Мектеп оқулықтары мен балалар кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар, олардың балалар денсаулығына әсері. Балалар мен жасөспірімдердің өсуі мен дамуында, акселерация мен ретардацияның болуын түсіндіруші теориялар. Балалар мүсіндерінің дұрыс қалыптасуына әсер ететін факторлар

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ МИНИСТРЛІГІ
ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК ФАРМАЦЕВТИКАЛЫҚ
АКАДЕМИЯСЫ

Гигиена 1 кафедрасы

Орындаған: Ысқақова Г
Тобы: 410 – ҚДС
Қабылдаған: Жумадилова А.Р
Жоспар:
• І. Кіріспе
• ІІ. Негізгі бөлім
• а) Балалар оқулықтары мен кітаптарына
қойылатын гигиеналық талаптар
• б) Акселерация термині
• с) Балалар мен жасөспірімдердің дұрыс
қалыптасуына әсер ететін факторлар
• ІІІ. Қорытынды
• ІҮ. Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
• Балалар ес білгеннен бастап, белгілі көлемдегі
ақпаратты қабылдап, түсіне білуі қажет. Білімді
меңгерудің жаңа жолдары мен хабар алудың жаңа
құралдары пайда бола бастағанымен ақпарат алудың
негізгі көзі кітап болып қала береді.
• Мектеп оқушыларында жақыннан көргіштік дамуы
көптеген факторларға байланысты болатынын, әсіресе,
оқулықтар мен балалар әдебиетінің сапасының
төмендігінен болатынын өз заманында Ф.Ф.Эрисман
атап көрсеткен болатын. Бұл жағдай офтальмологтар
мен педагогтардың бақылауларында да айтылады.
Сондықтан, кітаптың өзі де, оқу процессі де
регламенттеуді қажет етеді.
• Жаңадан басылып жатқан оқулықтарға санитарлық бақылау
екі бағытпен (басылып шыққанға дейін және басылып
шыққаннан кейін) жүргізіледі:
• Әрбір оқулықтардың басылымын, олар көптеп шығарылғанға
дейін өндірістік мамандардың іріктеп тексеруі (жағдайлары
толық көрсетілген техникалық құжаттар);
• Басылымнан шыққан оқулықтарға гигиеналық сараптма
жасау үшін, таңдап, іріктеп алу;
• Оқулықтардың мұқабасын өңдеуге қойылатын гигиеналық
талаптар, балалардың көз анализаторларының
ерекшеліктеріне негізделген. Оқыған кезде көзге түсетін
жүктеме негізгі екі жағдайдан тұрады: көріну жағдайы және
оқуға қолайлылығы. Текстің көрінуі қағаз бен баспаның
сапасына байланысты болады, оқуға қолайлылығы - баспа
белгілерінің размеріне, олардың түсіне, баспа бояуларының
суретіне және теріп алынған әріптердің орналасу жағдайына
байланысты болады.
• Сонымен, оқулықтың гигиеналық сипаты - қағаздың, баспаның,
шрифтің, баспа жиынтығының, форматтың және кітаптың салмағы
мен мұқабасының сапасына баға беруден тұрады.
• Оқулықтарға арналған қағаз - баспа белгілері мен фонның
арасындағы қарама-қарсы түстердің жеткілікті болуын қамтамасыз
ету үшін ақ немесе аздап сарғыш түсті болуы керек. Сөйлем
мәтіндері қағаздың екінші беттегі сөйлем жолдарынан көрініп
тұрмауы керек. Қағаз беті тегіс және жарықтың шағылысуына
кедергі келтірмейтіндей өте жылтырамауы керек. Кедір бұдырлы
жұмсақ қағаз ылғалды тез сіңіреді және ұзақ уақыт бойы
сақталатын патогенді микроорганизмдерді, органикалық лас
заттарды өзінде ұстап қалады. Арнаулы жүргізілген зерттеулер
арқылы туберкулез таяқшаларының кітап беттерінде 5 айға дейін,
дифтерия қоздырғыштары 3 айға дейін, гемолитикалық
стрептококктар бір ай бойы өмір сүре алатындығы анықталған.
