Биені қолдан ұрықтандыр

Биені қолдан ұрықтандыру

Биені қолдан ұрықтандыру- биенің күйге келгенін сыртқы жыныс мүшелерінің өзгеруінен білеміз, оны жоғарыда жазғанбыз және күйеттеуші айғыр арқылы білуге де болады. Тексеруді бие құлындаған соң 5-6 күнен кейін бастау керек және күнара тесеру қажет. Биені қолдан ұрықтандыруғанда ол күйге жақсы келгенде жүргізу керек, әр 1, 5-2 сөткеде тесеруді қайталау қажет.

Биені қолдан ұрықтандырғанда ұрықты жатыр қуысына жібереді, оны резинка, немесе эбонитті катетормен жібереді, катеторды шприцпен жалғастырады, немесе арнайы ампуланы пайдаланады.

Резинка катеторды жатыр мойынына қолмен жібереді. Ал эбонитті катеторды 8-12 см тереңдікте жатыр мойына кіргізіп жібереді. Ұрықтандыруға 18-20 температурадағы жылытылған ұрықты қолданады. Орта дозасы 20 мл.

Мегежінді қолдан ұрықтандыру

Жас мегежіндерді 10-12 айлығында салмағы 90-120 кг жетсе, ұрықтандыра береді, ал негізгі мегежіндерді торайын бөлген соң-ақ ертеңіне ұрықтандыруға болады.

Ұрықтандырар алдында олардың сарпайын жылы сумен тазалап жуып сүртеді, ал ұрықты арнайы жасалынған полиэтиленді баллон катетр арқылы жібереді.

Әдетте шошқаны сұйытылған шәуетпен ұрықтандырады, ұрық мөлшері шошқаның тірілей массасына әрбір килограмына 1 мл есебінде, бірақ 150 миллиметрден көп болмауы керек. Осы мөлшердің ішінде. 3-5 млрд, тірі сперматозондтар болуға тиіс.

Ұрықты жіберер алдында 30-350 дейін

жылытады.

Сиыр мен құнажынды қолдан ұрықтандыру

Ұрықтандырғанда шәуетті жатыр мойнына жібереді.

Ол үш түрлі жолмен орындалады: а) шприц-

катетер мен қынап айнасын қолдану арқылы

ұстап тұрып қынап айнасын қолдану арқылы (визоцервикальді әдіс) ; ә)

жатыр мойнын тік ішек арқылы ұстап тұрып

қынап айнасын қолданбай катетрмен ұрықтандыру (ректоцервикальді әдіс) ;

б) жатыр мойнын қынап арқылы ұстап тұрып бір

реттік аспаптармен ұрықтандыру (моноцервикальді әдіс) .

Көптеген шаруашылықтарда сиырды моноцервикальді әдіспен ұрықтандырады. Мұнда да бір рет қана қолданылатын стерильденген аспаптар қолданылады.

Қатырылған шәует бір доза (1- 1, 5мл) полиэтиленді

қампимада болады.

Оны ыстық суда еріткен соң мойнын кеседі де оған қысқартылған полистерильді катетерді қосып дайындап қояды. Содан кейін полиэтиленді қолғап киген қолды сыртын сабындап, ақырындап қынапқа кіргізеді де, жатыр мойнына жеткенше алға жылжыта береді.

Визоцервикальді әдіспен ұрықтандыру

Визоцервикальді әдіспен ұрықтандырғанда сиыр қынап айнасын кіргізгеннен ауырсынады, жыныс жолдары зақымдануы, сырттан ауамен микроорганизмдер түсуі мүмкін. Сөйтіп қалай болғанда да, ұрықтану пайызы төмендейді. Соңғы 10-15 жылда барлық шаруашылықта сиырды ректоцервикальді әдіспен ұрықтандырып жүр.

Қой-ешкіні ұрықтандырудағы арналған

құрал-саймандар

Малды ұрықтаңдыру мақсаты приборлар мен аспаптардың көмегімен жыныс органына ұрық жіберу. Мұның өзі бес кезеңнен тұрады: аталық малдан ұрық алу, оның сапасын тексеру, сұйылту, сақтау және ұрғашы малдың жыныс мүшесіне енгізу. .

Қойдың қошқарға тоқтауы негізінен күзде өтеді, бұл маусым небәрі 35-40 күнге созылады. Қашатын койларды күніне бір-екі рет (таңертең және кешғұрым) арнайы дайындалған күйттеуші күйек байланған қошқарлар арқылы анықтап бөліп алады.

Техник-ұрықтандырушы арнайы қашырылған қойдың сырға номерін ұрықтандырылған күнін, айын, жылын және қай қошқардың ұрығымен ұрықтандырылғанын, ұрықтың сапасын жазып, тіркеп отырады.

Күйіттеуші малды дайындау және пайдалану

•

Күйіттеуші аталық мал дегеніміз күйге келген аналық малды табу үшін, жыныстық рефлекстері толық сақталған, арнайы дайындалған еркек мал. Күйіттеуші аталық мал тек күйлеген малды тауып қана қоймайды, ол сонымен қатар аналық малдың жыныстық қызметін стимулдеуші, реттеуші ең тиімді факторлардың бірі болып саналады.

