Қатты дене қасиеті

Тақырыбы:

Қатты дене қасиеті

Қатты денелердің құрылымы құрылысына тоқтала отырып олардың физикалық қасиеттерін ашып көрсету. Қатты дененің қасиеттерін білу тек қана физикада ғана емес сонымен қатар техникада, өндірісте де маңызды екенін ашып көрсету.

Зерттеу жұмысының өзектілігі:

Біз қатты дене - жер шарының бетінде, қатты денелерден салынған құрылыстарда - үйлерде өмір сүріп жатырмыз. Біздің денеміздің құрамында шамамен 65% су болғанның өзінде (мида - 80%) ол қатты денеге жатады. Еңбек құралдары, машиналар да қатты денелерден жасалған. Қатты денелердің қасиеттерін білу тіршілік үшін қажет. Заттарды құрайтын молекулалардың кинетикалық энергияларының, олардың өзара әсерінің потенциалдық энергияларымен салыстырғанда кеміп кетуі, қатты денелердің пайда болуына әкеледі. Олар, сұйықтар сияқты, көлемі ғана емес пішінін де сақтай алады. Заттың қатты күйі кристалл және аморф денелер болып екі түрге бөлінеді. Жалпы өндірісте кез -келген заттың құрылысын білуіміз керек. Заттың құрылысын анықтамай, біз олардың тұрмыстағы талаптарға қолданылуын анықтай алмаймыз. Міне сондықтан қатты дененің қасиетерінің маңыздылығы осында деп білемін. Міне осы айтылғандарды ескере отырып қатты денелердің физикадағы, тіршіліктегі маңызын қарастырамыз.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен теориялық маңыздылығы:

Дипломдық жұмысты жазу барысында жинақталған материалдар болашақта физика пәнінің мұғалімдеріне өзінің пайдасын тигізері сөзсіз. Бұл жұмыста заттардың молекулалық құрылымын аша отырып қатты денелердің негізгі қасиеттерін сипаттадым. Бұл жұмысым болашақта мектеп мұғалімі ретінде өзімнің көмекші құралым болатынына сенімдімін.

Практикалық маңыздылығы:

Қатты денелердің қасиеттерін ашып олардың физикалық табиғатын түсіну. Әр түрлі мысалдар келтіре отырып қатты денелерге толық мағлұмат беріп, олардың қолдану салаларын қарастыру.

Дипломдық жұмыстың мақсаты:

Зерттеу обьектісі

табиғатта кездесетін қатты денелер

Қатты денелер физикасы, қатты денелерде болатын деформация түрлері қатты дене деформациясы, созылу деформациясы, ығысу деформациясы тақырыптарын аша отырып қатты денелердің физикалық табиғатын түсіндіру.

Зерттеу болжамы:

− зерттеу тақырыбы бойынша заттардың молекулалық құрылымына талдау жасау.

− мысалдар келтіре отырып, табиғатта кездесетін заттардың қасиеттерін сипаттай отырып оқушылардың физикаға қызығушылығын арттырудың әдістемелік негізін айқындау.

− Дипломдық жұмысты жазу барысында келтірілген материалдардың мазмұнына талдау жасау және тіршіліктегі қатты денелерге мысалдар келтіре отырып негізгі қасиеттерін, айырмашылықтарын айқындау.

Дипломдық жұмыстың міндеттері:

Ы. Алтынсарин атындағы Арқалық мемлекеттік педагогикалық институты, институттың ақпаратты технологиялық кітапхана кешені.

Зерттеу жұмысының практикалық базасы:

Мазмұны

Кіріспе

Қатты дененің құрылымы туралы жалпы түсінік

1. 1 Қатты денелерге жалпы түсінік

1. 2 Кристалдық торлардың түрлері

1. 3 Кристалдардың механикалық қасиеттері

I. 4 Сұйық кристалдар

2 Қатты дене физикасы

2. 1 Қатты денелердегі деформация түрлері

2. 2 Қатты денелердің балқуы және кристалдануы

2. 3 Пластиқалық және морттық

2. 4 Қатты денелердің жылулық қасиеттері

2. 5 Қатты дене қасиеті тақырыбына өткізілген сабақ үлгісі

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер

Қатты денелер өздерінің физикалық

қасиеттеріне байланысты бір -бірінен өте үлкен

айырмашылықтары бар екі топқа, атап айтқанда:

кристалл денелер

аморф денелер болып бөлінеді.

