Генетикалық антидарвинизм

Презентация қосу

Генетикалық антидарвинизм
Генетика (грекше
“genetіkos” - шығу тегіне тән)
- бүкіл тірі организмдерге тән
тұқым қуалаушылық пен
өзгергіштікті зерттейтін
биология ғылымының бір
саласы. Бұл атауды 1906
жылы ағылшын биологы
У. Бэтсон ұсынды.

Уильям Бэтсон
(1861-1926)
• Тұқым қуалаушылық туралы алғашқы түсініктер
ежелгі дәуірде — Демокрит, Гиппократ, Платон
және Аристотель еңбектерінде кездеседі.
Гиппократ жұмыртқа клеткасы мен сперма
организмнің барлық бөліктерінің қатысуымен
қалыптасады және ата-ананың бойындағы белгі-
қасиеттері ұрпағына тікелей беріледі деп есептеді.
Ал Аристотельдің көзқарасы бойынша белгі
қасиеттердің тұқым қуалауы тікелей жүрмейді.
Яғни тұқым қуалайтын материал дененің барлық
бөліктерінен келіп түспейді, керісінше, оның әр
түрлі бөлшектерін құрастыруға арналған қоректік
заттардан жасалады.
• Ч.Дарвиннің пангенезис теориясы. Бұл теория бойынша
өсімдіктер мен жануарлардың барлық клеткалары өзінен
ұсақ бөлшектер — геммулалар бөліп шығарады. Олар
жыныс органдарына өтеді де сол арқылы белгілер мен
қасиеттер ұрпаққа беріледі. Геммулалар кейде “мүлгіген
жағдайда болып, бірнеше ұрпақтан кейін білінуі мүмкін.
Соған байланысты ұрпақтарда арғы ата-ана тектерінің
белгі-қасиеттері қайталана алады деп есептелінген.

• ХІХ ғасырдың 80-жылдарында “пангенезис” теориясын
А.Вейсман өткір сынға алды. А.Вейсман “ұрық
плазмасы” туралы болжам ұсынды. Бұл болжамында тек
жыныс клеткаларында кездесетін, тұқым қуалайтын
заттың болатындығын айтты.
1965 жылы чех ғалымы
Г.Мендельдің «Өсімдік
будандарымен жүргізілген
тәжірибелер» деген еңбегі жарық
көрді.
Ол тәжірибелері арқылы тұқым
қуалаушылықтың негізгі
заңдылықтарын қалыптастырады.
Бірақ оның еңбегі 1865 жылдан
бастап 35 жыл бойы көпшілік
биологтарға, соның ішінде
Ч.Дарвинге де белгісіз күйде
қалды.
Грегор Иоганн Мендель
(1822-1884)
Хуго Де Фриз Карл Эрих Корренс Эрих фон Чермак-Зейзенег
(1848—1935) (1863-1934) (1871-1962)

Г.Мендель ашқан тұқым қуалау заңдылықтары тек 1900 жылы
ғана өзінің тиісті бағасын алды. Себебі үш елдің ғалымдары:
голландиялық Г. де Фриз, неміс ғалымы К.Корренс және австриялық
генетик Э.Чермак-Зейзенегг әр түрлі объектілермен тәжірибелер
жүргізіп, нәтижесінде Мендель заңдылықтарының дұрыстығын
дәлелдеді. Көп кешікпей бұл заңдылықтардың жануарларға да тән
екендігі анықталды. 1909 жылы ағылшын биологы У.Бэтсон өсімдіктер
мен жануарлардың әрқайсысының 100 шақты белгілерінің тұқым
қуалауы Мендель заңдарына сәйкес жүретіндігін дәлелдейтін ғылыми
деректерді жариялады.
1909 жылы дат оқымыстысы
В.Иоганнсен биологияда аса
маңызды болып есептелетін
ген, генотип және фенотип
деген ұғымдарды
қалыптастырды.

