ОКСИУРАТОЗДАР. ЖЫЛҚЫ ОКСИУРОЗЫ. ҮЙ ҚОЯНДАРЫ ПАССАЛУРОЗЫ. ТАУЫҚ ГЕТЕРАКИДОЗЫ

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІ

«Эпизоотология, паразитология және ВСС» кафедрасы

Пәні: Ветеринарлық-санитарлық паразитология

Тақырыбы: «ОКСИУРАТОЗДАР. ЖЫЛҚЫ ОКСИУРОЗЫ. ҮЙ
ҚОЯНДАРЫ ПАССАЛУРОЗЫ. ТАУЫҚ ГЕТЕРАКИДОЗЫ»

Орындаған: топ студенті

Тексерген: в.ғ.д.,

Орал, 2018
ЖОСПАР
1. ОКСИУРАТОЗДАР. ЖЫЛҚЫ
ОКСИУРОЗЫ
2. ҮЙ ҚОЯНДАРЫ ПАССАЛУРОЗЫ
3. ТАУЫҚ ГЕТЕРАКИДОЗЫ
ОКСИУРАТОЗДАР. ЖЫЛҚЫ
ОКСИУРОЗЫ

Жылқы оксиурозы – Oxyuridae
тұқымдасына жататың нематоданың
Oxyuris equi қоздырушысымен
шақырылатын, жануарлардың үлкен
бүйен ішегінде паразиттейтін жұмыр
құрттар тудыратын ішқұрт ауруы.
Асқорыту жолының қызметі
бұзылуымен және құйрық манындағы
тері зақымдалуымен (зачес хвоста)
білінеді. Жылқыдан басқа оксиурозбен
тағы біртұяқтылар – есектер, зебралар
ауырады. Оксиуроз бүкіл жерде
кездеседі.
ЖІКТЕЛУІ:
ТОПТАМА ҮСТІ: Scolecida
ТОПТАМАСЫ: Nemathelminthes
ТЕК ТАРМАҒЫ: Nematoda
ТОБЫ: Ascaridida
ТОП АСТЫ: Oxyurata
ТҰҚЫМДАСЫ: Oxyuridae
ТУЫСЫ: Oxyuris
ТҮРІ: O.equi
ҚОЗДЫРҒЫШЫ.
Ауыз қуысы алты бұрышты, қысқа
ауыз капсуласына (кеңірдекке)
ашылады, алты ерінмен қапталған.
Өңештің артқы жағында бульбус
орналасады. Аталықтың ұзындығы
6-15 мм. Құйрығы жалпақ, бір
жінішке өткір спикуласы болады,
рулегі жоқ.
Аналықтын ұзындығы – 18 мм дейін жетеді, жуан, бас жағы
қысқа, құйрығы жінішке, ұзын, вульва дененің алдыңғы
жағында орналасқан. Жұмыртқалардың мөлшері 0,085-0,099 х
0,040-0,045 мм, түссіз, жартылай мөлдір, асимметриялы,
полюстің бір шетінде – «тығын» сияқты болады. Жұмыртқалар
салар кезіне қарай инвазиялық сатысына жетілген болады.
ҚОЗДЫРҒЫШЫНЫҢ ДАМУ АЙНАЛЫМЫ.
Дамуы аралық иесіз өтеді. Шағылысқаннан кейін аталықтар өледі, ал аналықтарда
жұмыртқалар түзіледі. Жатыры жұмыртқаларға толы аналықтар жылқының
нәжісімен бірге тік ішектің сыртына, сыртқы ортаға шығып, жартысы
жұмыртқаларын айналаға шашады, ал жартысы құйрық астының кілегей қабаты
қыртыстарында жабысып қалады. Перианальді қыртыстар арасында жұмыртқаларын
салады. Жұмыртқаларын салып болғасын аналықтар өліп қалады. 2-3 күн өткесін
олардың ішінде дернәсілдер дамиды, содан жұмыртқалар инвазиялы болады.
Нәжістің үстіндегі аналықтары 1-2 минуттен кейін жұмыртқаларды сала бастайды.
Жылқылар оксиурозбен инвазиялық жұмыртқаларды жұтып зақымдалады. Ішекке
түскең жұмыртқалардан дернәсілдер шығады, 3-4 апта өткесін толық жынысты
паразиттерге, ересек құрттарға айналады.
СЫРТҚЫ БЕЛГІЛЕРІ.
Арықтау байқалады. Қатты қышыма
салдарынан малдар мазасызданады,
қабырғаға, қоршау сырғауылына және
басқа да қатты заттарға артқы жағымен
жиі қасынады, соның салдарынан
құйрық түбінің қылдары түсіп қалады,
құйрығының түбінің жүні үрпиеді,
терісі жарылып, экзема, дерматит пайда
болады.

