әртүрлі болып келеді,
мұндай кезде олардың ядролары
әртүрлі деңгейде орналасып, көп
қатарлы немесе жалған көп
қабатты эпителий түзеді.
Бір қабатты жалпақ эпителий
Ағзада мезотелий мен эндотелий
түрінде кездеседі.
Мезотелий серозды қабықтарды
түзеді. Бұларға: плевра, іш перделері,
перикард жатады. Жасушалары
мезотелиоциттер. Пішіні
полигональды, плазмолеммасы
иректелген, 1-2 ядролары бар.
Мезотелий секрет бөліп, мүшелерді бір
біріне жабыстырмай оңай жылжымалы
болуына жағдай жасайды.
Эндотелий қан мен лимфа
тамырларын жүректің камераларының
ішін тыстайды. Жасушалары
эндотелиоциттер. Жасуша
органеллалары аз, бірақ пиноциозды
везикулалары болады.
Бір қабатты куб тәрізді эпителий
Бүйректің проксимальді және
дистальды нефрон түтікшелерінің
ішін тыстайды. Проксимальды
бөлігіндегі эпителиоциттердің
жиегі болады, ал базальды
мембранаға бекінген полюсінде
көптеген митохондриялары сызық
түрінде көрінеді. Бұл
эпителиоциттер бүйректе
реобсорбция – қайта сору
қызметін атқарып, пайда болған
біріншілік несептен көптеген
заттарды қанға сорады.
Бір қабатты призмалы эпителий
Бір қабатты призмалы
эпителиоциттер асқорыту
жүйесініңортаңғы бөлігіндегі
мүшелердің ішкі бетін тыстайды.
Асқазан, ішектер, өт қабы, бауыр
мен асқазан асты безінен шыққан
өзектерінің ішкі кілегейлі қабығын
түзеді. Эпителиоциттер өте тығыз
десмосомалар, қуыстар арқылы
байланысады. Асқазанды
тыстайтын бұл эпителий түгелдей
безді, асқазан қабырғасын ірі тағам
бөліктерінен зақымдалуынан
сақтайды.
Бір қабатты көп қатарлы эпителий

Ауа өтетіен жолдардың,
тыныс алу мүшелердің – мұрын
қуысы,кеңірдек, бронхылар тағы
басқа мүшелердің құрамында
кездеседі. Ауа жолындағыmбұл
эпителий құрамында кірпікшелі,
қыстырма, базальды және
бокал тәрізді жасушалары
болады.
Көп қабатты эпителийлер

Мүйізделген, мүйізделмеген және
ауыспалы болып бөлінеді.
Эпителийдің үстіңгі қабаты мүізделіп
түсіп отырады. Бұл мүйізделген түрі,
ал мүйізделу процесі болмаса ол
мүйізделмеген.
Көп қабатты ауыспалы
эпителийлер

Ауыспалы эпителийге
атқаратын қызметіне
байланысты қабырғасы
созылып отыратын – қуық пен
несепағардың кілегейлі қабығы
жатады. Осы мүшелердің қуысы
тарылып не, кеңейгенде,
эпителий жасушалары пішінін
өзгертіп отырады.
Көп қабатты мүйізделмеген
эпителийлер
Көздің қасаң қабығын, ауыз
қуысын, өңешті тыстайды.
Құрамында: базальды, аралық, үстіңгі
жалпақ жасушалар қабаттары болады.
Базальды қабат эпителиоциттердің
пішіні призма тәрізді базальды
мембранаға бекінеді. Пішіні тікенек
тәрізді, көп бұрышты аралық қабат
жасушалары құрамында
тонофибриллалары болатын,
десмосомалармен байланысады.
Көп қабатты мүйізделген
эпителийлер
Көп қабатты мүйізделген
эпителий тері эпидермисін құрайды.
Үнемі мүйізделіп түсіп отырады.
Эпидермис жасушаларының көбі
кератиноциттер. Оның құрамында
арнайы белоктар – цитокератиндер,
филаггрин, кератолин болады. Бұлар
мүйіздену процесіне қатысты
белоктар. Тері эпидермисінде:
базальды, тікенекті, дәнді,
жылтыр және мүйізді қабаттарын
ажыратады.
Секрет бөлу механизміне байланысты

Мерокринді Апокринді
Голокринді

Гландулоциттер Гландулоциттер Гландулоциттердің
секрет бөлу кезінде секрет бөлу кезінде апикальді полюсі
өзгеріске толық өзгеріске өзгеріске ұшырап,
ұшырамайды. ұшырап, жойылады, аздап бұзылады.
бірақ камбиальды
жасушалардың
көмегімен қайта
қалпына келіп
отырады.
Безді эпителий

Көптеген бездерді түзіп, секретолы қызмет атқарып, арнайы өнім – секрет
бөледі. Секрет ағзадағы өтіп жатқан процесстерді ретеу үшін маңызды рөл
атқарады. Безді эпителийдің жасушаларын гландулоциттер дейді. Олар
базальды мембранаға бекінеді, секреторлық қызметіне байланысты пішіні әр
түрлі болады. Ядролары ірі, тіпті пішінсіз болып келеді. Полярлық қасиет тән.
Бездер
• Сыртқы секреция бездері
(экзокринді) – бұл белгілі бір ағза
қуысына немесе дене бетіне сөл
бөлетін бездер.

