Шағын жинақты мектепте біріктірілген (9,11) сыныптарды қатарынан оқытуға арналған сабақ жоспары

Шағын жинақты мектепте біріктірілген (9, 11) сыныптарды қатарынан оқытуға арналған сабақ жоспары.

Дайындаған:Таңатарова А. Х

Қош келдіңіздер !

Сабақтың тақырыбы: Түр, түрдің пайда болуы. Түр-эвалюцияның негізгі кезеңі, түр критерийлері Сабақтың мақсаты: 1. Түр, түр критерийлері туралы теориялық білім беру. 2. Түр, түрдің қасиеттері мен ерекшеліктері туралы білуге ұмтылдыру. 3. Түр, түрдің пайда болуы тақырыбын дамыта оқыту. Сабақтың көрнекілігі: Жалпы биология кестелері, кеппешөптер, жануарларлар коллекциясы, бейімделушілік түрлері және түр түзілу кестелері Сабақтың әдістері: ойын, тірек сызба, тәжірибе, көрнекілік. Сабақтың түрі: дамыта оқыту.

Сабақтың барысы: І. Кіріктірілген бөлім. Бағдарлау- мотивациялық кезең 1. Қызығушылығын оятуға арналған сұрақтар. 1тапсырма 5 ұпай

1. Суреттегі өсімдіктер мен жануар түрлерінің тіршілігі туралы не білесіңдер?

2. Бір түр даралары бірінен-бірі несімен ерекшеленеді?

3. Әр алуан түрлердің (мүмкін жақын туыстылардың) дарақтары бірінен-бірі несімен ерекшеленеді?

4. Түр деген не?

5. Сендер бұл түр ұғымын ең алғаш қашан кездестірдіңдер?

2тапсырма 4ұпай Мәтінмен жұмыс Екі сыныпта мәтінді оқып, төмендегі сұрақтарға жауап береді:

«Түр» ұғымын ғылымға кім енгізді?

Түр - эвалюция әрекетінің сапалы кезеңі дегенді қалай түсінесің? Түр деген не?

II. . Сараланған бөлім. Операциялық - орындаушылық кезең 1. Қанә, ойланайық!(пікір алмасу) 1тапсырма 2ұпай

9кл. Берілген сұрақтарға жауап береді.

1. Түрге бүгінге дейін бір мағыналы анықтама берілуі неліктен?

2. Бір өлшем бойынша түрді анықтап, пікір айтуға бола ма?

11кл. Деректер бойынша өз пікірлерін

ауызша айтады.

Ч. Дарвин «Түрлердің тегі», «Біздің заманымыз дан мыңдаған жылдар бұрын дүниенің көптеген елдерінде Кептерлер қолға үйретілген. Кептерлердің өте ертеден келе жатқандығы жөнінде мәлімет бар. Ешпеттің 5династиясынан,

яғни шамамен біздің жылсанауымызға

дейінгі 3000жылдардан белгілі. Плинейдің айтуына қарағанда ертедегі римдіктерде кептердің бағасы өте қымбат болған. Индияда 1600жылдар шамасында Ақбархан кептерді өте бағалы санаған және 2 шамасындай құс қайда барса да оның маңында болған. Ол өзі қажет санаған қауырсынды 3жылдың ішінде шығара алады, ал кептердің басын немесе тұмсығын өзгерту үшін 6жыл керек»

2. тапсырма 6ұпай: Кестемен жұмыс Оқулықтан тақырыпты оқып отырып, түр критерилерін салыстырып кестені салыстырып кестені толтыру.

Түр критерилері.

Морфо

логиялық

Физиоло

гиялық

Генетика

лық

Биохим

иялық

Экология

лық

Геогра

фиялық

Анықта

масы

Мысал

дары

3. тапсырма 3ұпай: Сызба нұсқамен жұмыс

Төмендегі ғалымдар пікірі бойынша «түр» ұғымына салыстырмалы сипаттама беріңдер

К. Линней Ж. Б. Ламарк Ч. Дарвин

4. тапсырма 5ұпай :Тәжірибе алаңы

Зертханалық жұмыс: Өсімдіктердің әр түрінің морфологиялық

ерекшеліктерін анықтау.

Жұмыс барысы:

1. Бір туыстың өсімдіктерін анықтап қарап қарау

2. Кестеде көрсетілген белгілер бойынша зерттеліп отырған өсәмдәктерге қысқаша сипаттама беру:

Белгілері

Гүлдері

Жемістері

Жапырағы

Сабағы

Тамыры

Гүлдену мерзімі

Тіршілік ортасы, ұзақтығы

9кл Қосжарнақтылар класы

11сынып Даражарнақтылар класы

Ой тұжырым

Түр деп құрылысы ұқсас, шығу тегі бір, өзара еркін шағылысып, өсімтал ұрпақ бере алатын даралар жиынтығын айтады. Табиғатта өсімдіктер мен жануарлардың сан алуан түрлері тіршілік етеді.

Кез келген түр даралары басқа түрлерден тек өздеріне тән белгілері және қасиеттері арқылы ерекшеленеді. Бұл ерекшеліктер критерийлер деп аталады. Олардың бірі-морфологиялық критерий бір түрге жататын даралардың ішкі және сыртқы құрылысының ұқсастығын сипаттайды.

Физиологиялық критерий-бір түр дараларының барлық тіршілік әрекеттерінің ұқсастығын көрсетеді.

Биологиялық критерий-кез келген түр дараларының жасушаларында олардың өздеріне ғана тән арнайы нәруыздар синтезделетінін анықтайды. Ол нәруыздар туралы ақпарат жазылған ДНҚ-ның

құрылысы да ерекше.

Генетикалық критерий-әр түрдің өзіне ғана тән хромосомалар жиынтығын және ДНҚ-дағы нуклеотидтер құрамын сипаттайды. Мысалы, асбұршақта-14, дрозофила шыбынында - 8, адамда-46

хромосома бар.

Экологиялық- географиялық критерий - түрдің тіршілік еткен аумағын анықтайды.