Генетика тарихының бұл
кезеңінде организмдердің
жекелеген белгілерінің
ұрпақтан-ұрпаққа берілуіне
жауапты тұқым
қуалаушылықтың
материалдық бірлігі — ген
Вильгельм Людвиг Иогансен туралы ұғым қалыптасты.
(1857-1927)
Бұл теориялардың ашылуы Дарвиннің
эволюциялық теориясына қарама-қайшы
пікірлер қалыптастыра бастады. Дарвин
теориясына қайшылықтар мутациялық,
преадаптациялық, гибридизациялық
тәжрибиелермен дәлелденді. Генетиканың
пайда болуымен Дарвин теориясы
тоқырауға ұшырай бастады.
• Г. Де Фриз дарвинистер айтқандай, үздіксіз флюктуациялық
өзгерістерді біртіндеп жинақтау жолымен жаңа түрлер пайда
болмайды, ал кенеттен бір түрді екінші түрге айналдыратын
күрт өзгерістердің болуы жолымен пайда болады деген сенімге
келді. Осы кенеттен бір түрді екінші түрге айналдыратын
өзгерістердің пайда болуын Г. де Фриз мутация деп атады.
Осы мутациялық өзгерістерге ие болатын түрдің ұзақ
ізденістері Г. де Фриз Амстердамға (1886) жақын
Хилверсюмнің жанында Есекшөп (ослинник) - Oenothera L.
өсірілген жабайы өсімдіктердің көп санын тапқаннан кейін өз
дәлелін тапты. Бұл түрдің өсімдіктері эволюция процесіне Г. де
Фриздің көзқарастарына толығымен сәйкес келді. Кейіннен
Есекшөп (ослинник) - Oenothera туысының түрлері үшін
транлокациялар бойынша полиморфизм тән (хромосомдық
қайта құру түрі) екендігі дәлелденді. Әр түрлі транлокация
жиынтығы бар өсімдіктерді будандастыру нәтижесінде келесі
ұрпақта әртүрлі құрылымдағы хромосомалары бар ұрпақтар
Генетикалық антидарвинизмнің тағы
быр мысалы Л. Кено (1901-1914),
Ч.Девенпорт (1903) және басқада
ғалымдардың преадаптация
гипотезасы болып табылады, оған
сәйкес түрлердің бейімделушілігі
сыртқы ортаның қолайсыз әсерінің
жинақталуы нәтижесінде емес,
кездейсоқ пайда болған мутациялар
нәтижесінде пайда болады деп
есептеген. Мутант болашақ ортаға
өзінің арғы тегіне қарағанда
жақсырақ бейімделген болады және
де Девенпорттың пайымдауынша,
Чарлз Девенпорт эволюцияның басты актісі қолайлы
(1866- 1944) ортаның мутантын таңдау болып
табылады.
Ян Паулус Лотси
мутациялардың болуын жоққа
шығарды, гендерді өзгермейтін
деп санады,нәтижесінде
түрлердің тұрақтылығы мен
өзгермейтіндігін дәлелдеді. Бұл
ретте ол эволюция сапалы жаңа
нәрсе тудырмайды, ал
будандастыру кезінде
"алғашқы" генофондты қайта
комбинациялаудың нәтижесі
жаңа түрлердің шығуына себеп
деп пайымдай отырып,
Ян Паулус Лотси комбинативті өзгергіштіктің
(1867 —1931)
рөлін абсолюттеді. Лотси
табиғи сұрыптаудың рөлін
жоққа шығарды.
• Э. Фишер (1901) және М. Штандфусстың
(1905) көбелек түсіне жасалған тәжрибиесі.

• Жарақаттардың тұқым қуалауын растауға
арнаған тәжрибие, Л. Бларингем (1907)

• В. Тоуэр (1906-1918) Колорадо қоңызының
қуыршағына жасаған тәжрибиесі

• Ересек қоңыздарға жыныс жасушаларының
жетілу кезеңінде жасалған тәжрибие.

Ұқсас жұмыстар

Генетикалық қауіпсіздік мәселелері

Генетикалық қауіпсіздік

Адам кариотипті

Микроорганизмдер генетикасы

Хромосоманың жіктелуі. Адам хромосомасының картасы. Хромосомалардың морфологиясы және көлемі

Генетикалық инженерияның негіздер

ДНК ТАЛДАУ ӘДІСТЕРІ

Популяциялардың генетикалық құрылымы

Генетикалық полиморфизмнің нуклеотид бірізділігінің полиморфизмі

Генетиканың маңызы. Денсаулық сақтаудың генетикалық проблемалары

Пәндер