ӨЛЕКСЕДЕГІ ӨЗГЕРІСТЕР әлі
толық зерттелмеген. Оксиурозға
шалдыққан жылқының тоқ ішігінен,
бүйенінен көптеген оксиурис
ішқұрттары табылады. Бүйен және
тік ішек қанталап, қабынған, кей
жерлерінде уытты жаралар кездеседі.
БАЛАУ.
Гельминтозды балау үшін, алдымен
эпизоотологиялық деректерін, аурудың
клиникалық белгілерін анықтап, малдың артқы
тесігі маңынан және құйрық түбінен қырынды
алады, оны микроскоппен зерттеп, оксиурис
ішқұртының бисимметриялы жұмыртқаларын
табады.
Гельминтозға диагноз қойғанда, хориоптозбен
шатастырмау керек. Олардың сыртқы клиникалық
белгілері ұқсас болғанымен, тері қырындысынан
хориоптес кенелерін немесе құрт жұмыртқаларын
тауып, ауруды ажыратады.
ЕМІ.
Оксиурозға қарсы төрт хлорлы көміртегі қолданылады. Оны желатин қапшығымен немесе
танау-жұтқыншақ түтігі арқылы ішкізеді. Дәрі берер алдында жылқыны 8-10 сағат
ашықтырады. Сақа жылқыға 25-40 мл, 2-3 жастағы жылқыға 20-25 мл, екі жасқа дейінгі
тай мен жабағыларға 12-20 мл, 10-12 айлық тайларға 10-12 мл, және 7-10 айлық тайға 8-
10 мл. Іш айдағыш дәрілер қолданылмайды.

Оксиурозға қарсы тиімді дәрілердің бірі – пиперазин препараты және оның фосфорлы
немесе күкіртті тұздары. Дәріні шыланған құнарлы азыққа қосып, жеке малға немесе
топтап 0,1 г/кг мөлшерінде арасына бір тәулік салып 2 рет беруге болады. Пиперазинді
жеке жылқыға 2-5% ерітінді түрінде танау-жұтқыншақ түтігі арқылы немесе шөлмекпен
береді. Топтап емдеу үшін, жас-салмағы бірдей 20-25 бас малға 20-25 кг құрама жемге
немесе сұлыға ерітілген пиперазиннің керекті мөлшерін қосып, науаға салып жегізеді.

