Әлеуметтік философия

Қазақстан тарихы және әлеуметтік - саяси пәндер кафедрасының аға оқытушысы: НұрмахановаН. Ж

«Әлеуметтік философия»

Мақсаты: Студеттер осы дәрісті игергенен кейін әлеуметтік философия пәнін, қоғам феноменін, қоғамның экономикалық негізделуін, қоғамның әлеуметтік құрылымын, білуге тиісті

Дәріс жоспары:

Әлеуметтік философия пәні, оның негізгі категориялары мен заңдары.

Қоғам феномені

Қоғам типологиясы және динамикасы.

Қазақстандық қоғам дамуының жолддары перспиктивалары

№1 мәселелі сұрақ

Қоғам тенезисі туралы не айтасыз?

№2 мәселелі сұрақ

Антропосоциогенез деген не?

Әлеуметтік философияның пәні -

қоғам өмірі және оның даму заңдары.

Қоғам ұғымы көлем жағынан тек қазіргі кезде өмір сүріп жатқан адамдарды ғана емес, сондай-ақ өткен және болашақ ұрпақтардың бәрін, яғни адамзаттың өткені мен болашақ тарихын қамтитын аса кең көлемді ұғым болып табылады. Қоғам тарихының табиғат тарихынан айырмашылығы міне осында жатыр: біріншісін адамдар жасайды, ал екіншісі өзі жүріп жатады.

Қоғам өмірінің заңдарын әлеуметтік философия қарастырмайды, оны басқа қоғамдық ғылымдар:саяси экономика, тарих, эстетика, педагогика т. б. қарастырады. Алайда бұл ғылымдардың әрқайсысы қоғамдық құбылыстармен қатынастардың белгілі бір түрін, тобын қарастырады, қоғамды қайсы бір жағынан ғана қарастырып, біртұтас қоғамдық даму жайында жалпы ұғым бермейді.

саяси экономия адамдар арасындағы экономикалық, өндіріс қатынастарды зерттейді;

тарих қоғамды түрлі тарихи дәуірлерге, түрлі халықтармен елдерге бөліп қарастырады;

эстетика-өнердің даму заңдары мен түрлерін қарастырады;

педагогика адамды әлеуметтендірудің басты бір формасы-оқытумен тәрбиелеу заңдарын т. б. қарастырады.

Мысалға келтіретін болсақ:

мәселен, өндіріс тәсілінің қоғам дамуындағы шешуші рөлі, қоғамдық сананың қоғамдық болмысқа тәуелділігі, өндіріс қатынастардың өндіргіш күштердің даму дәрежесіне сәйкес келу заңы және т. б. жатады. Екінші бір заңдар қоғам дамуының белгілі бір кезеңдерінде, яғни кейбір қоғамдарда ғана әрекет етеді.

Ең жалпы деп алатын мұндай заңдарға:

Әлеуметтік философияның категориялары:

қоғамдық болмыс

қоғамдық сана

өндіріс тәсілі

еркіндік пен қажеттілік

қондырма

базис

К. Маркс пен Ф. Энгельс қоғам өмірінің, тарихтың әлеуметтік заңдарының табиғат заңдарымен ұқсас жақтарын көрсетумен қатар, түбірлі айырмашылықтарын да ашып берді. Бұл айырмашылық олардың қоғамдық дамуды табиғи-тарихи процесс деп сипаттауынан көрінеді. Табиғат процестері санадан тыс және тәуелсіз қандай заңды, объективтік процесс болса, табиғи-тарихи әлеуметтік процестер деп дәл сондай заңды, қажетті, объективті болып табылады.

Қоғам өмірі-алуан түрлі қатынастардан тұратын аса күрделі әлеуметтік шыңдық. Олар белгілі бір салаларға бөлінеді:

экономикалық сала

әлеуметтік сала

саяси сала

рухани сала

Қоғам өмірінің аса күрделі саласы-рухани өмір.

