Жамбыл облысының табиғи қорларын талдау

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М.Х.ДУЛАТИ АТЫНДАҒЫ ТАРАЗ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

Жамбыл облысының табиғи қорларын
талдау

Орындаған: Авганбаева Ж
Тобы: ТПП-1(3)
Қабылдаған: Жумадилова А.
Жамбыл облысы — Қазақстан Республикасының оңтүстігінде
орналасқан. Алматы, Оңтүстік Қазақстан, Қарағанды облыстарымен
және Қырғызстанның Талас пен Шу облыстарымен көршілес болып
табылады. Облыстың аты қазақ және кеңес ақыны Жамбыл
Жабайұлының құрметіне қойылған. Жамбыл облысының
территориясы Бетпақдаладан Тянь-Шаньға, Шудан Қаратауға дейін
созылып жатыр. Жер аумағы — 144,2 мың км².
Табиғаты
Облыстың флорасы мен фаунасы түрлі әрі кең байтақ. Облыстың өсімдік
әлемі өсімдіктердің 3 мың түрін қамтиды. Аңшылық жарамсақтығы 13,9 мың
га құрайды, оның ішінде 40 тан астам аңдардың түрі бар.
Балық шаруашылық қоры, аумағы 27,8 мың га құрайды, 81 су қоймасы бар,
оның 59 су қоймасы балық шаруашылығына жарамды. Ірі су қоймаларына
ерекшеленетін Тасөткел және Теріс-Ащыбұлақ су қоймалады. Кәсіпшілік
балықтар болып: месмаңдай, ақ амур, тұқым балық, сазан, көксерке,
аққайран, краль, табан балықтар табылады.
Негізінен Жамбыл облысының жер бедерінің басым көпшілігі
жазық. Тау жоталары территорияны батысынан, шығысынан және
оңтүстігінен көмкереді. Оңтүстік шығысында-Кіндіктас таулары
Іле Алатауының жалғасы бірнеше массивтерге бөлінеді:
Солтүстік Шығысында – Қордай қыраты (1300-1500 м)
шығысында – Желдітау, Оңтүстік жазығында Арғайты
көтерілісі (1300-1400м), ал батысында – Ақкөйлек қыраты.
Жануарлар мен өсімдіктер дүниесінің табиғи көрінісі көлемді
және әртүрлі. Облыста есімдіктердің 3 мыңға жуық түрі бар.
Аңшылыққа пайдаланылатын жердің жалпы көлемі 13,9 мың га.
Онда 40 түрлі жануарлар мекендейі. Балық шаруашылығы 27,8 мың
га жерді алып жатыр. Оның ішінде 81 су қоймасы 59 су қоймасы
балық шаруашылығына жарамды. Әсіресе Тасөткел, Псеріс-
Ашыбулақ ірі су қаймалары ерекшеленеді. Мұңда ақ амур, карп,
сазан, көксерке, табан, вобла балықтарының түрлері басым.
Топырағы
Жамбыл облысының топырағы алуан түрлі. Топырақ жамылғысының
дамуы ендік бағытындағы зональды және вертикальды белдеулік
заңдылықтарға сәйкес дамыған.
Биіктік белдеулік бағытында дамыған топырақ-өсімдік жамылғысының
типтері: шөлді, шөлейтті, құрғақ дала, таулы шалғынды-дала, таулы-
шалғынды, субальпілік шалғынды-дала, таулы шалғынды және альпілік
шалғынды-дала. Бұл топырақ-өсімдік жамылғысының типтері облыс
жеріндегі тауларға тән.
Облыс территориясындағы негізгі топырақ типтерінің таралуы:

