Биені қолдан ұрықтандыр

Презентация қосу

Биені қолдан

ұрықтандыр
у

Биені қолдан ұрықтандырғанда
Биені қолдан ұрықтандыру- биенің ұрықты жатыр қуысына жібереді,
күйге келгенін сыртқы жыныс оны резинка, немесе эбонитті
мүшелерінің өзгеруінен білеміз, катетормен жібереді, катеторды
оны жоғарыда жазғанбыз және шприцпен жалғастырады, немесе
күйеттеуші айғыр арқылы білуге де арнайы ампуланы пайдаланады.
болады. Тексеруді бие құлындаған Резинка катеторды жатыр
соң 5-6 күнен кейін бастау керек мойынына қолмен жібереді. Ал
және күнара тесеру қажет. Биені эбонитті катеторды 8-12 см
қолдан ұрықтандыруғанда ол күйге тереңдікте жатыр мойына кіргізіп
жақсы келгенде жүргізу керек, әр жібереді.Ұрықтандыруға 18-20
1,5-2 сөткеде тесеруді қайталау температурадағы жылытылған
қажет. ұрықты қолданады. Орта дозасы 20
мл.
Мегежінді қолдан ұрықтандыру
Жас мегежіндерді 10-12 айлығында салмағы
90-120 кг жетсе, ұрықтандыра береді, ал
негізгі мегежіндерді торайын бөлген соң-ақ
ертеңіне ұрықтандыруға болады.
Ұрықтандырар алдында олардың сарпайын
жылы сумен тазалап жуып сүртеді, ал
ұрықты арнайы жасалынған полиэтиленді
баллон катетр арқылы жібереді.

Әдетте шошқаны сұйытылған шәуетпен
ұрықтандырады, ұрық мөлшері
шошқаның тірілей массасына әрбір
килограмына 1 мл есебінде, бірақ 150
миллиметрден көп болмауы керек. Осы
мөлшердің ішінде. 3-5 млрд, тірі
сперматозондтар болуға тиіс.
Ұрықты жіберер алдында 30-350 дейін
жылытады.
Сиыр мен құнажынды
қолдан ұрықтандыру

Ұрықтандырғанда шәуетті
жатыр мойнына жібереді. Көптеген шаруашылықтарда Визоцервикальді әдіспен
Ол үш түрлі жолмен
сиырды моноцервикальді ұрықтандыру
әдіспен ұрықтандырады.
орындалады: а) шприц- Мұнда да бір рет қана Визоцервикальді әдіспен
катетер мен қынап қолданылатын стерильденген ұрықтандырғанда сиыр
аспаптар қолданылады. қынап айнасын
айнасын қолдану арқылы
Қатырылған шәует бір доза (1- кіргізгеннен ауырсынады,
ұстап тұрып қынап 1,5мл) полиэтиленді жыныс жолдары
айнасын қолдану арқылы қампимада болады. зақымдануы, сырттан
(визоцервикальді әдіс); Оны ыстық суда еріткен соң ауамен микроорганизмдер
ә) мойнын кеседі де оған түсуі мүмкін. Сөйтіп
жатыр мойнын тік ішек қысқартылған полистерильді қалай болғанда да,
катетерді қосып дайындап ұрықтану пайызы
арқылы ұстап тұрып қояды. Содан кейін
қынап айнасын қолданбай полиэтиленді қолғап киген төмендейді.Соңғы 10-15
қолды сыртын сабындап, жылда барлық
катетрмен ұрықтандыру
ақырындап қынапқа кіргізеді шаруашылықта сиырды
(ректоцервикальді әдіс); де, жатыр мойнына жеткенше ректоцервикальді әдіспен
б) жатыр мойнын қынап алға жылжыта береді. ұрықтандырып жүр.
арқылы ұстап тұрып
бір
Қой-ешкіні ұрықтандырудағы арналған
құрал-саймандар
Малды ұрықтаңдыру мақсаты приборлар мен аспаптардың көмегімен жыныс
органына ұрық жіберу. Мұның өзі бес кезеңнен тұрады: аталық малдан ұрық алу,
оның сапасын тексеру, сұйылту, сақтау және ұрғашы малдың жыныс мүшесіне енгізу..

Қойдың қошқарға тоқтауы негізінен күзде өтеді, бұл маусым небәрі 35-40 күнге
созылады. Қашатын койларды күніне бір-екі рет (таңертең және кешғұрым)
арнайы дайындалған күйттеуші күйек байланған қошқарлар арқылы анықтап
бөліп алады.

