Анатомияны тірі адамда оқып білу әдістері: антропометрия. Дене бітімінің түрлері(типтері ) туралы

Презентация қосу

Қазақстан Республикасының Оңтүстік Қазақстан Медицна
Денсаулық Сақтау және академиясы
Әлеуметтік Даму Министрлігі

ҚАЛЫПТЫ АНАТОМИЯ КАФЕДРАСЫ

ПРЕЗЕНТАЦИЯ

Тақырыбы: Анатомияны тірі адамда оқып білу
әдістері: антропометрия. Дене бітімінің
түрлері(типтері)
Орындаған:
Тобы: 102 «А» ЖМ
Қабылдаған:.

Шымкент-2018
ЖОСПАР
• І Кіріспе
• ІІ Негізгі бөлім
а) Анатомияның негізгі зерттеу әдістері
б) Дене бітімінің түрлері
д) Антропометрия
• ІІІ Пайдаланылған әдебиеттер
АНАТОМИЯНЫҢ
ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ:

Тірі кезінде зерттеу әдісі
Өлгеннен кейінгі зерттеу әдісі
Микроскопиялық зерттеу әдісі
Эксперименттік зерттеу әдісі
АДАМНЫҢ ТІРІ КЕЗІНДЕГІ
АНАТОМИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ:
Антропометрия – дененің бөліктерін өлшеу, бойы, салмағы.
Рентгеноанатомия (рентгенография, томография,
электроренгенография)– рентген сәулесімен пленкаға түсірілген ағзалар
суреттері.
Эхолокация (УЗИ) – ультра дыбыстық зерттеу әдістері.-
Компьютерлік томография (КТ) – мүшенің пішіні, орналасуы және
орналасуының өзгеруі анықталады.
Магнитно-резонанстық томография (МРТ) – ағзалардың ішкі құрылысын
әртүрлі жазықтықта арнайы магниттік қондырғылармен терең зерттеу.
Эндоскопия – ішкі ағзалардың қуысын арнайы оптикалық құрал –
эндоскоппен тексеру.
Соматоскопия – тірі адамдар денесіндегі анатомиялық құрылымдарды
көзбен анықтау және басып сипап табу.
Функционалдық әдістер – тірі адамда пальпация (басып сипау,
түрткілеу), перкуссия (саусақпен соғу), аускультация (тыңдау).
АДАМНЫҢ ӨЛГЕННЕН КЕЙІНГІ
АНАТОМИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ
Препараттау –мүрдені кесу және жару арқылы ішкі ағзаларды, тамырлар мен нервтерді
айналасындағы ұлпалардан бөліп алу.
Сипаттау – мүрдені препараттау кезінде ағзалардың түсін, пішінін, бөліктерін және
топографиялық құрылысын сипаттау.
Мүрдені немесе жеке ағзаларды арнайы сұйықтықтармен қатыру (бальзамдау,
фиксациялау) – формалинмен, спиртпен.
Төменгі температурада қатырылған дененің немесе ағзалардың кесіндісін Пирогов
әдісімен дайындау.
Инъекция әдісі– тамырларға, өзектерге, қуысты мүшелерге әр түрлі сұйықтық заттарды
енгізу.
Коррозия әдісі –мүшелердің ұлпаларын еріту үшін әр түрлі қышқыл және сілтілермен
әсер ету.
Полимерлік бальзамдау немесе пластинация – медициналық полимерлік заттармен
(Силикон) мүрдені және ағзаларды қанықтырып сіңдіру.
Кептірілген анатомиялық препаратттар – мүрдені және ағзаларды желдетілген ыстық
ауамен кептіру (Грубер және Шор әдісімен).
МИКРОСКОПИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ
Бояу (гистологиялық) әдісі – әр түрлі
құрылымдардың (нерв, бұлшықет ұлпаларының)
бояуларға боялу қасиетінде негізделген (күміс
тұздары, анилин бояуы, фуксин, метилен көк т.б).
Гистотопография – дененің бөліктерінің немесе
ішкі ағзалардың кесіндісі жасалынады, бояалады
және полимерге немесе қататын массаға салып
бекітіледі.
Жарық және электрондық микроскопия.
Контакты микроскопия.
ЭКСПЕРИМЕНТТІК (ТӘЖІРИБЕЛІК)
ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ
Жәндіктерге (егеуқұйрық,ит, мысық т.б.) тәжірибе
жүргізу арқылы ақзалардың құрылысы, топографиясы
және қызметі зерттеледі;
әртүрлі аурулар немесе улану кезіндегі ағзалардың
өзгерістері анықталады;
әртүрі дәрілердің ағзаларға әсері зерттеледі.
Антропометрия.
Бұл саладағы зерттеу әдістері тек арнайы құрал
саймандар арқылы жүргізіліп, сантиметр, миллиметр
өлшемдерімен анықталады. Адамның бой биіктігі, қол мен
аяқ ұзындықтары, дене пропорциялары, бас пен бет
бөлімдерінің көптеген өлшемдері арнайы өлшем құралы
(циркуль) арқылы анықталады. Негізінде барлық
антропометриялық өлшемдер адамның табиғи
морфологиялық ерекшеліктерін нақты анықтауға
бейімделіп, шартты түрде қабылданған антропологиялық
нүктелер бойынша алынады. Онда әрбір нүктелердің
атаулары латын әрпімен белгіленген. Бас пен бет
бөлімдерінің жалпы өлшеу саны мен оның көрсеткіштерін
қосқанда 20-дан артық атаудан тұрады.
Антропометриялық зерттеулерде бас пен бет
формаларының ерекшеліктерін дұрыс сипаттау үшін
мамандар арнайы қабылданған анатомиялық қағидаларға
сүйенеді. Солардың біріне басты табиғи нормада, яғни
франкфурт (неміс) горизонталында ұстау болып саналады.
Бұл қағида бас пен бет формаларын табиғи нормада
алдынан, жанынан т. б. түрлер бойынша дұрыс қарауға
мүмкіндік туғызады. Ғылыми әдебиеттерде көп тараған бас
