Минералды тыңайтқыштарды өңдеу

М. Х. Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университеті.

Минералды тыңайтқыштарды өңдеу.

Минералды тыңайтқыштар -

құрамында өсімдікке қажет элементтері бар бейорганикалық заттар. Минералды тыңайтқыштар топырақтың құнарлылығы мен ауыл шауашылығы дақылдарының өнімі мен сапасын арттыру үшін қолданылады. Минералды тыңайтқыштарды дұрыс пайдалану дақылдардың өнімін арттырумен қатар, оның түсімінің сапасын жақсартады, топырақты қоректік элементтермен байытып, микробиологиялық процестерге әсер етеді. Минералды тыңайтқыштар тікелей және жанама әсер ететін тыңайтқыштар болып бөлінеді. Тікелей әсер ететін Минералды тыңайтқыштардың құрамында өсімдіктерге тікелей қорек болатын N, P, K, Mg, B, Mn, т. б. элементтер бар. Осы элементтердің мөлшеріне қарай жай және кешенді тыңайтқыштар деп бөлінеді.

Жай Минералды тыңайтқыштардың құрамында өсімдікке қорек болатын негізгі элементтердің (азот, фосфор, калий) біреуі ғана болады, әрі олардың концентрациясы көп емес. Оларға азотты тыңайтқыштар, фосфор тыңайтқыштары, калий тыңайтқыштарыжәне микротыңайтқыштар жатады. Жанама әсер ететін Минералды тыңайтқыштар (әк, бор, гипс, доломит) топырақтың агрохимиялық және физикалық - химиялық қасиетін жақсарту үшін пайдаланылады. Мысалы, топырақтың қышқылдығын жою үшін ұнтақталған әк, доломит, бор шашылады. Ал құрамында натрий иондарының (Na+) мөлшері көп топыраққа ұнтақталған табиғи гипс (CaSO4, 2H2O) себіледі. Минералды тыңайтқыштар қатты ұнтақталған,

түйіршіктелген) және сұйық (аммиак суы, сұйық аммиак, т. б. ) түрінде өндіріледі. Ерігіштігіне және өсімдіктердің сіңіруіне байланысты Минералды тыңайтқыштар суда еритін (қос суперфосфат, аммофос, диаммофос, нитроаммофос, т. б. ), ерімейтін (бірақ аммоний цитраты мен лимон қышқылының ерітіндісінде ериді) болып бөлінеді. Қазақстанда Қаратаумен Ақтөбе өңірінде Минералды тыңайтқыштар өндіруге қажет шикізат - фосфор кендерінің мол қоры бар. АқтөбедеКола түбегінен әкелінетін апатиттен жай суперфосфат, Тараз қаласында Қаратау фосфоритінен суперфосфат, қос суперфосфат аммофос, диаммофоссияқты жай және кешенді тыңайтқыштар өндіріледі

Биыл "ЕуроХим" компаниясы минералды тыңайтқыштарды өндіретін химиялық кешеннің құрылысын бастағалы отыр, деп хабарлайды «Алматы» телеарнасы «Іскерлер уақыты» бағдарламасы.

The Times of Central Asia басылымының жазуынша, жоспар бойынша 2018 жылы іске қосылатын бұл кешен 300 мың тонна NPK тыңайтқышын, 600 мың тонна сульфат калийді және басқа да химиялық заттарды шығаратын болады. Жобаға салынатын жалпы инвестиция 150 млн долларды құрайды. Кешен 2012 жылы әзірленген жол қартасына сәйкес және жоспарланған мерзімде жүзеге асырылады.

2019 жылы минералды тыңайтқыштар өндіруді жылына 1 млн тоннаға дейін жеткізу жоспарланып отыр. Одан бөлек жылына 300 мың тонна калий сульфатын, 10 мың тонна глифосатын өндіру ісі қолға алынбақ. Бл туралы бүгін ҚР Президенті жанындағы ОКҚ брифингінде Инвестициялар және даму министрі Әсет Исекешев мәлімдеді

«Химиялық өнеркәсіп бағытында күрделі минералды тыңайтқыштарды өндіру, гербицид, глифосат, фосфор өндіру жобалары іске асырылмақ. Аталмыш жобаларды дамыту агрохимия саласын білгілі бр деңгейге дейін дамытуға үлкен сеп. Кали тыңайтқышы өндірісі зауытының құрылыс бүгінгі күні қытайлық серіктестермен бірлесе жүзеге асырылмақ» деп атап өтті Ә. Исекешов.

Министрдің айтуынша, әлемде Қазақстан сары фосфор мен уран экспорты бойынша бірінші орында тұр. Сары фосфор бойынша әлемдік экспортының 40 пайыз үлесі Қазақстанға тиесілі, ал уран бойынша - 46 пайыз. Қазақстан титан экспорты бойынша әлемде үздік үштікке енеді. Ал ұн тасымалы бойынша 2-орында келеді.

Айта кетейік, ЕҚР Президенті өзінің «100 қадам» Ұлт жоспары реформаларында экспорттық және импорттық кеден рәсімдерінен өту кезінде «БІР ТЕРЕЗЕ» қағидатын енгізуді, электронды жария ету жүйесін дамыту (тауарларды кедендік тазалауға автоматтандырылған жүйені енгізу), экспорт және импорт үшін құжаттар санын және оларды өңдеу уақытын қысқарту бойынша жұмыстарды тапсырған болатын.