• №1 типографиялық және №1, №2 офсет қағаздары гигиена
тұрғысынан ең жақсы болып есептеледі. №2 тифографиялық
қағазды қолдануға болмайды. Оқулықтарды №3 типографиялық
қағазда және газетке арналған қағаздарға басып шығаруға тиым
салынады.
• Оқулықтардың басылымы айқын, біркелкі, анық
көрінетін, қою қара түсті болуы керек. Тақырыптар,
қортындылар мен ережелерді, жеке сөйлемдерді
бөліп көрсету және формулалардың элементтерін жазу
үшін түрлі-түсті баспа әріптерін қолдануға болады.
• Оқу процессі кезінде шрифтардың гарнитурасының
жас ерекшеліктеріне әсерін оқып, білуге арналған
зерттеулердің нәтижесінде әліппе оқулығына белгілі
психологиялық-педогогикалық талаптарға сәйкес,
арнаулы шрифт: келбетінің қарапайымдылығы,
әріптердің анықтығы, әріптер аралығының
өлшемдерінің жеткіліктілігі, түр түсінің қанықтығы
қажет екендігі анықталды. Осы талаптарға ең жоғарғы
дәрежеде, рубленная (кертік) гарнитура сәйкес келеді
екен.
• Шрифтердің биіктігінің де гигиеналық үлкен маңызы бар.
Мұнда оқушы жас болған сайын, шрифт ірілеу болуы керек
деген заңдылық байқалады. Балалар оқыған кезде әріптерді
бөлшектеп қарастырады, сондықтан, оның жеке
элементтерінің өлшемі және әріптің өзінің тұтас алғандағы
өлшемі жеткілікті болуы керек. Сонымен қатар, жылдам көз
жүгіртіп оқыған кезде әріптердің биіктігі 4 мм-ден жоғары
болуы керек, өйткені бұндай жағдайда оның өлшемі көздің
торлы қабатының сары дағының орталық нүктесінен асып
тұрады да анық көру мүмкіндігін төмендетеді. Оқуға
дағдылану қалыптасқан соң, үлкен шрифтерден кішісіне
қарай көшу керек, өйткені үлкен шрифтер оқу жылдамдығын
азайтады.
• Бірақ, бұдан кейінірек жүргізілген зерттеулер, шрифтің
биіктігін жас мөлшеріне байланысты бөлу қажеттігін көрсетті,
және бұл ұсыныстардың бәрі ересектерге де арналатындығы
анықталды. Шрифтің биіктігі мм немесе кегльмен белгіленеді
(кегль типографиялық пунктпен өлшенетін литер ауданының
биіктігі).
• Осыған байланысты бастауыш және орта
сыныптардағы мектеп оқушыларына арналған
оқулықтарға екі бағаннан тұратын текст
жиынтықтарын қолдануға рұқсат етілмейді. Бір
сөйлем жолынан екіншісіне жиі көңіл аудару
мектеп оқушыларында жылдам қажу пайда
болғызады. Екі бағанды баспаны тек қана 8-10
сынып оқушыларына қолдануға және олардың
ішінде, негізінен ұзақ уақыт үзіліссіз оқуды қажет
етпейтін (анатомия, физиология, география және
т.б.) оқулықтарға ғана рұқсат етіледі.
Оқулықтардың мәтінін үш бағанды баспамен
басуға тиым салынады.
• Қолайлы оқу үшін сөйлем жолдарының және әріптерінің
арасының өзара қашықтығының да (интерлиньяж және
апрош) маңызы өте зор. 1-4 сынып оқулықтарында
интерлиньяж 2,8 мм, жоғары сынып оқулықтарында апрош 4-
11 мм, 3-4 сынып - 3 мм, 5 сыныптардан бастап жоғары қарай
- 2 мм болуы керек. Кон пластинкасымен өлшенген баспа
жиынтығының тығыздығы шрифтің биіктігіне байланысты 1
см2 орында 10-15 белгіден көп болмауы керек.
• "Мектеп оқулықтарын өңдеудің санитарлық ережелері"
оқулықтардың эксперименттік және сынамаға арналған
түрлерінен басқа барлық түріне арналды. Оның
талаптарының сақталуын бақылап отыру, оқулықтар басып