анықтамасының біріне бас көрсеткіші жатады. Осы
көрсеткіштің принциптеріне орай барлық бас формасы үш
түрге бөлінеді: долихокефалия, яғни сопақ бас (көрсеткіші
төменнен 75,9-ға дейін), мезокефалия, яғни орта жалпақ бас
(көрсеткіші 76,0-ден 80,9-ға дейін) және брахикефалия, яғни
жалпақ (жұмыр) бас (көрсеткіші 81,0-ден жоғары). Осы
сияқты көрсеткіштерді бет пен мұрын формаларын
сипаттау үшін де кең пайдаланады.
Дене бітімі (конституция). Жоғарыда айтындалған организм деген жалп
ұғым нақты организм немесе индивидум туралы ұғыммен байланыст
мазмұнды тұтас бере алмайды, ал анатомияны зерттегенде, сондай-ақ дәріге
науқасты емдегенде организмді жете білуге тура келеді.Дене бітімі деп әдетт
белгілі бір әлеуметтік табиғи жағдайларда қалыптасатын және организмні
түрлі (соның ішінде потологиялық та) әсерге реакциясынан көрінетін
нақтылы адамға қатысты дара физиологиялық және морфологиялы
ерекшеліктер жиынтығын айтамыз. Бұл жиынтықтың негізгі өзегі де
бұрынғы ұрықтардан алынған бірқатар тұқым қуалайтын қасиетте
есептеледі. Сондықтан әрбір индивидум оның дене құрылысынан көрінеті
(тұқым қуалайтын) және сыртқы (сөздің мағынасындағы қоршаған орта
факторлардың бірлігі болып табылады.
Ересек адамдар (20-60 жас) дененің орташа ұзындығы ерлерде 165 см,
әйелдерде 154см. Дененің ұзына бойы өсуі ер адамдарда 18-19, әйелдерде 16-17
жаста тоқтайды. Дененің пропорциясы жас пен жынысқа байланысты.
Құрсақтағы нәрестенің дамуы процесінде алдымен оның денесінің жоғарғы
бөлімдері тезірек өседі. Ал туғаннан кейін төменгі бөлімдері жылдам өседі.
Міне сондықтан туғаннан кейін бастың биіктігі тек 2 есе, ал тұлғаның
ұзындығы 3 есе, қолдыкі 4есе, аяқтікі 5 есе өседі.
Денесінің сыртқы құрылысына белгілі бір ішкі құрылысы сәйкес келеді.
Осындай корреляцияның арқасында дененің сыртқы құрылысына қарап ішкі
құрылысының ерекшеліктерін елестетуге болады. Дәл диагноз қою үшін
сол нақты адамның денеқұрылыс типін ескеру маңызды. Денеқұрылыстың
үш типін бөліп көрсетеді.
1.Долихоморфты –биік немесе ортадан биіктеу
бойлы, тұлғасы біршама қысқылау, көкірек шеңбері тарлау, орта
немесе қушық иықты, аяқтары ұзын, жамбасының көлбеу бұрышы кішкене.
2. Брахиморфты – орта немесе ортадан аласалау бойлы, тұлғасы біршама
ұзындау, көкірек шеңбері үлкен, біршщама кең иықты, аяқтары қысқа,
жамбасының көлбеу бұрышы үлкен.
3. Мезоморфты – орта, аралық денеқұрылыс типі.
Норма және аномалиялар. Адам организмі
қалыптасу процесінде өзін қоршаған ортаға
бейімдеді. Соның нәтижесінде организм мен
сыртқы дүниенің нақтылы жағдайлары арасында
белгілі бір тепе теңдік орнайды.
Организмнің белгілі бір морфологиялық және
функциональдық ерекшеліктері арқасында орныққан бұл
тепе теңдік норма деп белгіленеді де, ал соған сейкесті дене
құрылысы қалыпты (нормальды) деп есептеледі. Организмге
сыртқы және ішкі ортаның әртүрлі факторлары әсер
ететіндіктен, оның және жекелеген мүшелері мен
жүйелерінің құрылысы варианттанады, бірақ нормадағы бұл
варианттанушылық ортамен арадағы қалыптасқан тепе
теңдікті бұза алмайды. Осылайша, норма дегеніміз,
метафизика есептегендей, қатып қалған, өзгермейтін нәрсе
емес, ол алуан түрлі және жиынтығында организмнің
тұқымқуалаушылығына да, және де сыртқы орта
факторларына да байланысты дара өзгергіштігін құрайтын
көптеген құрылыс варианттарынан тұрады.
Организмнің және оның жекелеген мүшелерінің құрылысының
көптеген түрлері – норманың варианттары бар.
Вариациялық статистика бойынша олар вариациялық қатар
түзеді, оның шет жақтарында дара өзгергіштіктің шегіне
жеткен формалары орналасады (В.Н.Шевкуненко). Демек,
норма дегеніміз - бұл организмнің түр ретіндегі адамға тән
және биологиялық әрі әлеуметтік функциоларының толық
орындалуын қамтамасыз ететіндей құрылыс
варианттарының үйлесімді жиынтығы және құрылымдық
белгілерінің арақатынасы.
Дене шынықтырумен айналысатындардың қаңқасы онымен
шұғылданбайтындарға қарағанда едәуір тәуір дамыған.Дене
бітімі мықтылау балаларда дене бітімі әлсіздеу
балаларға қарағанда қаңқа жүйесі әлде қайда жақсы
жетіледі.Тиімді дене жаттығулары ,қимылдары арқасында
баланың қаңқасы ,кеуде торына қоса барлық бөлімдері жақсы
дамып,мұның өзі олардың ішіне жайғасқан өмірлік маңызды
ағзалардың дамуына қолайлы әсер етеді.Дене қимылы әсерінен
сүйектердің өзгеруі функционалдық жағдайлардың нәтижесі
болып табылады.
ҚЫЗЫҚТЫ АҚПАРАТ
ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЕҢ ҰЗЫН
БОЙЛЫ АДАМЫ
ҚАЛДЫБАЙ АТАЖАНОВ .
ШЫМКЕНТ ҚАЛАСЫНЫҢ
ТҰРҒЫНЫ . БОЙЫ : 2 МЕТР
14 САНТИМЕТР ДЫ
ҚҰРАЙДЫ .
Қорытынды

