Фармацевтикалық терминологияны реттеу: нормалау, унификация және институционалдық қамтамасыз ету

Фармацевтикалық терминологияны реттеу

Қазіргі таңда аударма араласпайтын, аударма қатыспайтын ғылыми-техникалық прогрестің саласы кемде-кем. Ғылымның қай саласына назар аударсақ та, сол саланың қаншалықты деңгейге жетіп, қаншалықты дәрежеге көтерілгені терминологиялық жүйесінен көрініп тұрады.

Бүгінде, медицинада қалыптасқан терминдерді үш топқа саралауға болады:

І топқа

ІІ топты

ІІ топ

Қазақ тіліндегі қолданылуы талас тудырмайтын атаулар жатады: омыртқа, жауырын, бұғана, бауыр, бүйрек, жүрек, ми, жұлын, тамыр және т. б. ;

Қазақ тілінде әртүрлі қолданылып жүрген атаулар құрайды: асықты жілік немесе үлкен жіліншік (большеберцовая кость) ; төбе сүйек немесе шеке сүйек (теменная кость) ; асқазан немесе қарын (желудок) ; жіңішке ішек немесе аш ішек (тонкая кишка) .

Латын, грек тілдерінен өзгертілмей алынған атаулар: апоневроз, диафиз, эпифиз, метафиз, остеон, мениск, артерия, вена, гипофиз, нейрон, аксон, дендрит және т. б.

Аталған саладағы термин сөздердің бастапқы жаппай аударылу кезеңін артқа тастап, қалыптасу, кірігу кезеңіне өткенін байқауға болады. Мұны ғалымдар шартты негізде екі кезеңге бөліп жүр.

Бірінші кезең:

Екінші кезең:

Латын, грек, орыс тіліндегі терминдердің қазақша баламаларын тауып қолданысқа енгізу.

Түрлі қолданылып жүрген атауларды бірегейлеп, біріздендіру жұмысы.

Фармацевтикалық терминология

Фармация саласының белгілі бөлімдері мен бағыттары бойынша арнайы білімдерді көрсететін терминдердің жиынын қарастырады.

Терминді реттеу арнайы талаптарға сәйкес жүргізіледі

Инвентаризациланады немесе тізімге алудан басталады

Инвентаризация арқылы сөздіктер жасалынады. Мысалы алфавиттік немесе тақырыптық

Терминді нормалар жүргізіледі

Қатаң түрде нормалау ҰС жұргізіледі

Ұсыныс түрде нормалау

Терминдерді нормалау барысында

Терминдерді

УНИФИКАЦИЯЛАУ

Терминдерді

ОПТИМИЗАЦИЯЛАУ

ҚР Мәдениет Министрлігі құрамындағы Тіл комитетінде терминология мәселесімен айналысатын басқарма жұмыс істейді, көптеген семинарлар, конференциялар ұйымдастырылды.

Терминология саласын реттеуге ұсыныстар

Біріншіден, терминология саласына тікелей жауап беретін, тұрақты жұмыс істейтін ұйым қажет. Себебі терминологиялық жұмыстар ғылым мен техниканың, мәдениеттің және басқа да арнаулы салалардың дамуымен бірге ұдайы жүргізіліп отыратын ауқымды жұмыстар кешенін құрайды.

Екіншіден, терминологиялық жұмыстарды жүргізумен мемлекет тарапынан қаржыландыратын ресми орган айналысуы керек.

Үшіншіден, терминологиялық жұмыстарды жүргізетін мекеме өкілеттілігі бар мемлекеттік орган болуы керек.

Төртіншіден, терминологиялық комитетте жоғары кәсіби білікті терминологтар мен ұзақ жылдар бойы термин жасаумен, терминологиялық сөздіктер түзумен айналысып жүрген арнаулы салалардың тәжірибелі мамандары жұмыс істеуі тиіс