шығаратын баспасы бар территорияға қызмет ететін
санитарлық-эпидемиологиялық станцияға міндеттеледі.
Баспадан шыққан оқулықтар "санитарлық ереженің"
талаптарына сәйкес келмесе СЭС сол оқулықтардың басылып
шығуы мен таралуына тиым сала алады, немесе
кемшіліктерді жойғанша өндірістің жұмысын тоқтатады.
• Акселерация; латынша (accelarae) - жылдамдық
деген сөзден шыққан. Акселерация қазіргі
замандағы адамдардың биологиясындағы жалпы
қарқындылықты көрсетеді, табиғаты көп факторлы
болып келеді. Көптеген гигиенистердің пікірлері
бойынша балалар мен жасөспірімдердің қызмет
функцияларының үйлесімді дамуын бұзатын
болғандықтан және қызмет қаблетін азайта-
тындықтан акселерация балалар организмі үшін
қолайсыз болып табылады. Сондықтан, өсіп келе
жатқан балалардың дене бітімінің дамуын
бақылауға ерекше көңіл бөлінуі керек.
• Организмнің өсіп, даму заңдылықтары балалар мен
жасөспірімдердің қалыпты өсіп, дамуы үшін, қоршаған орта
факторларын гигиеналық нормаландырудың теориялық негізі
болып табылады. Бұл заңдылықтарды білу, балалар мен
жасөспірімдер гигиенасы бөлімінің дәрігеріне жеке органдар
мен жүйелердің баланың әртүрлі жас кезеңдерінде бүтін
организм ретінде қызмет етуін, оның қоршаған ортамен
байланысын анықтауға және осы жағдайдың мәнін тереңірек
түсінуге мүмкіндік береді.
• Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығын, даму жағдайын
бақылау кезінде жиналған мәліметтерге, санитарлық дәрігер,
өсіп келе жатқан организмнің жас ерекшеліктерін терең
ескеру негізінде ғана дұрыс анықтама бере алады.
• Яғни, осы заңдылықтарды терең түсініп алмайынша
балалардың күн тәртібін ұйымдастыру, тәрбиелеу, оқыту
процесстеріне, тамақтану жағдайына ғылыми негізделген
талаптар қою және санитарлық-эпидемиологиялық бақылау
жүргізу мүмкін емес.
• Іс жүзінде өсіп келе жатқан организмдердің
денсаулық жағдайы мен өсіп, дамуына ең көбірек
әсер ететін әлеуметтік-гигиеналық факторлардың
практикалық мақсатқа арнап шартты түрде
жасалған жіктемесін (А.Г.Сухарев) қолдануға
болады:
• Қолайлы факторлар:
– а) ең жақсы қимыл-қозғалыс тәртібі;
– б) шынығу;
– в) дұрыс, балансты тамақтану;
– г) рационалды күн тәртібі;
– д) қоршаған орта әсерінің гигиеналық нормаларға
сәйкес болуы;
– е) гигиеналық дағдылар және дұрыс тұрмыс-қалыпта
өмір сүру.
Пайдаланылған әдебиеттер:
• 1. Бөлешов М.Ә “Балалар мен
жасөспірімдер гигиенасы” Алматы 2010 ж
• 2. www. Google. Ru
• 3. Ш. И. Иманалиев «Балалар мен
жасөспірімдердің гигиенасы» Алматы
2008 ж
• 4. Б.Е. Алтынбеков, М.А. Бөлешов, Б.Қ. Тор
ғауытов “Балалар мен жасөспірімдер
гигиенасы” Шымкент 2000 жыл

Ұқсас жұмыстар

Баланың жүйке жүесіне өмір сүру жағдайының және тәрбиенің әсері

Балалар кітаптарына, оқулықтарына қойылатын талаптар

Балалардың керек-жарақтарына қойылатын гигиеналық талаптар

Индивидуалды акселерация

Даму мен өсудің негізгі заңдылықтары

Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы

Ойыншықтардың қауіпсіздігіне санитарлық бақылау

Акселерация және ретардация, реактивтілік және организмнің резистенттілігі

Балалардың тамақтану жағдайы және тамақтану кезіндегі балалардың тәртібі

Эпохальды акселерация

Пәндер