КӨЛІК КӘСІПОРЫНДАРЫНЫҢ МАТЕРИАЛДЫҚ ЕМЕС АКТИВТЕРІ

Презентация қосу

КӨЛІК КӘСІПОРЫНДАРЫНЫҢ
МАТЕРИАЛДЫҚ ЕМЕС АКТИВТЕРІ

Орындаған: Абат Әсел
Материалдық емес активтер ұғымы және
сипаттамасы
Материалдық емес активтер-бұл физикалық
көрінісі жоқ, бірақ кәсіпорын үшін елеулі құндылық
болып табылатын активтер.
Материалдық емес активтер өзінің табиғаты
бойынша пайдасыз болғандықтан, қандай да бір
объектіні мүліктің осы санатына жатқызудың маңызды
критерийі оның иеліктен шығарылуы болып
табылады. Материалдық емес активтерге қатысты
иеліктен айыру міндетті басқа тұлғаның меншігіне
беруге мүмкіндігін білдіреді.
Материалдық емес активтердің объектілері мынадай шарттарға
сәйкес болуы тиіс:
1) материалдық-заттай (физикалық) құрылымның болмауы;
2) ұйымның басқа мүліктен сәйкестендіру (бөліп шығару, бөлу)
мүмкіндігі;
3) жұмыстарды орындау немесе қызметтерді көрсету кезінде не
басқарушылық мұқтаждар үшін қызметтерді өндірісте пайдалану;
4) оларды ұзақ уақыт бойы, яғни ұзақтығы 12 айдан асатын
пайдалы пайдалану мерзімін немесе егер ол 12 айдан асатын
болса, әдеттегі операциялық циклді пайдалану;
5) ұйымға болашақта экономикалық пайда (табыс) әкелу
қабілетінің болуы;
6) ұйымда оларды;
7) активтің өзін және ұйымда зияткерлік қызмет нәтижелеріне
айрықша құқықты растайтын тиісті ресімделген құжаттардың
(патенттер, куәліктер, басқа да қорғау құжаттары, патентті, тауар
белгісін басқаға беру (сатып алу) шарты және т. б.) болуы.
Материалдық емес активтердің құрамы және жіктелуі
Материалдық емес активтерге :
1. зияткерлік меншік объектілері,
2. ұйымның іскерлік беделі (гудвилл),
3. ұйымдастыру шығыстары жатады.

