Ізгілікті қоғам

Презентация қосу

Ізгілікті қоғам
"Мәдениет" деген ұғымның аясы өте кең. Сондықтан да болар,
"мәдениет" ұғымының көптеген анықтамасы бар. Адам ой-санасы мен
әрекетінің нәтижесінде туындаған құндылықтарды біз мәдениет дейміз.
Мәдениетті кейде шартты түрде материалдық және рухани деп екіге
бөледі.
Қолмен ұстап, көзбен көруге болатын дүниелерді материалдық мәдениет
үлгілері дейміз. Ал қолмен ұстап, көзбен көруге болмайтын, тек санамен,
түйсікпен қабылданатын мәдениет жетістіктерін біз рухани мәдениет
дейміз.
Рухани және материалдық мәдениет үлгілерінің арасында тұйық шек жоқ.
Кейде материалдық мәдениет үлгілері руханияттың үлгісі болып
табылады. Мысалы, сәулет өнері ескерткіші, былай қарағанда,
материалдық мәдениет, ал сол сәулет өнерінен халықтың немесе
сәулетшінің дүниетанымы, мәдени дәстүрі көрінеді. Оның үстіне, сәулет
өнері ескерткішінен көрермен рухани ләззат алады. Бұл жағынан
қарағанда сәулет өнері ескерткіші рухани мәдениет үлгісіне де жатады.
Кітапты да солай түсінуге болады: әрі материалдық дүние әрі рухани
құндылық.
Көшпелілердің рухани мәдениетінің өз даму
ерекшеліктері бар. Ол көшпелілердің тіршілік
қарекетінің, тұрмысының ерекшеліктерінен
туындайды. Кейбір батыстық зерттеушілер:
"Көшпелілер өз бетінше мәдени құндылықтар
жасауға кабілетсіз, олар тек басып алған
отырықшы халықтардың мәдениетін қабылдайды.
Ал отырықшы халықтардың мәдениеті оларға өгей
мәдениет болып қала береді", — дейді. Бұл — мүлде
қате пікір. Көшпелілер өз тұрмыс-қарекетіне
лайықты мәдениет қалыптастырған. Көшпелілердің
материалдық мәдениеті көші-қонға ыңғайланып
жасалған. Мұндай таза көшпелі мәдениет үлгілеріне
біз жиналмалы, жығып-тігуі өте жеңіл киіз үйді,
ер-тұрман, ат әбзелдерін, теріден, ағаштан жасалған
ыдыс-аяқтарын, бесігін, басқа да тұрмыстық
заттарын жатқызамыз.
Көшпелілердің рухани мәдениеті тіптен бай.
Мал шаруашылығы — егіншілікке карағанда бұқара
халықтың барлығы қамтылмайтын, қамтығанның өзінде
көшпелі қауымның бос уақыты көбірек болатын
шаруашылық түрі.
Сонымен қатар көшпелілер отырықшыларға қарағанда
табиғатқа жақынырақ, онымен етене өмір сүрген.
Көшпелілерде табиғатқа негізделген дүниетаным,
ақынжандылық, қиялшылдық, түптеп келгенде,
шығармашылықпен ойлау жүйесі қатты дамыды. Бұдан
"Отырыкшы халықтарда бұл қасиет болмады, не аз көрініс
тапты" деген ой тумауы керек. Тек бұл қасиеттердің
қалыптасуына, көрініс тауып, іске асуына көшпелі өмір
объективті түрде көбірек жағдай туғызды.
Көшпелілерде де, отырықшы елдер
сияқты, жазу ерте пайда болды. Біз
сақ жазуларының (б.з.д. 1-
мыңжылдықтың ортасы), түрік
жазуларының (б. з. VII—VIII
ғасырлар) болғандығын, одан бергі
ортағасырлық түркі тайпаларында
жазудың болғандығын білеміз. Бірақ
тағы да объективтік себептермен
көшпелілерде отырықшыларға
қарағанда жазу-сызу кеңінен дами
алмады. Олардың рухани мәдениеті
— шежіре тарихы, фольклоры, діни
ұстаным-қағидалары жадында
сақталды.
Қазақ жерінде жазу-сызу сақ дәуірінен бастап пайда болған сияқты. 1960
жылы Ертіс өзенінің оң қанатынан табылған б.з.д. V—IV ғасырларға
жататын сақ дәуірінің марал сүйегінен жасалған тұмарда жазу болған. Оны
ғалым Алтай Аманжолов оңнан солға қарай "Ақ сықын" — "Ақ марал" деп
оқыған. 1970 жылы Есік қаласының түбінен табылған "Алтын адамның"
қабірінен жазуы бар күміс тостаған шықты. Тостағанның сыртында екі
жолға жазылған 26 таңба бар. Олар бір жағынан, көне түркілердің
руникалық жазбаларына ұқсас, екіншіден, Жерорта теңізі төңірегіндегі
көне алфавиттік таңбаларға, өсіресе грек, арамей әріптеріне ұқсас. Оны да
А.Аманжолов көне түркі тілі сияқты оңнан солға қарай оқыған. Жазудың
мазмүны мынадай екен:"Аға, саған (бұл) ошақ! Бөтен (жат ел адамы)
тізеңді бүк! Халықта азық-түлік (мол болғай!)!" Зерттеушінің пікірінше,
бұл сақ дәуірінде түркі тілінде жазылған, яғни бүдан 2500 жыл бұрын түркі
тілдес сақ тайпалары әліпбиін жазуды білген. Әліпби жазу дүниежүзілік
мәдениетке қосылған үлкен үлес болып есептеледі. Көне түркілер алғашқы
әріп жазуының бір түрі — руналық жазуды ойлап тапқан және
пайдаланған.
Көне түркі руналық жазуы Қазақстанда
Талас, Ертіс, Сыр, Іле өзендерінің
қойнауларында табылған.
Бұл жазуларды алғаш зерттеп, оларды
оқудың "кілтін" тапқан — Дания
зерттеушісі Вильгельм Томсен. Осы көне
түркі жазуларын сыртқы нобайы жағынан
Скандинавияның руналарына ұқсатып, бұл
жазуларды да руналық, яғни "құпия" жазу
деп атап кеткен.