Ол қоғамдық саланың түрлі формалары мен деңгейлерін: саяси және құқықтық сананы, моральдық және эстетикалық сананы, дін мен ғылымды, қоғамдық және жеке адам психологиясын т. б. қамтиды.

Қоғам мен табиғат өзара табиғи байланыста. Осының нәтижесінде ноосфера (гр. «ақыл» және «сфера») деп аталатын табиғатты «адамдандыру» яғни адамның табиғатты игеру процесі пайда болды. Ноосфера адамзаттың пайда болуына байланысты туды. Қуатты, дамыған техника мен технологияны пайдалана отырып, адам жер табиғаты мен жердің айналасындағы кеңістікке зор әсерін тигізеді.

«Биосфера - жаңа эволюциялық күйге - ноосфераға айналды және айналуда, ғылыми ой әлеуметтік адамзатты өңдеуге» деп жазды В. И. Вернадский . Қоғам өмірінің екінші қажетті табиғи жағдайы-тұрғын халық. Адамсыз өндіріс мүмкін емес, табиғатты игеріп, қоғам мүддесіне қызмет ететін қуатты күш адамның еңбегі.

Иллюстрациялық материалды пайдалану арқылы қоғамдық - экономикалық фармация ұғымына талдау жасау, оның құрылымын түсіндіру және қоғамның әлеуметтік құрылымына тоқталу.

Қоғамдық-экономикалық формация ұғымына өндіріспен, базиспен бірге басқа да қоғамдық құбылыстар кіреді. Олар:адамдардың белгілі бір тарихи қауымдастықтары, отбасы және неке, тіл, ғылыми және қоғамдық ұйымдар т. б. Бұл құблыстар базиске де, қондырмаға да тікелей қатысты болмағанымен, олар кез келген фармацияның біртұтас организмінің құрамдас бөліктері болып табылады. Оларсыз қоғам өмірі және дамуы мүмкін емес.

Қоғамдық-экономикалық формацияның ашылуына байланысты тарихи процесс қатаң ғылыми тұрғыдан кезеңдерге бөлінетін болды: қоғам тарихи қоғамдық - экономикалық формациялардың даму және заңды түрде ауысу тарихы екені ашылды.

Антропология, этнография және археология ғылымдарының мәліметтеріне қарағанда, қауымдық рулық құрылысы адамның жануарлар тобыры түрінде өмір сүруінен кейін адамның қазіргі заманғы типі қалыптасқан жоғарғы полиялит пайда болды деп жорамалдануда. Алғашқы адамдық тобырдың шығуы қоғамдық өмірдің бастамасын салды.

Ру - бір анадан немесе атадан тараған қандас туысқан адамдардың кішігірім тобы. Рудың арғы тегі алғашында әйел болды. Рудың өндірістік негізі-еңбек құрал - жабдықтарын бірлесе пайдалану. Ру мүшелері ынтымақтаса еңбек етіп өндірілген өнімді ынтымақтаса пайдаланды. Тайпалар одағының құрылуы әлеуметтік қауымдастықтың тайпалық дамуының жоғарғы формасы болып табылады. Тайпалар одағы көбінесе елді, жерді басқа тайпалардың басқыншылығынан қорғау үшін құрылды.

Ұлттың қалыптасуы феодолизмнің құлдырау дәуірімен капиталистік қоғамның қалыптасу кезеңінде іске асты. Ұлт дегеніміз тіл, территория, экономикалық өмір бірлігі және мәдениет бірлігінен көрінетің психикалық өмір бірлігінің негізінде тарихи қалыптасқан адамдардың үкен тұрақты тобы.

Отбасы - кіші әлеуметтік топ. Отбасы адамдары өз өмірінің негізгі процестерін бастан кешіретін кіші әлеуметтік топ болып табылады. Отбасындағы әрбір адам өмірінің онымен тығыз байланыстылығы сонша, ол әрбір отбасы мүшесінің дамуына шешуші әсер етеді.