Сыбайлас жемқорлықтың туындау себептері мен жағдайлары

Орындағандар: Маңғытай А., Абдрахманова Э.

Тексерген: АдибаеваА.

Абылай хан атындағы Қазақх алықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті.

Жоспар:

КІРІСПЕ

I Сыбайлас жемқорлықтың пайда болу себептері

1. 1 Роберт Клитгаардтың сыбайлас жемқорлық формуласы

II Сыбайлас жемқорлыққа түрткі болатын жағдайлар

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

«Сыбайлас жемқорлық» түсінігі (латынша corruptio) - ақшаға сатып алу және саяси қайраткерлерді, мемлекеттік шенеуніктерді, лауазымдық тұлғаларды ақшамен немесе басқа да материалдық құндылықтармен сатып алу.

Кіріспе

профессор Роберт Клитгаардтың сыбайлас жемқорлық формуласы:

СЖ=М+Ш-Ж

Сж - сыбайласжемқорлы, M - монополиялық күш, Ш - шешімдердің еріксіздігі және Ж - жауапкершілік.

Басқаша айтқанда, сыбайлас жемқорлық монополия деңгейімен, билік пен лауазымды тұлғалар беретін ерікті шешімдерді қабылдау құқығы, сондай-ақ олардың іс-әрекеттері үшін жауапкершілік шараларын қабылдау құқығымен анықталады.

Сыбайлас жемқорлықтың пайда болу себептері

Әлеуметтік-экономикалық себептер

Мәдени-этикалық себептер

Саяси себептер

Құқықтық себептер

Ұйымдастырылған себептер

бостандыққа ие азаматтық қоғам - мемлекетте жемқорлық деңгейі өте төмен болуының кепілі.

саяси тұрлаулылық, үкіметтің, басшылардың жиі ауысуы, сыбайлас жемқорлықтық өрістеуінің басты шарты.

мемлекеттің жалпы саяси бағытының жиі өзгеруі елдегі әлеуметтік - экономикалық ахуалдың тұрақсыздығына әкеп соғады.

Сыбайлас жемқорлық - бұл әлеуметтік жауыздық, біріншіден мемлекетке үлкен қаржылық нұқсан келтіреді, екіншіден мемлекеттік биліктің беделіне залал келтіреді, үшіншіден қоғам мен мемлекет билігінің өкілеттіктерін моральдік түрде құлатады. Мемлекеттік аппараттың тиімсіз ұйымдастырылуының салдарынан қоғамда құқықтық реттеудің кемшіліктері де орын алуы ықтимал.

Сыбайлас жемқорлықтың кеңістік ерекшеліктерін талдау кезінде айқындалғандай, елдегі сыбайлас жемқорлықтың өріс алу дәрежесі экономиканың даму деңгейіне тікелей байланысты. Алайда керісінше фактіні байқауға да болады. Халықаралық Валюта қоры жүргізген зерттеудің нәтижесі бойынша сыбайлас жемқорлық ел экономикасының дамуына едәуір кедергі келтіреді. Сондай-ақ сыбайлас жемқорлық елге келетін инвестициялар легін қысқартатыны, дарынды адамдарды өнімсіз жұмысқа тартатыны, бай табиғи ресурстарды тиімсіз пайдалануға жол беретіні, сонымен қатар, сыбайлас жемқорлық құрылымдық экономикалық өркендеуді арттыруға бағытталған реформалардың жүргізілуін тежейтіні айқындалды.

Сыбайлас жемқорлыққа мәдени - этикалық факторлардың ықпал етуіне баға беру жеңіл емес, себебі бұл сала «материалды емес». Алайда қоғамның мәдениеттілігін сыбайлас жемқорлықтың негізгі себебі ретінде қарастыруымыз тиіс. Дін, мәдениеттің ажырамас бөлігі бола тұрып, қоғамда сыбайлас жемқорлықтың дамуының алғышарттары болуы мүмкін. Сондықтан қоғамда бір әрекет норма деп танылса, оны қылмыс деп жариялау қиындық келтіреді.

Ұйымдық-институционалды себептер.

Соңғы кездері жүргізілген зерттеулер көрсеткендей, сыбайлас жемқорлық мемлекеттіліктің институционалды негіздеріне сіңіп, олардың қызметінің тиімсіздігі, дұрыс ұйымдастырылмауы салдарынан, есеп беру және бақылау жүйесінде нақтылық болмағандықтан кең өріс алуда. Мемлекеттің ұлттық экономикаға араласу факторына нақтырақ тоқталайық. Экономика саласында мемлекеттің өкілеттігі кең тараған жағдайда сыбайлас жемқорлықтың дамуына алғышарттар қалыптасады, ал бұл - «мемлекет қоятын шектеулерден қашудың бірден бір тәсілі». Шектеулер неғұрлым көп болса, соғұрлым сыбайлас жемқорлық өрістеп, тамыры тереңдей түседі.

Сыбайлас жемқорлыққа түрткі болатын жағдайлар

Үкімет бөлінген жалгерлік төлемді төлеуден гөрі ресми критерийлерді пайдалана отырып, көптеген адамдар мен фирмаларға тапшы ренталардың таралуын белгілей алады. Пара параны тазартады.

Мемлекеттік сектордағы бюрократтар жалақының төмендігі мен ішкі бақылау деңгейінің төмен болуына байланысты жақсы жұмыс істеуі мүмкін. Мұнда пара сыйлық ретінде қызмет етеді.

Жеке фирмалар мен жеке тұлғалар салық салу, тұтыну ережелері мен нормативтік актілер түрінде мемлекет тарапынан шығындарды төмендетуге тырысуда. Пара төлегендердің шығынын төмендетеді.

Үкімет көбінесе келісім-шарттар, жекешелендіру және жеңілдіктер беру арқылы ірі компанияларға ірі қаржы түсімдерін аударады. Пара монополиялық жалақының деңгейіне және оларды жеке инвесторлар мен мемлекеттік монополиялар арасында бөлуіне әсер етеді.

Паралар саяси ықпал етудің заңды нысандарын ауыстыра алады. Саясаткерлерді сатып алу, олардың ықпалы сатып алынып, саясаткерлерді сатып алу - дауыстар сатып алу.

Әділет тараптардың арасында ресурстарды қайта бөлу мүмкіндігіне ие. Пара пара-парға сәйкес болуы мүмкін.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдарында жемқорлыққа қарсы саясатты жетілдіру үшін, адамның жеке басына, оның құқықтары мен заңды мүдделеріне төніп тұрған жемқорлықпен күресу салаларында, сондай-ақ экономика және қоғамдық қауіпсіздік салаларында жағдайларды саралауға; Республикада жемқорлықпен күресудің барлық жүйесін ресурстармен және кадрлармен қамтамасыз етуді жетілдіру туралы ұсыныстар жасауға баса назар аудару қажет екендігін көрсетеді. Сөйтіп, қорыта келе айтатынымыз, сыбайлас жемқорлықты туғызатын факторлармен қарсы күрес саласында мемлекет жүргізген жүйелі және дәйекті саясаттың арқасында бірсыпыра оң нәтижелерге қол жеткізілгені байқалып отыр.