Зияткерлік меншік объектілеріне : патент иеленушінің
өнертабысқа, өнеркәсіптік үлгіге, пайдалы модельге,
селекциялық жетістіктерге айрықша құқығы; ЭЕМ-ге,
деректер базасына арналған бағдарламаларға айрықша
авторлық құқық; өзге құқық иеленушінің интегралдық
микросхемалар топологиясына мүліктік құқығы; иесінің тауар
таңбасы мен қызмет көрсету таңбасына, тауар шығарылған
жердің атауына айрықша құқығы сияқты құқықтар жатады.
Өнеркәсіптік үлгі деп бұйымның сыртқы түрін
анықтайтын белгіленген талаптарға сәйкес келетін көркемдік-
конструкторлық шешімі түсініледі.
ЭЕМ-ге арналған бағдарлама-белгілі бір нәтижені алу
мақсатында ЭЕМ және басқа да компьютерлік құрылғылардың
жұмыс істеуіне арналған деректер мен командалардың
жиынтығын ұсынудың объективті нысаны.
Деректер базасы ЭЕМ көмегімен табылған және өңделген
болатындай жүйелендірілген деректер жиынтығын ұсыну мен
ұйымдастырудың объективті нысаны болып табылады.
Интегралды микросхемалар топологиясы материалдық
тасымалдағышта тіркелген интегралды микросхема
элементтері жиынтығының кеңістіктік-геометриялық
орналасуы және олардың арасындағы байланыстар болып
табылады.
Тауар таңбалары, қызмет көрсету таңбалары, тауар
шығарылған жерлердің атаулары – бұл ерекше қасиеттері бар
тауарларды айыру үшін басқа өндірушінің тауарларын немесе
қызметтерін ажырату үшін қызмет ететін белгілер немесе
атаулар.
Тауар таңбасы және қызмет көрсету белгісі (тауар
таңбасы) бір заңды тұлғалардың немесе азаматтардың
тауарлары мен қызметтерінің біртектес тауарлар мен қызмет
көрсетулерден басқа заңды тұлғалардан немесе азаматтардан
ерекшеленуіне ықпал ететін элемент болып табылады. Тауар
белгілері сөз, бейнелеу, көлем және басқа да белгілер немесе
олардың кез келген түспен немесе түспен үйлесімдігі болуы
мүмкін. Тауар таңбалары халыққа ұсынылатын тауарлардың
сапасына кім жауапты екенін көрсетеді.
Тауар таңбалары, қызмет көрсету таңбалары, тауар
шығарылған жерлердің атаулары – бұл ерекше қасиеттері бар
тауарларды айыру үшін басқа өндірушінің тауарларын немесе
қызметтерін ажырату үшін қызмет ететін белгілер немесе
атаулар.
Тауар таңбасы және қызмет көрсету белгісі (тауар таңбасы)
бір заңды тұлғалардың немесе азаматтардың тауарлары мен
қызметтерінің біртектес тауарлар мен қызмет көрсетулерден
басқа заңды тұлғалардан немесе азаматтардан ерекшеленуіне
ықпал ететін элемент болып табылады. Тауар белгілері сөз,
бейнелеу, көлем және басқа да белгілер немесе олардың кез
келген түспен немесе түспен үйлесімдігі болуы мүмкін. Тауар
таңбалары халыққа ұсынылатын тауарлардың сапасына кім
жауапты екенін көрсетеді.
Іскерлік бедел (гудвилл) сияқты материалдық емес
активтердің мұндай түрі кәсіпорын басқа кәсіпорынды сатып
алған жағдайда ғана пайда болады.
Іскерлік бедел сатып алынған кәсіпорынның сатып алу
бағасы мен оның барлық активтері мен міндеттемелерінің
бухгалтерлік балансы бойынша құны арасындағы айырма
түрінде анықталуы мүмкін.
Материалдық емес активтер өзінің құрамы бойынша, өндіріс
процесінде пайдалану сипаты бойынша, кәсіпорынның
қаржылық жағдайына және шаруашылық қызметінің
нәтижелеріне әсер ету дәрежесі бойынша бірдей емес.
Сондықтан бірқатар белгілер бойынша жасалуы мүмкін жіктеу
қажет.
Материалдық емес активтерді бағалау
Бағалау (материалдық емес активтердің құнын
анықтау) оларды сатып алу тәсіліне байланысты.
Материалдық емес активтер жарғылық капиталға салым
ретінде енгізілуі, басқа ұйымдардан ақыға сатып алынуы,
өтеусіз алынуы, кәсіпорынның өзінде құрылуы мүмкін.
Сондықтан бағалау сатып алуға арналған шығындарды
негізге ала отырып, нарықтық құны бойынша, дайындау
құны бойынша Тараптардың уағдаластығы бойынша
жүргізілуі мүмкін.
Ақылы сатып алынған материалдық емес активтердің
бастапқы құны сатып алуға және оларды жоспарланған
мақсаттарда пайдалануға жарамды күйге келтіруге
арналған барлық нақты шығыстардың сомасы ретінде
айқындалады.
Материалдық емес активтерді бағалауда үш негізгі тәсілді
қолдануға болады:
1. кіріс;
2. шығын;
3. салыстырмалы.
Кіріс тәсіліне сәйкес материалдық емес активтер
объектісінің құны кәсіпорынның оны пайдаланудан алатын
артықшылықтарының ағымдағы құны деңгейінде
қабылданады. Мысал ретінде патенттер мен лицензиялардың
құнын бағалау үшін пайдаланылатын роялтиден босату әдісін
келтіруге болады. Роялти-лицензиялық (сатушыға) зияткерлік
меншікті пайдаланғаны үшін мерзімді аудару. Әдетте роялти
зияткерлік меншікті сатып алған кәсіпорын алатын қосымша
пайданың 5-20% құрайды. Егер зияткерлік меншік объектісі
жаңа өнімнің (технологияның) негізі болып табылса, роялти
50% - ға дейін құрауы мүмкін.
Өнертабыс роялти негізінде сатып алынған жағдайда,
өнертабысты пайдалануға арналған лицензияның құны
роялтидің дисконтталған ағынына тең:

мұнда Di – роялти ставкасы; R – роялтиді есептеу базасы
(лицензия бойынша шығарылатын өнімнен түскен түсім
немесе тиісті өнімді сатудан алынатын пайда); Т –
лицензиялық шарттың қолданылу мерзімі; t – қаралатын
жылдың реттік нөмірі; α – дисконт ставкасы.
Шығындық тәсілді пайдалану кезінде
материалдық емес активтер оларды құруға,
сатып алуға және қолданысқа енгізуге арналған
шығындар сомасы ретінде бағаланады.
Салыстырмалы тәсілді нарықта мәмілелер
жиі жасалатын материалдық емес активтердің
түрлері үшін қолдануға болады. Объектінің
құнын есептеу үшін бастапқы ақпарат ұқсас
объектілерді сату бағасы болып табылады.
Бақылау сұрақтары:
1. Негізгі материалдық емес активтердің мәні
неде?
2. Материалдық емес активтердің құрамын
қалай сипаттайды?
3. Қалай бөледі материалдық емес активтер
белгісі бойынша өндірісте қолдану керек.
4. "Материалдық емес активтердің бастапқы
құны"ұғымын ашыңыз.

Ұқсас жұмыстар

Кәсіпорынның ұзақ мерзімді активтері

Негізгі құралдар, ұзақ мерзімді инвестициялар

Объектінің сипаты

Басқару жүйесін жетілдіру және нарықтық экономика жағдайындағы көлік жүйесін мемлекеттік реттеу

Банктің негізгі құралдары және материалдық емес активтер есебі

Корпорацияның айналымнан тыс активтерін басқару

Kaspi Bank - қазақстандық коммерциялық банк

Қаржы жүйесін ұйымдастыру

ҚР ҰЛТТЫҚ ҚОРЫНЫҢ ҚАРАЖАТЫНЫҢ ТИІМДІ ҚОЛДАНЫЛУЫ

Ақшалай шығыстар - тұтыну шығыстары

Пәндер