Шет елдік дәрілерден оксиурозға қарсы 20%-дық тетрамизол гранулят, панакур және 10%-
дық мебенвет гранулят жақсы нәтиже береді.
АЛДЫН-АЛУ, САҚТАНДЫРУ
ШАРАЛАРЫ.
Таза емес шаруашылықта барлық
жылқыларға 3-4 рет, 1-1,5 ай сайын
дегельминтизация жасайды, ол үшін
пиперазин қолданады. Ауру
жылқыларды бөледі және емдейді.
Жұмыртқаларды таратуына тиым салу
үшін құйрық астын және манайын бор
қышқылы ерітіндісінде суланған
тампонмен сүртеді. Әрбір 6 апта сайын
дерт шыққан қорадағы жылқыны
түгелдей гельминтоовоскопия әдісімен
(артқы тесік маңайынан қырынды алу)
зерттеп отыру керек. Қора ішін, күрек,
айыр, сыпырғыш, аттарақ және т.б.
жақсылап тазартып, ыстық сумен
зарарсыздандырады.
ҮЙ ҚОЯНДАРЫ ПАССАЛУРОЗЫ
Үй қояндары пассалурозы – Oxyuridae
тұқымдасына жататың Passalurus
ambiguus қоздырушысымен туғызылған
ауру, үйдегі және жабайы қояндардың
соқыр және жуан ішекте мекеңдейтін
нематодалар. Инвазия барлық жерде
таралған. Осы гельминтозға таза емес
шаруашылықтарда үй қояндарының 40-
90%-ға дейін ауруға шалдығады, бір үй
қоянында инвазияның интенсивтігі 10
мыңға дейін жетеді.
ЖІКТЕЛУІ:
ТОПТАМА ҮСТІ: Scolecida
ТОПТАМАСЫ: Nemathelminthes
ТЕК ТАРМАҒЫ: Nematoda
ТОБЫ: Ascaridida
ТОП АСТЫ: Oxyurata
ТҰҚЫМДАСЫ: Oxyuridae
ТУЫСЫ: Passalurus
ТҮРІ: P. ambiguus
ҚОЗДЫРҒЫШЫ.
Нематодалардың пішіні ұршық
тәрізді. Кішкентай ауыз қуысының
түбінде үш тісі орналасқан.
Өңештің бульбусы шар тәрізді.
Аталықтың ұзындығы 3,8-5,0 мм,
құйрығы біз сияқты, спикуласы
біреу. Аналықтың ұзындығы 7,75-
11,0 мм, құйрығы жінішке. Вульва
дененің алдынғы жағында
ашылады. Жұмыртқалары ұсақ,
асимметриялы, бір жақ шетінде
тығыны болады.
ҚОЗДЫРҒЫШЫНЫҢ ДАМУ
АЙНАЛЫМЫ.
Passalurus ambiguus–тың даму айналымы
оксиуридтік түрімен өтеді. Аналықтар
шағылысқаннан кейін жұмыртқалар нәжіспен
бірге жерге, төсенішке, құйрық аумағының
жүн үстіне түседі. Жұмыртқаларын салғаннан
кейін аналықтар тез өліп қалады. Инвазиялық
сатысына дейін жұмыртқалар 24-48 сағаттан
кейін жетеді. Жұмыртқалардың дамуы
перианальді жиырмаларында өтеді. Қояндар
инвазиялық жұмыртқаларды сумен немесе
азықпен жұтып зақымдалады; ішекте
жұмыртқалардан дернәсілдер шығып, 11-15
күн өткесін толық паразиттерге дамиды.
Пассалурустардың қоян ішегіндегі өмір сүру
ұзақтығы 60-70 күн.
ЭПИЗООТОЛОГИЯЛЫҚ ДЕРЕКТЕРІ.
Пассалурозға қояндардың барлық жастары бейімді болады. Ауру
жылдың барлық мерзімінде кездесе береді. Пассалурозбен қояндар өз-
өзінен зақымдалуы мүмкін; ауру қояндардың құйрық аумағында
қышыма болғандықтан, олар қасиды, тілмен жалайды, сол кезде
пассалурустардың піскен жұмыртқаларын жұтады. Қояндар
қорасының антисанитарлық жағдайы пассалуроз таралуына жол
береді.

ПАТОГЕНЕЗІ.
Пассалурустардың механикалық және токсикалық әсерінен қояндардың
жуан ішегінде катаральді қабыну байқалады; көжектерде – қарын
аумағының ауырсынуы, іш өту, дене температурасы қотерілуімен
білінетің колиттер дамиды.
СЫРТҚЫ БЕЛГIЛЕРІ сипатсыз.
Құйрық аумағында тырнап тастаған
жерлер, қызарулар байқалады. Ауру
қояндар мазасыз болады, қышыма
білінеді, қабырғаларға, үйшіктеріне
құйрығын қасиды.

ӨЛЕКСЕДЕГІ ӨЗГЕРІСТЕР.
Тоқ ішек іші сұйық нәжіске толы.
Кілегей қабығы ісінген, нүктелі
және жолақтанып қанталаған.
Кейде уытты жаралар кездеседі.
Тоқ ішек ішіндегі ішқұрт саны
бірнеше жүз, ал кейде мыңдап та
саналады.
БАЛАУ.
Ауруды балау үшін артқы тесік маңынан
шырпымен немесе шыны әйнекпен
қырынды алып, микроскоппен зерттеп,
құрт жұмыртқаларын табу арқылы,
диагноз қойылады. Қырынды
жағындысынан ішқұрттың
бисимметриялы, сұр түсті жұмыртқалары
табылуы керек. Сондай-ақ, тік ішекті
ректалдық әдіспен тексеріп, ішқұрттың
өзін табу арқылы да анықтауға болады.
ЕМІ.