Ұрықтану

•

Көптеген тірі жануарларда көбею жыныс

клеткаларының көмегімен іске асады. Бұл клеткалар жыныс бездерінде: ұрғашы малдардың клеткасы анальщ бездерде, еркек малдыд клеткасы аталық бездерде дамиды.

•

жыныс еркек

Ұрғашы малдардың

«ұрықгық клетка», ал

клеткасын малдардың

клеткасын «сперматозоидтар» деп атайды.

•

Ұрықтану - ¥рық клеткасының спермамен қосылуы, қысқаша айтқанда спермамен (еркек малдьщ ұрығын) ұрғашы малдың жьшыс органьша жіберу (табиғи жолмен немесе қолмен салу арқылы) . Спермареотаксис (ағысқа қарсы қозғалу) қасиеті арқьшы ұрық жолымен қозғалады.

•

¥рық клеткасы жарьшып фолликулярлы сүйықга жатыр

кіріп, ұрық клеткасьша қарай Сөйтіп олар ұрық жолының

шыққан мойынынан қозғалады. үштен бір

бөлігінің жоғарғы бөлігінде қосылады.

•

¥рықтанған клетка (зигота) ұрық жолымен

•

жатырға қарай қозғалады, оның қозғалуына ұрық жолы етінің жиырылуы (перис- тилька) және әпителий қьшшығы (реснички) қозғалып жәрдем етеді. Үрық жатырға 1-4 тәулікте жетіп, ары қарай сонда өсіп жетіледі.

Сары дене - фолликулярлы клетка овуляциядан

кейін, пайда болған фолликулярлы клеппка бөлінеді, өседі жэне сары денешік безді

клеткасы-лютиновий клеткасына Дэнекер клетканың ұпгга-

айналады.

рының

қабықшасынан сары дененің топтары пайда болады. Ол жерге қан қүйылып, қан тамылары өсіп тарайды. Лютиновая клетка фоликулярлы клеткадан құрылысы, қызметі бойынша бөлекше, оньщ кұрамында май сияқгы заттар бар - липидтар жэне сары пигмент - ол сары денені сары түске бояйды. Сары дене ұрықгықшң сырт жағьша томпайып шығып тұрады. Сондықган ұрықгықш сипалағанда олар бұдыр-бұдыр болып білінеді.

ҰРПАҚТЫҢ ЭМБРИОНАЛДЫ ДАМУЫ

•

¥рпақтық клетка ұрықганғаннан кейін өзінің дамуын ұрық жолында бастайды, ол бөлшектеніп көп клеткаға бөлініп (12, 13, 14- суреттер) бластомерлерге айналады. Бөлшектену әсерінен ете көп мөлшерлерде бастомерлер пайда болып ол жылтыр қабыққа оралады. Зиготаның осындай күйін морулла деп атайды. Өте майда бластомерлерді (сыртқы қабат құрайтын) трофобласт (тамақгандырушы қабат) - деп атайды. Ал оте ірі бластомерлерді трофобластпен қоршалған эмбриобласт (зародыш) қабаты дейді. Бөлшектенгеннен соң жылтыр қабат жарылып, оның орнына трофобласт пайда болады - кейін одан шу (плацент) пайда болады.

Трофобласт протеолитикалық (еріткіш) қабілетке ие (фермент- тердің әсерінен) болғандықтан ол аналықтаң жатырының сілекейлі қабатын ерітіп, ұрықгың шуын жатыр қабатына бекітеді. Бірінші аптада ұрык трофобласттың еріткіштік әсерінен азықганады. Кейіннен үрық айнала-сына ұрықтық қабық пайда болвш ол жатырдьщ кілегей қабығымен байланысады. Содан соң ұрықтың тамақтануы аналықтың қан тамьфларымен ұрықтың қан тамырларының байланысы арқылы болады.

Плацент (шу), ұрықтың жолдасы - ұлпалардың (тканьдерің) құрылымы ол ұрықгың қан тамыры қабығынан жэне аналықтың жатырының кілегей қабығынан тұрады, ол ұрықты тамакцен қамтамасыз етеді.

ҰРЫҚТЫҚ ҚАБЫҚТАР ЖӘНЕ ОЛАРДЬІҢ ПАЙДА БОЛУЫ

•

Буаздық кезінде «ұрық» үш қабат қабықпен қоршалған, сулы, зэрлі және қан тамырлары болады. Онда құлынның жэне бұзаудың ұрықтық қабаты керсетілген.

Сулы қабық (амион) - трофобласттан пайда болады және ең ішкі қабық болып табылады, онда ұрық орналасқан. Оньщ ішінде күйіс малдарда түссіз, жылқыда қоңырлау сүйық бар, ол клегейлі қою больт келеді.

Зәрлі қабық (аллантоис) - куықган пайда болады. Оның қуысына зэр жолы арқылы (урахус) зэр жиналады. Т өл өскен сайын зэрді ң

мөлшері де өзгереді. Зәрлі қабықга кіндікгің қан тамырлары өтеді де қан тамырлары қабығымен қосылады.

Ұқсас жұмыстар

Жылқы малдарын азықтандыру және суару

Жылқының көбею ерекшелігі

Биені қолдан ұрықтандыру

Мұхтар Әуезов. “Қараш-Қараш оқиғасы” (хикаяттан үзінді) (1897-1961)

Адам жыныс генетикасы