Шу, Талас өзендерінің төменгі ағысында сондай-ақ Бетпақдала мен Мойынқұмның
ойыстарында тақырлар дамыған. Көктемде тақырлар еріген қар суларына толады,
оларда лай жиналып балдырлардың өсуіне жағдай туады. Құрғаған соң, тақырларға
айналады.Тақырдың қалыңдықтары 20-40 см, оның астында аналық тау жынысы
басталады. Қара шірігі аз 0,3-0,8%, тұздылық 20-40 см тереңдікте 2-2,5%. Тұзды емес
тақырларда кездеседі, тұздылығы 1,5 м тереңдіктен басталатын.
Тақырлар суды жақсы өткізбейді, ылғалданғанда ісінеді, құрғағанда қайта қатады,
өсімдік тамырларының өсуіне қолайсыз.
Сұр-қоңыр топырақ Бетпақдалада кең тараған. Ерекшелігі – гипс қабатының
қалың болуы, 5-50 см тереңдікте гипс горизонты орныққан, гипстың мөлшері 30-60%
шамасында.
Сор тоңды сұр-қоңыр топырақ бор мен палеогеннің конгломерат, сланец, тақтатас,
гранит, әктас сияқты тығыз тау жыныстарында дамиды. Алдыңғы топырақтан
ерекшелігі карбонатты, саздақты болады. Топырақтың жоғарғы 0-4 см қабатында қара
шірік мөлшері 1,2 %, 10-12 см төменгі горизонтында 0-76%
Өсімдік қоры
Геоботаник З.В.Кубанскаяның (1956ж.) зерттеулері Бетпақдалада
өсімдіктердің алты типін ажыратады: шөлді, шөлді-сараңды, дала, шалғынды,
бұталы, сүректі.
Шөлді өсімдік типі жусан мен сораңдардан тұрады. Солтүстік бөлігінде
жусанға астық тұқымдастар (боз, селеу) араласса, ал оңтүстігінде эфемерлер мен
эфемероидтер қосылады.
Шалғынды өсімдіктер Шу аңғарында – қамыс, түлкіқұйрық, ши қалың
өседі.
Бетпақдаланың солтүстік-шығысындағы шоқыларда, оның беткейлерінде
тобылғы, қараған, жыңғыл, спиреантус, жүзген өскен.
Сүректілерден қара сексеуілді атауға болады. Сексеуіл далада жиі өседі.
Мойынқұмға жусанның әртүрі, теріскен, ақ және қара сексеуілдер тән.
Сонымен Жамбыл облысы территориясындағы өсімдік жамылғысының
қалыптасуының зональды және азональды заңдылықтарға сай дамыған.
Жаздық аудандардағы өсімдік жамылғысы шөлдің типіне байланысты
дамыса (сазды, құмды, тасты) тауларда биіктік белдеулерге сай дамыған.
Облыс аумағында үш заказник жұмыс істейді:

•«Шатқал «Берікқара» Мемлекеттік табиғи заказнигі - кешенді қорық,
аумағы 17,5 мың га, онда қызыл кітапқа енген өсімдіктердің 50-ден астам
түрін, ал аңдардан – арқарды, индия дикобразын, жұмақ шыбынқырғышын
кездестіруге болады.

•«Шатқал «Қарақоңыз» Мемлекеттік табиғи заказнигі – ботаникалық,
жалпы аумағы 3,07 мың га, Зайлиийский Алатаудың батысында орналасқан.
Жемісті алма, шие, алшын, жүзімдер, үйеңкі орманымен, ақ қараған, тұт
ағашы, грек жаңғағымен жалғасады.

•Андасай Мемлекеттік табиғи заказнигі — зоологиялық, Шу өзенінің оң
жағында Мойынқұм ауылынан батыста орналасқан. Табиғи жабында бетеге,
биюргун, сирек эфемерлер, қара сексеуіл, талдар өскен тоғайлар. Жануарлар
әлемі арқар, құлан, жайран, елік, құралай, қабандар, қояндар, қырғауылдар,
бұлдырықтар мол кездеседі.
Қарақұндыз шатқалы
“Қарақұндыз шатқалы ” мемлекеттік қорығы 3,07 мың га жерді
алып жатыр, орналасқан жері Іле Алатауның батыс сілемі. Алма,
шие, жүзім, алша жеміс ағаштары үйеңкі, ақ акация, тұт ағаштары,
грек жаңғағы ағаштары учаскелерімен алмасып отырады. Андасай
мемлекеттік қорығы Шу өзенің оң жағалауында Мойынқұм
ауылынан батысқа қарай орналасқан, көлемі 1000 мың га. Мұндағы
өсімдіктердің басым көпшілігі бетеге, биюргун, сексеул, бұталы
ағаштар. Жануарлардан архар, Қулан, елік қабан, қоян, қырғауыл
құр мекендейді.
Берікқара шатқалы

"Берікқара шатқалы" мемлекеттік қорығы
17,5 мың га жерді алып жатыр. Бұл жерде
Қызыл кітапка енгізімен 50 ден аса ағашты-
бұталы өсімдіктерді, жануарлардан архар ,
үнді жайрасын жумақ шыбын ұстағымын
кездестіруге болады.
Андасай мемлекеттік қорығы

