ХАЛЫҚ АУЫЗ ӘДЕБИЕТІ – ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ МӘДЕНИ МҰРАСЫ. АУЫЗДАН- АУЫЗҒА ТАРАП, ХАЛЫҚ ЖАДЫНДА САҚТАЛҒАН ШЫҒАРМАЛАРДЫҢ МАҒЫНАСЫ ДА, МАҢЫЗЫ ДА, ТӘРБИЕЛІК МӘНІ ДЕ ЗОР

Презентация қосу

ХАЛЫҚ АУЫЗ ӘДЕБИЕТІ – ҚАЗАҚ
ХАЛҚЫНЫҢ МӘДЕНИ МҰРАСЫ. АУЫЗДАН-
АУЫЗҒА ТАРАП, ХАЛЫҚ ЖАДЫНДА
САҚТАЛҒАН ШЫҒАРМАЛАРДЫҢ
МАҒЫНАСЫ ДА, МАҢЫЗЫ ДА, ТӘРБИЕЛІК
МӘНІ ДЕ ЗОР.
Тұрмыс-
салт
жырлар Мақал-
Жұмбақт ы мәтелде
ар р

Айтыс
Жаңыл
өлеңдер тпашта
р
Ауыз
Аңыздар
мен әдебиетінің
қисса-
дастанда түрлері Ертегілер

р

Тарихи
Эпостық жырлар
жырлар
Лиро-
Шешенді
эпостық
к сөздер
жырлар
Ертегі – фольклордың негізгі жанрларның
бірі, халық прозасының дамыған,
көркемделген түрі. Шындыққа бағынбайтын,
тыңдаушыға ғибрат ұсыну мен эстетикалық
Аңыз-әңгімелер – оқиғасы
шындық өмірден алынғанымен,
ауызша таралған фольклордың
айрықша жанры. Тарихта болған
белгілі бір адамдардың атына,, іс-
әрекетіне байланысты туындайды.
Қазақ аңыздарындағы Асан қайғы,
Жиренше шешен, Алдар көсе,
Қожанасыр, Қорқыт, т.б. – бәрі де
қарапайым түрде суреттеледі. Осы
сынды небір адамдардың ел .шін
еткен еңбегі, қамқорлығы, халық
намсысын қорғауы, сол жолда
жасалған игілік іс-әрекеттерң
сынды аңыздар қалыптасып
отырған. Алайда бұнда ертегілердегі
әсерлі қиялдау жиі кездесе
бермейді.
Ұлы жүздің төбе биі Орта жүздің төбе биі Кіші жүздің төбе биі
Төле би Қазыбек би Әйтеке би

Шешендік өнері – суырыпсалмалыққа құралған,
тосыннан тапқыр сөз атйу өнері. Бұл жанрдың
қалыптасуы сонау заманнан беделді Майқы биден
бастау алады.
Үш атақты би-шешендеріміз, мемлекет және
қоғам қайраткерлері Тәуке ханның кеңесшілері, ел
қамын жеушілер, “Жеті жарғы” әдет-ғұрып заң-
жинақтарын шығаруға үлес қосқандар.
Қазақ ауыз әдебиетінің өзіндік
ерекшеліктері қалыптасқан:
1. Авторының белгісіз болып келуі
(халықтық);
2. Көп нұсқалылығы (варианттылығы);
3. Ұқсастық пен ұйқастардың, дағдылы
сөздердің жиі кездесуі;
4. Бірнеше өнердің бірлесіп келуі
(синкреттілік).
Айтыс – ауыз әдебиетінде ежелден
қалыптасқан поэзиялық жанр, топ
алдында қолма-қол суырып салып
айтылатын сөз сайысы, жыр
жарысы. Айтыс- әдебиет жанры
болмағанымен, ертеден
қалыптасқан халықтық дәстүрдің
үлкен түрі. Ойын, той, ас, қыз ұзату,
келін түсіру сияқты салтанатты
жиындарда осы өнердің бағы
сыналған . Жұрт көпшілік алдында
сөз сайысына түскендерге жанкүйер
болып қызыұтаған. Айтыстың
мақсаты - халыққа тәлім-тәрбие
беру, қоғамдық маңызды
мәселелерді көтеру. Ақынның
талантын, алғырлығын
шыңдайтын нағыз өнер сайысы.
Төрт түлік
малдардың пірі

Шопан ата
Төлдердің пірі
Қамбар ата

Шекшек ата

Ойсылқара Зеңгі баба
Беташар – қазақтың келін
түсіргенде жасалатын
салтының бірі. Жаңа
түскен келіннің бетін
ашып, көпшілікке
таныстыру –
халқымыздың
құрметтейтін, ежелден келе
жатқан дәстүрі. Беташар
өлеңінде отбасындағы
үлгілі әйел қандай болуы
керектігі туралы
халықтың ғасырлар
бойында қалыптасқан әдеп
нормалары, өнеге тізбегі,
адамгершілік
дүниетанымы, әйелдердің
адам тәрбиесіндегі
айрықша орны көрініс
тапқан. Қазірге дейін
айтылып келе
жатқандығы өміршең жыр
екендігінің дәлелі.
Мақал-мәтелдер – фольклор
жанрының ажырамас бөлігі.

Ұқсас жұмыстар

Әлем әдебиеті

Қара сөздері

Мұхтар әуезов және фольклортану мәселелері

Қазақ зиялылары философиясы

Бала тәрбиесінде халықтық педагогиканың міндеттері мен бағыттары

ШЕШЕНДІК СӨЗДЕРДІҢ МАҚАЛ МӘТЕЛДЕРМЕН АЙЫРМАШЫҒЫ

Хайуанаттар ертегілері

Шешендік өнер

Мақал - мәтелдердің тәрбиелік мәні

Өтірік өлең

Пәндер