Томас Гоббс (1588-1679 жж. )

Презентация қосу

Елестерді жоюдың негізгі
құралы ─тəжірибеге жүгіну жəне
нақты деректерді ғылыми əдіспен
талдау дейді. Мұндай бағыты –
эмпиризм деп атайды. Ақиқат
əдісті таңдау проблемасын Бэкон
аллегориялық (əдебиетте, өнерде
дерексіз ұғымды деректі, нақты
бейнелер арқылы көрсету), əсіресе
мысалдарда, ертегілерде көп
қолданылатын əдіс-тəсілдермен
шешеді. Оның пікірінше, танудың
үш жолы бар: өрмекші, құмырсқа
жəне ара жолдары.
Томас Гоббс (1588-1679 жж.) 6
жасында латын жəне грек
тілдерінде сөйлеп, өте ерте
Оксфорд университетіне түседі.
Негізгі
еңбектері: «Азамат туралы
философиялық
негіздемесі», ілімнің бастапқы
«Левиафан». Ол
теологиялық схоластиканы жоққа
шығарды. Философияның мақсаты:
адамның іс-əрекетінің практика жүзінде
нəтижеге жетуіне жəне ғылыми-
техникалық прогрестің дамуына
мүмкіндік туғызу. Гоббс дүние
денелерден тұрады, денесіз
субстанцияны мойындау – денесіз дене
бар, дегенге сай. Денелер
материяның туындысы.Танымның əдісі
ретінде Т. Гоббс индукция мен
дедукцияны қолдануды ұсынады.
Адамның дүниені тануы, сезімдік
қабылдау
арқылы іске асады. Бұл сезім мүшелері
(көз, құлақ. т.б.) арқылы
қоршаған орта туралы алынатын шартты
белгіні ары қарай өңдеу. Бұл белгілерді
Декарт Рене (1596-1650 жж.).
Ол философияның, физиканың,
математиканың жəне
физиологияның дамуына үлкен
əсер етті. Декарт
– дуализм мен рационализмнің
өкілі. Дедуктивтік – рационалистік
таным əдісінің негізін
қалады.Геометриялық оптиканы,
аналитикалық геометрияны,
координаттар жүйесін жасады,
рефлекс идеясын ұсынды.
Космологияда (дүниенің
құрылымы), космогонияда
(планеталардың пайда болуы жəне
дамуы), физика жəне
физиологияда Декарт –
материалист. Ол дүниенің өздігінен
жаралғанын, оның объективті даму
заңдылықтарының бар екенін,
бірақ олардың механикаға
негізделгенін айтты.
Психологияда, таным теориясында
ол идеалист – «Мен ойлаймын,
Декарттың көзқарасы бойынша философияның
«негізгі мəселесінің» шешілуіне байланысты не
бірінші – материя немесе сана деген пікір
таласының жөні жоқ. Олар əр уақытта бірге өмір
сүреді жəне біртұтас болмыстың əртүрлі көрінісі.
Бұл дуалистік ілім. Дуализм– дүниенің негізі бір-
біріне бағынбайтын тепе-тең екі нəрседен – Рух пен
материядан басталады деп, материализм мен
идеализмді үйлестіруге тырысатын ағым.
Бенедикт Барух,(1632-1677
жж.) Спиноза ауқатты еврей
отбасында, Амстердам қаласында
дүниеге келді. Əкесі қаланың бай
судагері еді. Ол баласын діни
училищеге берді, онда ол
зеректігін бастаманы – ойлау мен ұзындық
көрсетті. Декарттың шəкірті ілімін алды. Декарттан Спинозаның
ретінде, рационалистік бағытты ерекшелігі ─ заттардың
ұстанды. табиғатында екі субстанцияның
Ол өзінің философиясында одан жоқтығын
көптеген ұғымды, əсіресе екі көрсетуі.Спиноза философиясының
түп негізгі – субстанция, оны
Құдай, жиі-жиі Табиғат деп
атайды. Субстанция, Құдай,
Табиғат ─өзара ауысып отыратын
түсінік.Субстанцияда екі атрибут
(қасиет)бар: ойлау жəне ұзындық.
Спиноза – монизмді жақтай
отырып,
субстанцияның материялдық
сипатын көрсетеді. Дүниедегі
заттар -
табиғат модустары (түрлері).
Джон Локк (1632-1704 жж.)
Бэкон мен Гоббстың философиясын
жалғастырды. Негізгі еңбегі: «Адам
ақылының тəжірибесі туралы»
(1690 ж.). Ол Р. Декарттың «туа
біткен» идеясын жоққа шығарды.
«Жаңадан туған жанның санасы –
таза тақта, ол
тəжірибе арқылы толтырылады.
Барлық білім тəжірибеге сүйенеді»
–
оның негізі тезисі. Бұл жүгіртуі. Сезім идеясы арқылы біз
материалистік эмпиризм, заттардың сапасын білеміз. Ол
сенсуализм ағымы. екеу:
Тəжірибенің екі түрі бар: сыртқы бірінші сапалы идеялар ─
жəне ішкі тəжірибе. Біріншісі – денелердің түрі, саны, орны,
сезім, екіншісі – рефлексия. Сезім қозғалысы,салмағы, көлемі, т. б.
идеясы – бастапқы сырттан келге Қасиеттері. Бұларды объективтік
