Көлеңкелі экономиканың ұлттық экономикаға тигізетін әсері

Презентация қосу

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық
университеті

Ақпараттық технологиялар факультеті

Көлеңкелі экономиканың ұлттық экономикаға
тигізетін әсері
СӨЖ
Орындаған:
Қабылдаған:
Көлеңкелі экономика ағылшын сөзінен “shadow economy” -
“заңсыз экономика” деген сөзінен шыққан .
2. Жекелеген азаматтар, әлеуметтік топтар
тарапынан мемлеккетік, жекеше, акцион
және басқа меншік түрлерін жеке бастың
пайдасы және топтық мүдделер үшін
1. Үкіметтің, құзырлы мекемелердің
пайдаланып, мемлекет басқару
бақылауынан тасада, ішкі жалпы өнім
органдарынан жасырылатын заңсыз
санатына енгізбей тауар-материалдық
әлеуметтік - экономикалық қатынастар
құндылықтарды өндіру, бөлу, айырбастау
орнатуы арқылы жүзеге асырылатын
және тұтыну, ақылы қызметтер көрсету;
экономикалық қызметтің күллі түрінің
әлеуметтік - экономикалық әдебиеттегі
атауы.
Көлеңкелі экономиканың бейресми (ашық жүретін, бірақ салықтан табысты
жасыратын, ресми cтатистикада ескерілмейтін) экономика, қосып жазу, алаяқтық
шарттар мен пара алушылық тән жалған экономика, заң тыйым салатын астыртын
экономика деп аталатын түрлері бар. Кеңес Одағы кезінде де болған. Көптеген
елдерге тән. Нарықтық экономикаға ауысуға байланысты Көлеңкелі экономика
ТМД елдерінде кең етек алды. Көлеңкелі экономика құрылымы экономикалық
қатынастардың қылмыстық тұрпаттарымен де, бейқылмыстық тұрпаттарымен де
бой көрсетеді.
Біріншіден,
Біріншіден, Әділет
Әділет министрлігінде,
министрлігінде, мемлекеттік
мемлекеттік органдарда
органдарда тіркелген
тіркелген жекелеген
жекелеген
азаматтар
азаматтар және
және бірлестіктер
бірлестіктер арасындағы
арасындағы экономикалық
экономикалық қатынастар
қатынастар (“екінші”
(“екінші”
экономика).
экономика). Олардың
Олардың қатарына
қатарына жеке
жеке еңбек
еңбек қызметінің
қызметінің қылмысқа
қылмысқа жатпайтын,
жатпайтын, бірақ
бірақ
рәсімделмеген
рәсімделмеген түрлері,
түрлері, мәселен,
мәселен, қосалқы
қосалқы және
және үй
үй ш-н
ш-н жүргізу,
жүргізу, тұрғын
тұрғын үйлер,
үйлер,

саяжайлар
саяжайлар салу
салу және
және жөндеу;
жөндеу; автомобильдерді,
автомобильдерді, тұрмыстық
тұрмыстық техниканы
техниканы жөндеу
жөндеу және
және
оларға
оларға күтім
күтім жасау
жасау жөнінде
жөнінде дербес
дербес қызмет
қызмет көрсету;
көрсету; жекеше
жекеше тасымал;
тасымал; мұқтаждарға
мұқтаждарға
мед.,
мед., пед.
пед. және
және тех.
тех. көмек
көмек көрсету;
көрсету; тұрғын-жайды
тұрғын-жайды жалға
жалға беру,
беру, т.б.
т.б. жатады.
жатады.
Шаруашылық
Шаруашылық заңдарына
заңдарына өзгерістер
өзгерістер енгізу
енгізу нәтижесінде
нәтижесінде экономиканың
экономиканың бұлбұл секторы
секторы
жариялық
жариялық сипат
сипат алды.
алды. Алайда
Алайда қаржы
қаржы және
және салық
салық қызметтерінің
қызметтерінің әлсіздігі,
әлсіздігі, экон.
экон.
қатынастарды
қатынастарды әкімш.
әкімш. жолмен
жолмен жосықсыз
жосықсыз тәртіптеулер,
тәртіптеулер, қоғамдағы
қоғамдағы әлеум.
әлеум. және
және
экономикалық
экономикалық тұрлаусыздық,
тұрлаусыздық, т.б.
т.б. кедергі
кедергі жасауда.
жасауда.