Техник-ұрықтандырушы арнайы қашырылған қойдың сырға номерін
ұрықтандырылған күнін, айын, жылын және қай қошқардың ұрығымен
ұрықтандырылғанын, ұрықтың сапасын жазып, тіркеп отырады.
Күйіттеуші малды дайындау және
пайдалану
• Күйіттеуші аталық мал
дегеніміз күйге келген аналық
малды табу үшін,жыныстық
рефлекстері толық
сақталған,арнайы дайындалған
еркек мал.Күйіттеуші аталық
мал тек күйлеген малды
тауып қана қоймайды,ол
сонымен қатар аналық
малдың жыныстық
қызметін стимулдеуші,реттеуші
ең тиімді факторлардың
бірі болып саналады.
Ұрықтану
• Көптеген тірі жануарларда көбею
клеткаларының көмегімен іске асады. Бұл
жыныс
клеткалар жыныс бездерінде: ұрғашы
малдардың клеткасы анальщ бездерде, еркек
малдыд клеткасы аталық бездерде дамиды.
• Ұрғашы малдардың жыныс клеткасын
«ұрықгық клетка», ал
клеткасын «сперматозоидтар»еркек
деп атайды.
малдарды
• ң
Ұрықтану - ¥рық клеткасының спермамен
қосылуы, қысқаша айтқанда спермамен (еркек
малдьщ ұрығын) ұрғашы малдың жьшыс
органьша жіберу (табиғи жолмен немесе
қолмен салу арқылы). Спермареотаксис
(ағысқа қарсы қозғалу) қасиеті арқьшы ұрық
жолымен қозғалады.
• ¥рық клеткасы шыққан
жарьшып фолликулярлы
сүйықгаұрық
кіріп, жатыр
клеткасьша мойынынан
қарай Сөйтіп олар ұрық қозғалады.
бөлігінің
жолының
жоғарғы бөлігінде үштен бір
қосылады.
• ¥рықтанған клетка (зигота) ұрық
жолымен қарай қозғалады, оның қозғалуына
жатырға
ұрық жолы етінің жиырылуы (перис- тилька)
және әпителий қьшшығы (реснички) қозғалып
жәрдем етеді. Үрық жатырға 1-4 тәулікте жетіп,
ары қарай сонда өсіп жетіледі.
• Сары дене - фолликулярлы клетка овуляциядан
кейін, пайда болған фолликулярлы
клеппка бөлінеді, өседіжэне сары
клеткасы-лютиновий
денешік безді клеткасына айналады.
Дэнекер клетканың рының
ұпгга-
қабықшасынан сары дененің топтары пайда
болады. Ол жерге қан қүйылып, қан тамылары
өсіп тарайды. Лютиновая клетка фоликулярлы
клеткадан құрылысы, қызметі бойынша
бөлекше, оньщ кұрамында май сияқгы заттар
бар - липидтар жэне сары пигмент - ол сары
денені сары түске бояйды. Сары дене
ұрықгықшң сырт жағьша томпайып шығып
тұрады. Сондықган ұрықгықш сипалағанда
олар бұдыр-бұдыр болып білінеді.
ҰРПАҚТЫҢ ЭМБРИОНАЛДЫ
• ДАМУЫ
¥рпақтық клетка ұрықганғаннан кейін өзінің дамуын ұрық жолында бастайды, ол бөлшектеніп көп клеткаға бөлініп
(12,13,14- суреттер) бластомерлерге айналады. Бөлшектену әсерінен ете көп мөлшерлерде бастомерлер пайда болып ол
жылтыр қабыққа оралады. Зиготаның осындай күйін морулла деп атайды. Өте майда бластомерлерді (сыртқы қабат
құрайтын) трофобласт (тамақгандырушы қабат) - деп атайды. Ал оте ірі бластомерлерді трофобластпен қоршалған
эмбриобласт (зародыш) қабаты дейді. Бөлшектенгеннен соң жылтыр қабат жарылып, оның орнына трофобласт пайда
болады - кейін одан шу (плацент) пайда болады.
• Трофобласт протеолитикалық (еріткіш) қабілетке ие (фермент- тердің әсерінен) болғандықтан ол аналықтаң жатырының
сілекейлі қабатын ерітіп, ұрықгың шуын жатыр қабатына бекітеді. Бірінші аптада ұрык трофобласттың еріткіштік
әсерінен азықганады. Кейіннен үрық айнала-сына ұрықтық қабық пайда болвш ол жатырдьщ кілегей қабығымен
байланысады. Содан соң ұрықтың тамақтануы аналықтың қан тамьфларымен ұрықтың қан тамырларының байланысы
арқылы болады.
Плацент (шу), ұрықтың жолдасы - ұлпалардың (тканьдерің) құрылымы ол
ұрықгың қан тамыры қабығынан жэне аналықтың жатырының кілегей
қабығынан тұрады, ол ұрықты тамакцен қамтамасыз етеді.
ҰРЫҚТЫҚ ҚАБЫҚТАР ЖӘНЕ ОЛАРДЬІҢ
ПАЙДА БОЛУЫ
• Буаздық кезінде «ұрық» үш қабат қабықпен қоршалған, сулы, зэрлі және қан тамырлары болады. Онда құлынның жэне бұзаудың ұрықтық
қабаты керсетілген.
• Сулы қабық (амион) - трофобласттан пайда болады және ең ішкі қабық болып табылады, онда ұрық орналасқан. Оньщ ішінде күйіс
малдарда түссіз, жылқыда қоңырлау сүйық бар, ол клегейлі қою больт келеді.
• Зәрлі қабық (аллантоис) - куықган пайда болады. Оның қуысына зэр жолы арқылы (урахус) зэр жиналады. Т өл өскен сайын зэрді ң
мөлшері де өзгереді. Зәрлі қабықга кіндікгің қан тамырлары өтеді де қан тамырлары қабығымен қосылады.
• Қаитамыры қабығы (хорион) - трофобласттан пайда болады жэне ең сыртқы қабат болып есептеледі, хорион арқылы ұрық (плод)
азықганады. Қантамыры емізіктерімен (ворсинки) қоршалған. Кейінірек ол ұрықгың артериалық және веналдық капилярымен бірігеді.
Емізіктер (ворсинка) жатырдың кілегей қабығьша кірісіп (сіңіп) криптер күрайды. Крипге эпителий жоқ, хорион ворсинкасы дэнекер
тканьге кіріп кетеді - бүл десмохориалды планцента. Бүл күйіс малдарда болады. Жылқы мен шошқада бүр (ворсинки) жатыр кілегей
қабығына жанасады (29-сурет) - бүл әпителиохориалды деп аталады. Жыртқыш аңдарда ворсинка тура эндотелиаға (қан тамыры
клеткасын) бұзып қан тамырьмен - жалғасады - бұны әндотелио-
• хориалды плацента дейдІ.