құбылыс. Рефлексия – сананың шындықта қандай болса, тура сол
өзінің ішкі психикалы күйіне ой күйінде қабылдаймыз. Екінші
сапалы идеялар:денелердің иісі,
түсі, дəмі, т. б., бұларды
субъективтік тұрғыдан
қабылдаймыз. Оның сапаны осылай
Жаңа Заман философиясында XVIII ғ.
ерекше орын алған бағыт, ағартушылық
кезең. Көрнекті өкілдері: Францияда –
Вольтер, Ж. Руссо, К. Гельвеций, Ж.
Ламетри, Д. Дидро, П. Гольбах Германияда Ағартушылық кезеңдегі
– ойшылардың бəрін қайта өрлеу
Лессинг, И. Гердер, Англияда – Д. Докк, Д. дəуіріндегі
Толланд, Д. Юм. адамның шексіз мүмкіндігіне сену,
өмірді ақылға сүйеніп өзерту, жаңа
ғылым жетістігіне ұмтылу
біріктіреді. Ағартушылар шіркеуді,
дін ұстанымдарын сынап,
абсолютизм мен метафизикаға
қарсы шықты.
Дін атаулының бəрі - надандықтың,
жоққа нанудың жəне қаталдықтың
ертедегі ескерткіші деді Гольбах.
Олар қоғам өмірінің барлық жағын
реформалаудың тиянақты
концепциясын қарастырып,
қоғамдық
игілікке бағыттады. Олардың бар
көңілі белсенді əрекеттенуші
адамға,
Француз ағартушыларының
өкілі Вольтер (1694-1778 жж.)
жазушы, философ жəне публицист.
Аса қатаң түрде шіркеуді сынады,
оны үстем таптың мүддесін
қорғаушы, ғылым мен білімнің
жауы деп санады. Ол əрекетсіз
оптимизмге күлді, еркін
ойшылдыққа, өз бақыты үшін
күресетін іскер адам болуға
шақырды. Ол материяның мəңгілік
жəне таралмайтындығы, тəуелсіз
өмір сүретіні əрі мəңгі қоғалыста
болатыны, табиғи жəне қоғамдық
құбылыстардың себептілікке
бағынатындығын мойындады.
Жан Жак Руссо (1712-1778
жж.) феодалдық қоғамды
қатаң
сынады, адам
теңдігін,демократияны,
азаматтық қоғам идеяларын
дамытты. Теңсіздікті
жекеменшіктен көрді,
Гоббстың табиғи жағдайда
«бəрінің барлығымен күресін»
сынап, ол кезде керісінше
бауырластық
пен үйлесімдік болғанын
дəлелдейді. Педагогика
ғылымының теоретигі, еңбек
арқылы белсенді азаматтарды
тəрбиелеуге шақырады.Оның
«Қоғамдық келісім» (1762),
атты еңбегі бар.
Ағартушылық кезеңде француз
материалистері қоғамда ерекше
орын алады. Дени Дидро (1713-
1784 жж.) материя мен
қозғалыстың
бірлігін қуаттап, абсолюттік
тыныштықты қолдамады. Барлық
табиғат мəңгі қозғалыс пен дамуда
болады, «қозғалыс – материяның
өмір сүру тəсілі» деген идеяны
қолдады. Ол адамды сезгіштік пен
ес дарыған құрал-сайманға
ұқсатады. Адам санасы барлық
материяға тəн бейнелеу қасиетінің
жоғарғы формасы деп,
диалектикалық болжам
айтты.Агностицизмді сынап,
дүниенің танылатынын жақтады.
Француз материализмі
метафизикалық деңгейде
қалғанымен, механистицизмнен
толық арылды деуге болады.
Ағартушылар ─ «адамның мінез-құлқы мен
қылықтарына қоғамдық орта мен тəрбиесі жауапты»
– деген өте прогресшіл қағида ұсынды. Адамды
қоғамдық орта қалыптастырады. Осыдан
─ағартушылар адамды, оның мінез-құлқын өзгерту
үшін, ең алдымен ортаны өзгерту керек деген
революциялық қорытынды шығарды. Ағартушылар
философиясы XVIII ғасырда ең прогресшіл
философия
болды. Ол қазіргі замандағы табиғаттану ғылымы
мен қоғамдық ғылымның дамуына зор əсер етті.
Əдебиеттер тізімі

• Кішібеков Д., Сыдықов Ұ.
Философия. Алматы, 2003.

Мырзалы С. Қ. Философия
əлеміне саяхат. – Қостанай,
2000.
Əбішев Қ. Философия.Алматы.
Ақыл кітабы, 2001

Философия Ғабитов. Т. Алматы.
Раритет. 2003
Нысанбаев Ə.,Əбжанов
Т.Философия тарихы. Алматы,
1999
Алтаев Ж., Касабек А.,
Мухамбетəли Қ. Философия
тарихы. Алматы, 2000.

Ұқсас жұмыстар

Томас Гоббс саяси ойлары

Т. Гоббс пен Д. Локтың философиялық көзқарастары

Орта ғасырлар мен Қайта өрлеу дәуіріндегі саяси идеялар

Үңгір елестері

Мемлекет пен құқық осы жеке меншіктің нәтижесі

Денелер материяның туындысы

Мемлекетті басқару қағидаттары

Жаңа дәуір философиясы

ҚАЙТА ӨРЛЕУ ДӘУІРІНДЕГІ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ОЙЛАРДЫҢ ДАМУЫ

Ерік бостандығы

Пәндер