• Ішкі секреция бездері
(эндокринді) – бұл бездер шығару
өзегі жоқ, сөлдерін тек қанға
немесе лимфаға бөлетін бездер.

• Аралас секрециялы бездер –
эндокриндік және экзокриндік
қасиеті бар бездер.
Бездер

Сыртқы Ішкі Аралас

Тер, жас, сілекей, сүт,
бауыр бездері Ұйқы, жыныс бездері

Гипофиз, қалқанша безі,
қалқанша маңы, айырша
(тимус), эпифиз, бүйрек үсті
« Ойлан, тап!»
Эпифиз Гипофиз

Қалқанша Айырша без
без (Тимус)

Бүйрекүсті Ұйқы
безі безі

Аналық
Аталық
жыныс
жыныс
безі
безі
Сәйкестік тап
А. Егер ересек адам гипофиз өсу гормонын Кретинизм
көптеп бөлсе, олар ___________ деп аталатын
ауруға шалдығады.

Ә. Гипофиздің ортаңғы бөлігі Вазопрессин,
окситоцин
________________ гормонын бөледі.

Б. Егер адамның бала кезінде қалқанша Акромегеалия
безінің қызметі нашар болса, онда оның
бойы өспейді, денесі дұрыс қалыптаспайды,
ақыл – ойы дұрыс дамымайды. Мұндай
кемістікті ______________ дейді.

В. Гипофиздің артқы бөлігі Меланин
_________________ гормондарын бөледі.

Г. Ересек адамдарда қалқанша безінің жұмысы Бақшаң көз
жеткіліксіз болғанда, _____________________ (Безедов ауруы)
ауруы пайда болады.

Ғ. Қалқанша безінің қызметі мөлшерден жоғары Микседема
болса, ________________ ауруы пайда болады. (шырышты ісік)
А. Егер ересек адам гипофиз өсу гормонын Кретинизм
көптеп бөлсе, олар АКРОМЕГАЛИЯ деп аталатын
ауруға шалдығады.

Ә. Гипофиздің ортаңғы бөлігі Вазопрессин,
окситоцин
________________ гормонын бөледі.

Б. Егер адамның бала кезінде қалқанша Акромегеалия
безінің қызметі нашар болса, онда оның
бойы өспейді, денесі дұрыс қалыптаспайды,
ақыл – ойы дұрыс дамымайды. Мұндай
кемістікті ______________ дейді.

В. Гипофиздің артқы бөлігі Меланин
_________________ гормондарын бөледі.

Г. Ересек адамдарда қалқанша безінің жұмысы Бақшаң көз
жеткіліксіз болғанда, _____________________ (Безедов ауруы)
ауруы пайда болады.

Ғ. Қалқанша безінің қызметі мөлшерден жоғары Микседема
болса, ________________ ауруы пайда болады. (шырышты ісік)
А. Егер ересек адам гипофиз өсу гормонын Кретинизм
көптеп бөлсе, олар АКРОМЕГАЛИЯ деп аталатын
ауруға шалдығады.

Ә. Гипофиздің ортаңғы бөлігі Вазопрессин,
окситоцин
МЕЛАНИН гормонын бөледі.

Б. Егер адамның бала кезінде қалқанша Акромегеалия
безінің қызметі нашар болса, онда оның
бойы өспейді, денесі дұрыс қалыптаспайды,
ақыл – ойы дұрыс дамымайды. Мұндай
кемістікті ______________ дейді.

В. Гипофиздің артқы бөлігі Меланин
_________________ гормондарын бөледі.

Г. Ересек адамдарда қалқанша безінің жұмысы Бақшаң көз
жеткіліксіз болғанда, _____________________ (Безедов ауруы)
ауруы пайда болады.

Ғ. Қалқанша безінің қызметі мөлшерден жоғары Микседема
болса, ________________ ауруы пайда болады. (шырышты ісік)
А. Егер ересек адам гипофиз өсу гормонын Кретинизм
көптеп бөлсе, олар АКРОМЕГАЛИЯ деп аталатын
ауруға шалдығады.

Ә. Гипофиздің ортаңғы бөлігі Вазопрессин,
окситоцин
МЕЛАНИН гормонын бөледі.

Б. Егер адамның бала кезінде қалқанша Акромегеалия
безінің қызметі нашар болса, онда оның
бойы өспейді, денесі дұрыс қалыптаспайды,
ақыл – ойы дұрыс дамымайды. Мұндай
кемістікті КРЕТИНИЗМ дейді.

В. Гипофиздің артқы бөлігі Меланин
_________________ гормондарын бөледі.