I. Эпителиохориалды;
II. Десмохориалды;
III. Эндотелиориалды;
IV. Гемохориалды.
1-жатырдыц кілегей қабыргасының
эпителиясы; 2-крипт әпителиі; 3-
ворсинка эпителиі; 4-ворсинка
тамырлары; 5-жатырдың кіпегей
ңабыгының цан тамырлары; 6-
лакундар.
ҰРЫҚТЫҢ ДАМУЫ ЖӘНЕ ЖАТЫР ІШІНДЕГІ
ТАМАҚТАНУЫ
• Зигота жылтыр қабықгы жарып шыққанша өзінің прото- плазмасы арқьшы тамактанады. Жылтыр
қабыкты жарьга шыққан соң Цкатырға шығып, жатыр безінің сүгі, секреттер бөлген әпителий клеткасы
секретгерінен, лейкоцидтермен және басқа да клеткалармен тромбо-пласт арқылы тамақтанады.
• Сонымен, үрпақ (зародьпп) пайда болғанша сары уызбен (желток), кейін шудың (аналық плацента) қан
айналамы арқылы тамақганады.
• Жатыр қуысьшда ұрықгың дамуын екі кезеңге бөлуге болады: әмбрионды жэне төлді (плодный).
• Эмбрионды кезевде (буаздықгың бірінші айлық кезі) кейбір органдар (мүшелер) және тканьдар пайда
бола бастайды, төлге үксау (плодный) кезеңі-үрықгың өсуі жэне оның дамуынан туғанға дейін.
• Кіндік жібі (кіндік) - ол кіндік тамырларынан, кіндік тесігінен жэне сары уыз қабынан түрады. Ол
орталық және шеткі бөлімдерден күралады. Орталық бөлім сулы қабыққа арналған екі кіндік
күретамырынан жэне екі көктамырдан қүралады.
• Шеткі бөлігі кіндік тамыры бүтагынан, кіндік қүлығынан жэне кіндік төсегінен (ол зэрлі қабатқа
жалғасады) тұрады.
• Шу (аналық плацента) кан айналымы. ¥рпақган екі артерия қан тамыры - кіндік каналы үрпақгың қан
тамырына барып майда тамырларға таралады (капилярларға) және аналық қан тамырларьшен тығыз
байланысқа (контакт) түседі.
• Сол арқылы ұрпақ (плод) жуантамыры оттегімен жэне қоректік затгармен баиды. Венаньщ майда
тамырлары үлкен тамырларға жиналып, кіндік венасын қүрайды. Кіңдік венасы арқьшы аналық қан өсіп
тұрған ұрпаққа келеді. Сонымен, веналық қан здшақган аналық планцентаға артериямен, ал артериялық
қан аналық ұрпаққа венамен ағып келеді

Ұқсас жұмыстар

Жылқы малдарын азықтандыру және суару

Жылқының көбею ерекшелігі

Биені қолдан ұрықтандыру

Мұхтар Әуезов. “Қараш-Қараш оқиғасы” (хикаяттан үзінді) (1897-1961)

Адам жыныс генетикасы

Жылқы гигиенасы

Пәндер