Қорыта келгенде,адам денесінің пішінін,құрылысы мен атқаратын
қызметін және оны қоршаған ортаға байланысты дамуын
зерттейтін ғылымды анатомия деп атаймыз. Ескі сипаттамалық
анатомия өзінің алдына адам денесі қалай құрылған деген бір – ақ
сұрақ қойды. Ол тек адам құрылымын сипаттаумен ғана,оларды
атқаратын қызметіне байланыссыз зерттеді де,организмнің даму
заңдарын ашуға ұмтылмады ,яғни метафизикалық ғылым болды.
Қазіргі анатомия үшін сипаттау құрылымы зерттеудегі
әдістердің біріне айналып отыр.
Пайдаланылған әдебиеттер:

•Рақышев А. «Адам анатомиясы» АЛМАТЫ «Білім» 1994ж;
•Ұ.Ж.Жұмабаев, Ә.Б.Әубәкіров, Т.М.Досаев,
Т.С.Қосманбетов, М.З.Шайдаров «АДАМ АНАТОМИЯСЫ»
1-том, Астана 2005ж;
•А.Б.Аубакиров, М.К.Жаналиева «Адам анатомиясы атлас»,
Астана – 2008;
•Тони Смит редакциясы «Адам денесі» Алматы 2006ж;
•Интернет мәліметтері;
•Қазақ Ұлттық энциклопедиясы.
Назарларыңызға рахмет!!!

Ұқсас жұмыстар

Анатомияны тірі адамда оқып білу әдістері: антропометрия. Дене бітімінің түрлері ( типтері ) жайлы

Анатомияны тірі адамда оқып білу әдістері: антропометрия. Дене бітімінің түрлері(типтері)

Темперамент түсінігі

Балаларға көмек

Антропометриялық өлшеу

Темперамент және мінез

Өсу даму антропометриясы

Психодиагностикалық инструменттердің классификациясы

НӘРЕСТЕГЕ ҮЙІНДЕ ПАТРОНАЖ ЖАСАУ

ДЕНСАУЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІ

Пәндер