Г. Ересек адамдарда қалқанша безінің жұмысы Бақшаң көз
жеткіліксіз болғанда, _____________________ (Безедов ауруы)
ауруы пайда болады.

Ғ. Қалқанша безінің қызметі мөлшерден жоғары Микседема
болса, ________________ ауруы пайда болады. (шырышты ісік)
А. Егер ересек адам гипофиз өсу гормонын Кретинизм
көптеп бөлсе, олар АКРОМЕГАЛИЯ деп аталатын
ауруға шалдығады.

Ә. Гипофиздің ортаңғы бөлігі Вазопрессин,
окситоцин
МЕЛАНИН гормонын бөледі.

Б. Егер адамның бала кезінде қалқанша Акромегеалия
безінің қызметі нашар болса, онда оның
бойы өспейді, денесі дұрыс қалыптаспайды,
ақыл – ойы дұрыс дамымайды. Мұндай
кемістікті КРЕТИНИЗМ дейді.

В. Гипофиздің артқы бөлігі Меланин
ВАЗОПРЕССИН, ОКСИТОЦИН гормондарын бөледі.

Г. Ересек адамдарда қалқанша безінің жұмысы Бақшаң көз
жеткіліксіз болғанда, _____________________ (Безедов ауруы)
ауруы пайда болады.

Ғ. Қалқанша безінің қызметі мөлшерден жоғары Микседема
болса, ________________ ауруы пайда болады. (шырышты ісік)
А. Егер ересек адам гипофиз өсу гормонын Кретинизм
көптеп бөлсе, олар АКРОМЕГАЛИЯ деп аталатын
ауруға шалдығады.

Ә. Гипофиздің ортаңғы бөлігі Вазопрессин,
окситоцин
МЕЛАНИН гормонын бөледі.

Б. Егер адамның бала кезінде қалқанша Акромегеалия
безінің қызметі нашар болса, онда оның
бойы өспейді, денесі дұрыс қалыптаспайды,
ақыл – ойы дұрыс дамымайды. Мұндай
кемістікті КРЕТИНИЗМ дейді.

В. Гипофиздің артқы бөлігі Меланин
ВАЗОПРЕССИН, ОКСИТОЦИН гормондарын бөледі.

Г. Ересек адамдарда қалқанша безінің жұмысы Бақшаң көз
жеткіліксіз болғанда, МИКСЕДЕМА (ШЫРЫШТЫ ІСІК) (Безедов ауруы)
ауруы пайда болады.

Ғ. Қалқанша безінің қызметі мөлшерден жоғары Микседема
болса, ________________ ауруы пайда болады. (шырышты ісік)
А. Егер ересек адам гипофиз өсу гормонын Кретинизм
көптеп бөлсе, олар АКРОМЕГАЛИЯ деп аталатын
ауруға шалдығады.

Ә. Гипофиздің ортаңғы бөлігі Вазопрессин,
окситоцин
МЕЛАНИН гормонын бөледі.

Б. Егер адамның бала кезінде қалқанша Акромегеалия
безінің қызметі нашар болса, онда оның
бойы өспейді, денесі дұрыс қалыптаспайды,
ақыл – ойы дұрыс дамымайды. Мұндай
кемістікті КРЕТИНИЗМ дейді.

В. Гипофиздің артқы бөлігі Меланин
ВАЗОПРЕССИН, ОКСИТОЦИН гормондарын бөледі.

Г. Ересек адамдарда қалқанша безінің жұмысы Бақшаң көз
жеткіліксіз болғанда, МИКСЕДЕМА (ШЫРЫШТЫ ІСІК) (Безедов ауруы)
ауруы пайда болады.

Ғ. Қалқанша безінің қызметі мөлшерден жоғары Микседема
болса, БЕЗЕДОВ АУРУЫ ауруы пайда болады. (шырышты ісік)
Пайдаланған әдебиеттер:

“Гистология-1” II-бөлім С.А.Ажаев 32-73-бет.
“Гистология, эмбриология және цитология” Ж.О. Аяпова, Алматы
2007ж. 50-бет.
“Цитология и общая гистология” В.Л.Быков, Санкт - Петербург 2000
ж. 147-бет.
“Гистология, эмбриология и цитология” Ю.И.Афанесьева, Алматы
2002 ж. 138-бет.
Р.И. Юй, Р.Б. Абильдинов, Алматы 2012ж. 93-бет.
Р.Б. Абильдинов, Ж.О. Аяпова, Алматы 2006ж. 38-бет.
Ғаламтор желісінен (www.google.kz).

Ұқсас жұмыстар

КӨП ҚАБАТТЫ ЭПИТЕЛИЙЛЕР

Дәнекер тіні

Қан ұлпасы

Жануарлардың Тыныс алу жүйелері

Құстардың респираторлық аурулары

Шырышты эпителийдің қызметі

Бір қабатты цилиндр тәрізді эпителий

Эпителий ұлпасының қызметі

Эпителий ұлпасы туралы

Тимус лимфопоэздің орталық мүшесі

Пәндер