Екіншіден,
Екіншіден, бұл
бұл шаруашылықты
шаруашылықты жүргізудің
жүргізудің қолданыстағы
қолданыстағы жүйесінің
жүйесінің жетілдірілмеуі
жетілдірілмеуі
себепті
себепті жеке
жеке басылық
басылық және
және топтық
топтық мүдделерді
мүдделерді қанағаттандыратын
қанағаттандыратын бейресми,
бейресми, көбінесе,
көбінесе,
жалған экономикалық қатынастар.
жалған экономикалық қатынастар.
Көлеңкелі экономиканы
жіктеу

Халықаралық ұйымдардың
стандарттарына негізделген
қазақстандық статистикада (ұлттық
есептер жүйесін қоса алғанда)
«қадағаланбайтын экономика» термині
қолданылады. Өз кезегінде ол «жасырын
(көлеңкелі)», «заңсыз» және «формалды
емес» қызметтер ұғымдарын қамтиды.
Қадағаланбайтын экономиканың
келтірілген үш құрамдас бөлігі мынадай
нақтылауларды білдіреді.
Жасырын өндіріс –
өндірістік және заңды
болып табылатын,
алайда салық төлеуден
немесе заңнама
нормаларын сақтаудан
жалтару мақсатында
мемлекеттік билік
органдарынан әдейі
жасырынатын қызмет
түрлері ретінде
айқындалатын өндіріс.
Бұл ретте оның көлемі
саналы түрде
мемлекеттік
органдардан түрлі
себептерге байланысты,
оның ішінде:
Формалды емес
сектордың өндірісі –
тіркелмеген және/немесе
жұмыспен қамтылғандар
саны айқындалған шекті
мәннен аз және қандай
да бір нарықтық өндірісі
бар үй шаруашылығы
секторында
корпорацияланбаған
кәсіпорындар жүзеге
асыратын өндірістік
қызметтің түрі ретінде
айқындалатын өндіріс.
Бұл сектор қызметтің сан
алуан тіркелмеген
түрлерін қамтиды. Негізгі
проблемалар:
Заңсыз өндіріс – заңда
тыйым салынған
немесе өндірушілер
тиісті рұқсатты алмай
жүзеге асыратын,
заңсыз болып
табылатын, тауарлар
мен қызметтер
өндірілетін өндірістік
қызмет түрлері ретінде
айқындалатын өндіріс.
Заңсыз өндіріс
мынадай екі санат
бойынша жіктеледі:
Ұлттық экономика
Ұлттық экономика —қызметі көбінесе елдің экономикалық аумағында жүзеге
асырылатын шаруашылық бірліктердің жиынтығы (үкімет‚ жеке тұлғалар‚ пайда
алмайтын жекеше ұйымдар‚ кәсіпорындар‚ фирмалар‚ компаниялар‚ т.б.).[1]
Ұлттық есепшіліктің халықаралық тәжірибесінде экономика аумақ санатына
мыналар жатады: елдегі әкімшілік басқарудың еркін тауар-ақша айналысы жүзеге
асырылатын аумағы; әуе кеңістігі‚ мемлекеттің балық аулауға‚ шикізат‚ отын
өндіруге айрықша құқығы бар аумақтық су мен құрлықтық қайраң; шет елдегі
“аумақтық анклавтар”‚ яғни елдің дипломатикалық‚ әскери‚ ғылыми және басқа
мақсаттар үшін меншікті жалдау негізінде немесе сатып алу жолымен басқа
мемлекеттерде пайдаланатын экономикалық аймақтары; кеден бақылауынан азат
аймақтар — бұл аймақта сыртқы сауда мәмілесінің заты болып табылатын кез
келген материалдық құндылықтар кеден бақылауына жатпайды және импорт
баждары мен алымдары салынбайды.
Қазақстан Республикасында көлеңкелі экономикаға қарсы іс-қимылдың 2014 –
2015 жылдарға арналған кешенді жоспары (бұдан әрі – Жоспар) Үкіметтің 2013
жылғы 11 қазандағы кеңейтілген отырысында Қазақстан Республикасының
әлеуметтік-экономикалық даму қорытындылары бойынша Қазақстан
Республикасының Президенті берген тапсырмалар ескеріле отырып әзірленді.
Қазақстан Республикасының Үкіметі 2013 жылы жүргізілген жұмысты ескере
отырып, Қазақстан Республикасында көлеңкелі экономикаға қарсы іс-қимылдың
кешенді жоспарын өзектілендіру бойынша жұмыс жүргізді.
2013 жылы Көлеңкелі экономикаға қарсы іс-қимылдың 2013 – 2015 жылдарға
арналған кешенді жоспары (бұдан әрі – 2013 – 2015 жылдарға арналған жоспар)
іс-шараларының басым бөлігін іске асыру мерзімдерінің аяқталуына байланысты
«Мемлекеттік қаржы», «Фискалдық жүйе», «Бизнесті жүргізу шарттары»
бағыттары оңтайландырылды.
Экономикалық қызмет түрлері бойынша көлеңкелі экономиканың дамуын
туындататын себеп-салдарлық байланыстардың жүйелік тәсілі мен неғұрлым
тереңдетілген талдауы жоспарда көрініс тапқан.
Жоспардың іс-шаралары көлеңкелі экономика салдарын жоюға емес,
экономикалық агенттердің өз өндірістік қызметін көлеңкеге алып кетуге
итермелейтін себептердің алдын алуға және жолын кесуге де бағытталған.
Қазақстандағы көлеңкелі экономиканың себептері