Кәдімгі ас тұзы түйіршігі

Аморфтық дене бөлшектерінің орналасуы

Кристалдардың ішкі құрылысының геометриялық дұрыстығы

Металдардың құрылымы кристалдық болып келеді. Сондықтан да, қазіргі кезде еңбек құралдарын, түрлі машиналар мен механизмдерді жасау үшін негізінен металдар пайдаланылады.

Кристалл денелердің кейбірін қыздырғанда, олар

балқымас бұрын, бірнеше аралық фазалық күйлерден

өтетіні байқалған. Бұл мезофазалық (грекше мезос -

аралық деген мағынаны білдіреді) заттардың қасиеттері,

бір жағынан қатты күйге, екінші жағынан сұйық күйге

ұқсас болатындығы анықталды. Біріншіден, олар

кристалл сияқты анизатропиялық қасиетке ие болса,

екіншіден - сұйық сияқты тамшылар түзе алады, яғни,

оларда пластикалық қасиеттер байқалады. Осы

қасиеттеріне байланысты, мұндай күйдегі қатты

денелер сұйық кристалдар деп аталған. Қандай шарттарда

кристалданғанына сәйкес, олар термотропты, лиотропты

және фототропты болып, үш түрге бөлінеді.

Қатты денелер әрқашанда өздерiнiң сыртқы пiшiндерiн сақтап тұра алмайды. Сыртқы күштердiң әсерiнен олардың геометриясы мен көлемi өзгеруi мүмкiн.

Сыртқы күштердiң әсер етуiнiң нәтижесiнде дененiң сыртқы пiшiнi мен көлемiнiң өзгеруi деформация деп аталады.

Сурет 1

сурет 2

сурет 3

сурет 4

Ығысу деформациясы. Бетіне горизонталь және вертикаль сызықтар жүргізілген резеңке білеушені алып, үстелге бекітейік (4, а-сурет) . Білеушенің үстіне білтетақтай (рейка) бекітіп, оған горизонталь бағытта күш түсірейік (4, б -сурет) . Білеушенің аЬ, сd және т. б. қабаттары өзара параллель қалпын сақтай отырып ығысады, ал вертикаль жақтары жазық күйін сақтай отырып, γ бұрышқа көлбейді.

Деформацияның күрделірек түрлеріне иілу және бұралу жатады. Мысалы, жүк салынған бөрене иілуге ұшырайды. Болттарды бұрағанда, машина біліктері, бұрғылар айналғанда және т. б. бұралу орын алады. Бұл деформациялардың нәтижесі (бірдей емес) созылу не сығылу және ығысу процестеріне келтіреді.

a=b

№

Кристалдық жүйе

Бұрыштар

Ауысу векторлары

Кубтық

a=b=c

Тетрогоналды

Гексогоналды

Тригоналды (ромбоэдрлі)

a=b=c

Ромбылық

Моноклинді

Триклинді

Кристалдардың параметрлері

Кристалдағы атомдардың белгілі тәртіппен орналасу заңдылықтарын терең зерттеген француз ғалымы О. Бравэ. Осы ілімді ілгері дамытуға өз үлестерін қосқан орыс кристаллографтары Е. С. Федоров, А. В. Гадолин және т. б. кеңістік торды пішіндеріне байланысты саралаған ыңғайлы деп тұжырымдаған. Осы белгілерге сәйкес кристаллографияда барлық қарапайым кеңістік торлар жеті жүйеге біріктіріледі.

Сабақтың тақырыбы: Қатты дене қасиеті

Сабақтың мақсаты:

1. Қатты дене қасиеті тарауындағы негізгі ұғымдары мен түсініктерді кең көлемде қайталай отырып бекіту.

2. Оқушылардың ойлау қабілетін дамыту, танымдық белсенділігін арттыру, ізденімпаздыққа, қызығушылыққа тәрбиелеу.

3. Өтілген тараудың практикалық маңыздылығын ашып көрсету.

Сабақтың түрі: Аукцион

Сабақтың әдісі: Жекелеп және топпен оқыту

Сабақтың көрнекілігі: Магнитафон, металл дискісі (темір табақ), ағаш бал-ғаша, «Шыр айналатын( ойыншық, серпімді деформация моделі. Термометр, кристалдық тор, сабын, ермексаз, тіс сықпасы, тіс щеткасы, карындаш, қатты кәмпит, стакандағы су.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі

ІІ. Кіріспе сөз

ІІІ. Аукционның шартын түсіндіру

IV. Тарау бойынша негізгі ұғымдар мен түсініктерді қайталау

V. Нәрселерді сату

VI. Сабақтың қорытындысы