Ең алғаш табылып зерттелген түркі жазуы
ескерткіштері Білге қағанға, Күлтегінге
қойылған құлпытастардағы жазу. Көне түркі
руна жазулары қашау әдісімен тасқа, түрлі
бұйымдарға (ағаш қасық, күміс тостаған,
ыдыс) ойып, сызып жазылған. Руналық
жазбада 35 әріп бар, бұдан басқа төрт таңба
лт, нт, нг,рт деген дауыссыз дыбыстар
тіркесін береді. Жазу оңнан солға қарай
оқылады. Түркі жазбаларына Тоныкөк (
Улан-Батордың жанында) ескерткішіндегі
жазулар да жатады.
Қазіргі заманғы адамзат өркениеті
XXғ өндіргіш күштер
қарыштап
дамыды.Эканомикасы
алдыңғы қатарда
дамыған елдер байлыққа
кенелді.Дыбыстан да
жылдам ұшатын
ұшақтар,радиотелофонда
р,автомобильдерді
пайдаланды сәнді
сарайларда өмір кешті.
XIXғ соңы мен XXғ
басында физика
саласында жаңалықтар
бірінен соң бірі ашыла
бастады.Р.Дизельдің
двигателі
Стационарный одноцилиндровый
дизельный двигатель, Германия,
Аугсбург, 1906

Работа четырёхтактного дизельного
двигателя
А.Паповтың радиосы
Ағайынды Люмьелердің киноапараты
Ғылымның дәстүрден тыс жаңа салалары өрі сала
бастады

биохимия

астрофизика

астроботаника
Ағылшын ғалымы Джон Берналл адамзаттың бұл
жетістіктерін ҒТР
деп атады.Термин көп күттірмей ғылыми ортаға
тарап,кейін сәл өзгеріспен ҒТП деп өзгертілді.
ҒТП-дегеніміз ғылымның,техниканың және
технологияның қарыштап дамуын негізге ала
отырып, өндіргіш күштердің түбегейлі жаңаруын
қаматамасыздандыратын сонысымен адамның
өмірлік қызметіне тікелей әсерететін кең ауқымды
сапалық өзгерістер.ЭЕМ машиналардың жетілдірілуі
бұл саладағы прогресті одан әрі
жылдамдатты.Алғашқы ЭЕМ АҚШ-та 1950 жылы
пайда болды.Оның саны 60жылдары күт өсіп
90жылдары дамыған елдердің барлығы қолдана
бастады.

Ұқсас жұмыстар

Өзін-өзі тану пәнінің негізгі мақсаты

Дәстүрлі тәрбие

Ересектік шақ

Ізгілік педагогикасының манифесі

Ислам діні

Қараүлек айтқан жоқтау - қазақ жоқтауының классикалық үлгісі

БАСҚАРУ ТУРАЛЫ АФОРИЗМДЕРІН ЖИНАП, ӨЗІНДІК ТАЛДАУ ЖАСАУ

Тәрбие - тәрбиелеу үрдісін ғылыми байыптаудың негізгі категориясы

Мемлекетті басқару қағидаттары

Тіл болмыстың үйі

Пәндер