Жәндіктер мен өсімдіктердің генетикалық инженериясы

Презентация қосу

Жоспар:
1.Кіріспе
1.1.Гендік инженерия
2.Негізгі бөлім
2.1. Жәндіктер мен өсімдіктердің генетикалық
инженериясы
2.2. Өсімдіктердің гендік инженериясының жұмысы
мынадай кезеңдерден тұрады:
2.3. Опиндер-
2.4. Гендерді өсімдіктерге тасымалдау әдістері:
3.Қорытынды
4.Пайдаланылған әдебиеттер
Гендік инженерия
Молекулалық және
жасушалық генетиканың
қолданбалы саласы.Белгілі
қасиеттері бар генетикалық
материалдарды in vitro
жағдайында алдын ала
құрастырып,оларды тірі жасушаға
енгізіп,көбейтіп,зат алмасу
процесін өзгеше жүргізу.Бұл
әдіспен ағзадағы генетикалық
ақпаратты көздеген мақсатқа сай
өзгертіп,олардың геномдарын
белгіленген жоспармен қайта
құруға болады.Гендік
инженерияның мәні жеке гендерді
бір ағзадан алып басқа ағзаға
көшіріп орналастыру.
Генетикалық инженерия ғылымының әдістерінің бәрін
плазмиданы пайдалану арқылы жүргізеді.
Плазмидалар дегеніміз жасушада тұрақты күйде кездесетін
және хромосомамен байланыссыз, дербес тұқым қуалау
факторы. Плазмида деген терминді 1952 жылы Ледерберг
енгізген болатын.Генетикалық инженерия әдісімен 1977 жылы
соматотропин гормонын, 1978 жылы инсулин, интерферон т.б.
Гормондарын биотехнологиялық жолмен ала бастады.
Генетикалық инженерияның болашағы өте мол, әсіресе
денсаулық сақтау саласында - тұқым қуалаушылық
аурулармен күресу үшін. Плазмидалар генетикалық
инженерия саласында жиі пайдаланылады, себебі оған кез
келген қажетті генді жалғауға, бактерия жасушасына ендіруге
және көбейтуге болады.
Алғашқы рет рекомбинанттық ДНҚ 1972 жылы
АҚШ-та Стэнфорд университетінде П.Бергтың
зертханасында жасалды. Онда пробирка ішінде 3
түрлі микроорганизмнің ДНҚ-лары –лямбда фагтың
және ішек таяқшасы бактериясының ДНҚ
фрагменттері мен маймылдың онкогендік
вирусының толық геномы қосылған еді.
Өсімдіктердің гендік инженериясы саласында
бірінші жұмыстар in vitro өсірілетін клеткалармен
1980 жылы жүргізілген. 1983 жылы алдымен,
күнбағыстың трансгендік каллусы, кейін сол
каллустан табиғатта мүлдем болмаған санбин
өсімдігі алынды. Санбин деген ол геномында
бұршақтың белогы фазеолинді кодтайтын гендері
бар күнбағыс өсімдігі еді.
Жәндіктер мен өсімдіктердің генетикалық инженериясы
Өсімдіктердің гендік инженериясы
Өсімдіктердің гендік инженериясының
жұмысы мынадай кезеңдерден тұрады:
1) Басқа организмге көшірілетін
құрылымдық (структуралық) генді алу;
2) Оны вектордың құрамына енгізу, яғни
рекомбинанттық ДНҚ-ны жасау;
3) Рекомбинанттық ДНҚ-ны өсімдік
клеткасына тасымалдау;
4) Өсімдік клеткаларында бөтен ДНҚ-ның
экспрессиясын талдау;
5) Геномы өзгерген жеке клеткалардан
регенерант өсімдігін алу.
Agrobacteria өсімдіктерге жұғып тәж тәрізді өсіндіні, яғни ісікті, бұлтықты
пайда болғызады. Ісікті қоздыратын агент осы бактерияның плазмидасы, оны
Ti-плазмида деп атайды. Тәж тәрізді ісіктер өсімдік хромосомасының
құрамына Ti-плазмиданың белгілі бір бөлігінің кіруі арқасында пайда болады.
Бұл фрагментті Т-ДНҚ деп атайды.