Көлеңкелі экономиканың пайда болу себептері елдің әлеуметтік-экономикалық даму
деңгейіне тікелей байланысты. Оларды үш негізгі топқа бөлуге болады: экономикалық,
институционалдық және әлеуметтік-мәдени.
Түрлі секторлардың біркелкі дамымауы, инфляция, айырбас бағамдарының күрт
ауытқуы және т.б. нарықтық экономикаға тән екені мәлім. Мұның бәрі көлеңкеге кетуге
қолайлы негіз болып табылады. Мемлекет осы құбылыстарды реттей алмаған және
кәсіпкерліктің жұмыс істеуі үшін қолайлы жағдай жасалмаған жағдайда, көлеңкеліктің
құрамдас бөлігі күшейеді. Дағдарыстар кезеңдерінде нарық шаруашылығының тепе-
теңдігі бұзылған жағдайда, көлеңкелі экономика өзінің дамуы үшін қосымша серпін
алады.
Әртараптандырылмаған экономикадан туындаған құрылымдық теңгерімсіздік.
Қазақстан экономикасының өндіруші салалары ұлттық экономиканың басты
құрамдауыштары болып табылады. Қазақстанның ЖІӨ құрылымындағы шикізат
секторының үлесі 21,8 %-ды құрайды. Қазақстандық экспорттың 77 %-дан астамы
минералдық шикізат экспортына тиесілі.
Назарларыңызға
рахмет

Ұқсас жұмыстар

ҚР-ғы экономикалық өсу, себептері, факторлары

Көлеңкелі экономика және экономикалық қауіпсіздік

Көлеңкелі нарық

Мемлекеттік каржы несие жүйесі және салық саясаты

СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚ

МАКРОЭКОНОМИКА ПӘНІНЕ КІРІСПЕ

Aziza SYZDYKOVA атқаратын рөлі

Қазақстан Республикасының сақтандыру нарығының ағымдағы жағдайы

Салықтық саясаттың міндеттері

ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ НАҚТЫ СЕКТОРЛАРДЫҢ ДАМУЫ

Пәндер