Андасай мемлекеттік қорығы Шу өзенің оң
жағалауында Мойынқұм ауылынан батысқа
қарай орналасқан, көлемі 1000 мың га.
Мұндағы өсімдіктердің басым көпшілігі
бетеге, биюргун, сексеул, бұталы ағаштар.
Жануарлардан архар, Қулан, елік қабан,
Облыстың барлық аймағында борсық, жыртқыштардан қасқыр,
түлкі, қарсақ, сүтқоректілерден қарақұйрық, елік, киік, қабан,
шошқалар кездеседі. Бетпақдалада жалман сирек сүтқоректілер
қатарында және тышқандардың түрлері мекендейді.
Пайдалы қазбалар
Жамбыл облысы оның жер қойнауында ашылған пайдалы қазбалардың
әртүрлілігі бойынша елімізде өзіне тең келері жоқ. Облыс фосфорит және
плавикошпат шикізатының бірегей базасы болып табылады, түсті
металлдарға (мыс, молибден, алтын, күміс, селен, теллур, қорғасын мен
мырыш және т.б.), баритке, көмірге, қаптырма, әшекей және техникалық
тастарға (гранит, амазонитті гранит, мрамориз, ізбестас, мрамор,
техникалық және түсті халцедон, абразивті шикізат, гематит-кровавик,
хлорит-гранат), құрылыс материалдарына (асбест, тальк, слюда, құмтас,
цемент және керамзитті шикізат, гипс пен ангидрит, және т.б.), табиғи
газға бай.
Облыс территориясында Республикалық баланс қорындағы фосфориттің
71,9% (ТМД территориясындағы ең ірі қоры), плавикалық шпаттың 68%
(плавикалық шпаттың қоры бойынша әлемде жетекші орындардың бірінде),
кварциттің 65,1%, алтынның 8,8%, мыстың 3% , уранның 0,7% орналасқан.
Азықтық және техникалық тұз қоры 10 млн. тоннаны құрайды.
Кварциттің 2 кен орны бар - Жаңатас (баланстық қоры 38 800 мың тоннаны
құрайды) және Мақбел республикадағы ең ірі (137 040 мың тонна). Қордай
ауданындағы Тымлай титан-магнетит кен орындары анықталған.
Қорғасын-мырыш минерализациясының келешегі бар кен орындары Шу-Іле
ауданында анықталған. Мыс кенін өндіру Шу ауданындағы Шатыркөл полиметалл
кен орнында жүргізіліп жатыр. Өнеркәсіптік қызығушылықты Сарысу
ауданындағы қоры 10 млн. тонна азықтық және техникалық тұз кен орындары
құрайды.
Оның территориясында Шу – Сарысу ойпатының шеңберінде табиғи газдың
бірнеше кен орындары барланған.
Қазба атауы Пайдалы қазбалар қоры
Фосфориттер ҚР баланс қорындағы фосфориттің 72%, жалпы қоры - 3 817,4 млн.
тонна
Барит Барик кенінің қоры - 12,0 млн. тонна
Плавикалық шпат (флюорит) ҚР баланс қорындағы плавикалық шпаттың 80,6%, жалпы кеннің қоры -
24,9 млн. тонна немесе 7 млн. тонн флюорит
Уран Уранның жалпы қоры - 8,0 мың тонна
Газ ҚР баланс қорындағы газдың 3%, барланған қоры – 45 млрд. м3,
болжамды - 89 млрд. м3
Көмір ҚР баланс қорындағы көмірдің 21,1%, жалпы баланс қоры - 6,75 млн.
тонна, болжамды - 4,3 млрд. Тонна
Алтын ҚР 8,2% балансты және 15,4% болжамды алтын қоры, жалпы қоры және
болжамды ресурстары 300 - 350 тоннаға бағалануда
Қорғасын және мырыш ҚР баланс қорындағы қорғасынның 15,4 % және мырыштың 3,4%,
болжамды қоры - 3,8 млн. тонна
Мыс ҚР 3% балансты және 9,7% болжамды мыс қоры, жалпы қоры және
болжамды ресурстары 1,75 млн. тонна
Қалайы ҚР 34,3 % болжамды қоры, жалпы авторлық қоры - 12 мың тонна,
болжамды - 101 мың тонна
Тас тұзы Тұздың болжамды қоры - 2,6 млрд. тонна
Минеральды тұздар Балансты және болжамды қоры - 15,0 млн. тонна
Гипс және ангидрит 25,8 % балансовых запасов гипса РК, всего балансовые запасы гипса и
ангидрита - 50,3 млн. тонн
ҚР баланс қорындағы гипстің 25,8%, гипс және ангидриттің жалпы
баланс қоры - 50,3 млн. тонна
Сирек элементтер германий, индий, кадмий, иттрий, иттербий, церий және иттрий
тобының элементтері

Ұқсас жұмыстар

Жамбыл облысының территориясы

Жамбыл облысының туризм географиясы

Меркі ауданы ауылдық округтері бойынша ауыл шаруашылығы алқаптарының құрылымы

Жамбыл облысының өсімдік жамылғысы ормандары

Тараз қаласы

Жамбыл атындағы Мемлекеттік жасөспірімдер кітапханасы

Гидрометеорологиялық ақпараттың потенциалды тиімділігін бағалау әдістері

Наурызым мемлекеттік табиғи қорығы - Қостанай облысы Науырзым және Әулиекөл аудандарында орналасқан мемлекеттік қорық

Жамбыл Жабаев Ленинградтық өренім

Ақсу Жабағылы қорығы

Пәндер