Табиғи жағдайда агробактерия гендерінің өсімдікке енуі
Agrobacterium tumefaciens-тің өсімдік сабақтарын зақымдауы
Agrobacterium rhizogenes “сақалды тамыр”
аталатын ісік ауруын тудыратын топырақ
бактерияларының Ri- плазмидаларын да өсімдіктер
гендік инженериясында вектор ретінде қолдануға
болады. Өсімдіктердің жараланған жерлерінен сол
бактериялар жұқса, онда сақал қылшықтары сияқты
жіңішке тамырлар өсе бастайды. “Сақалды тамыр”
ауруының салдарынан пайда болған тамыршалардың
тәж тәрізді ісіктерден айырмашылығы, олардан in
vitro жағдайында регенерант өсімдіктер оңай
шығады.
Октопиндік және нопалиндік Ti-плазмидалардың генетикалық карталары

Ісік клеткаларында сау клеткаларда болмайтын опиндер
деген химиялық заттар табылды. Опиндер- ол аргинин амин
қышқылының туындылары. Жақсы зерттелгендері: октопин –
аргинин мен пирожүзім органикалық қышқылының туындысы,
нопалин - аргинин мен α-кетоглутараттың туындысы.
Ti-плазмиданы
вектор ретінде
қолдану әдісі. РК-
рестриктазамен
кесу.
Гендерді өсімдіктерге тасымалдау әдістері:
Агробактерияларды немесе олардың плазмидаларын протопластармен
бірге өсіру
Микроинъекция арқылы
Рекомбинанттық ДНҚ-ның өзін протопластарға электропорация арқылы
енгізу
Хромосомалық инженерия
Ішінде рекомбинанттық ДНҚ бар липосомалармен протопластардың
қосылуы арқылы

Микроинъекц Электропорац
ия ия
Өсімдіктердің гендік инженериясы
Гендік инженерияның тағы бір
жетістігі,“Черная жемчужина” атты явань
алмасы кез келген жыл мезгілінде өнім береді.
“Панамская болезнь”ауруына қарсы тұра
алатын банан сорттары шығарылды,
нәтижесінде 2007ж.өнім 50% өсті.
2006ж.Тайваньда жылына 2-3 рет өнім
беретін жүзімнің жаңа сорты алынды. - 2007
ж.сақиналық дақ вирусына төзімді папая сорты
шығарылды.
- Бельгия мен АҚШ-та Bacillus thuringiensis
топырақ бактериясын картоп,қызанақ,мақта
жасушасына енгізген,нәтижесінде өсімдіктер
колорад қоңызына,жәндіктерге төзімділігі
артқан.
- Алмұрттарды кез келген жыл мезгілінде
өсіріп,өнім алуға болады.
Қорытынды
Гендік инженерия табыстарына өндірістік масштабта
антибиотиктер, витаминдер, адам және жануар гормондарын мысалы,
инсулин, өсу гормоны, мал азықтық және қоректік белоктар синтездейтін
микроорганизмдер жасап шығару жатады.
Сол сияқты потогенді вирус гендердің бактерия торшасына енгізу
және олардың шығарған белоктарын вирусқа қарсы емдік сары су ретінде
пайдалану әдістері өңделді.Осылай гепатиттің бір түріне қарсы егілетін су
алынды. Атмосфера азотын сіңіретін өсімдіктер шығару тағамдарды
белокпен байытып қана қоймай, азотты тыңайтқыштар пайдаланумен
шектейді.Нәтижесінде қоршаған орта тазалығы сақталады.Сонымен қатар
гендік инженерия адамзатты тұқым қуалайтын аурулардан құтылуға
жәрдемдеседі. Өсімдіктер гендік инженериясының келешегі ең алдымен,
өзгертілген клеткадан трансформант өсімдікті алу мүмкіндігіне
байланысты. Ал бұл әдіс дәннің қор белогының сапасын жақсартуға,
өсімдіктерде ауруларға, гербицидтерге, стрестік факторларға төзімділік
қалыптастыруға және де өсімдіктердің тіпті табиғатта жоқ жаңа
формаларын шығаруға жол ашады.
Пайдаланылған әдебиеттер:
“Молекулярлық биология және генетика”, С.
Әбилаев Шымкент 2008 ж
Баранов.Е., Код ДНК или как продлить
молодость, 2007 г
Бочков.Н.П., клиническая генетика, 2006 г
Гинтер.Е.К., Медицинская генетика, 2003 г
Қуандықов.Е.Ө., Әбилаев.С.А., Медициналық
биология және генетика, Алматы, 2006ж

Ұқсас жұмыстар

Гендік инженерия негіздері

Генетикалық инженерияның негіздер

Ген инженериясы молекулалық биологияның жаңа саласы

ӨСІМДІКТЕРДІҢ ГЕНДІК ИНЖЕНЕРИЯСЫ

Өсімдіктердің гендік инженериясының негіздері

Генетикалық инженерия негізі. Ағзаларды клондау

Бактериялардың плазмидалары

Рекомбинантты ДНҚ - ны құрастыру

Бидайдың адам ағзасына әсері

Вирустардың нәсілдік қасиеттері, олардың өзгергіштігі.Мутация түрлері.Гендік инженерия. Вирустардың лабораториялық жағдайда өсіру ерекшеліктері

Пәндер