Пассалурозға қарсы фенотиазин Фенотиазин 1-1,5 г/кг есебінде 2
және пиперазин дәрмектері күн ұдайы беріледі. Егер бұдан
жақсы нәтиже береді. Төрт айтарлықтай ем қонбаса,
хлорлы көміртегін де қолдануға дегельминтизацияны 15-16 күннен
болады. соң қайталап жүргізеді.

Пиперазин дәрмектері ересек
қояндарға 1 г/кг мөлшерінде 1 рет, Төртхлорлы көміртегін 0,4 мл
көжектерге 0,75 г/кг көлемінде 2 рет мөлшерінде ауыз аурқылы, іш
2 күн қатарынан беріледі. Бұл екі айдағыш дәрмектермен, 20-24 сағат
дәріні шыланған жемге қосып, қояндарды ашықтырғаннан кейін
қояндарды 18-24 сағат береді.
ашықтырғаннан кейін береді.
АЛДЫН – АЛУ, САҚТАНДЫРУ ШАРАЛАРЫ.
Күн сайын кертені, суқүйғышты, клетканы жақсылап тазартады немесе
ыстық сумен қүйдіреді. Қояндарға пиперазинді қолданып
химиопрофилактика өткізеді. Осы мақсатпен аналарынан айырған
көжектерге күн сайын 43-50 күн бойы, дозасы 0,1-0,15 г/кг пиперазин
адипинатты, топтық әдіспен береді. Нәжісті күн сайын жинап, қояндар
тұратын орынды, астау, науаларды тазалау керек, оларға қатты ыстықпен
дезинвазия жасайды. Көжектерге пиперазин-адипинаты 0,1-0,15 г/кг
мөлшерде қандайда бір азықпен араластырып, күн сайын еркін
азықтандыру арқылы (50 күн бойы) енесінен айырғаннан кейін
химиопрофилактика өткізеді.
ТАУЫҚ ГЕТЕРАКИДОЗЫ
Тауық гетеракидозы –
құстардың H.gallinarum дейтін
жұмыр құрт тудыратын, ішін
өткізіп, әлсірететін, жұмыртқа
салуын доғаратын немесе
сирететін ішқұрт ауруы. Бұл
паразит тауық пен куркетауықтан
басқа мысыр тауығында ,
қырғауылда , сирек жағдайда
үйрек пен қазда да кездеседі.
ЖІКТЕЛУІ:
ТОПТАМА ҮСТІ: Scolecida
ТОПТАМАСЫ: Nemathelminthes
ТЕК ТАРМАҒЫ: Nematoda
ТОБЫ: Ascaridida
ТОП АСТЫ: Oxyurata
ТҰҚЫМДАСЫ: Heterakidae
ТУЫСЫ: Heterakis
ТҮРІ: H.gallinarum
ҚОЗДЫРҒЫШЫ – кішігірім жұмыр құрт, ұзындығы 6-12 мм-
ге дейін. Өңешінің астыңғы жағы торсиып кеңейген, шар тәрізді
бульбусты құрайды. Ауызы үш ерінмен көмкерілген. Еркек
құрттардың екі тең емес спикуласы бар. Біреуінің ұзындығы
екіншісінен үш есе қысқа, үшкір сителт тәрізді болып келген.
Құйрық жағында жабысқақ бүртігі бар. Ұрғашысының қынабы
денесінің арт жағында орналасады. Гетеракис жұмыртқасы –
ұзынша, сопақ келген, тұрқы 0,063-0,075х0,036-0,048 мм.
Қабығы екі қабатты, ішінде дөңгелек бластомері бар.
МЕКЕН-ЖАЙЫ: тауықтардың,
тауық тұқымдастардың соқыр
ішегінде.
ҚОЗДЫРҒЫШЫНЫҢ ДАМУ АЙНАЛЫМЫ.
Тікелей оксиуридті типпен өтеді. Ұрғашылар ішекте жұмыртқаларды
үзбей бөліп тұрады. Олар сыртқы ортаға түсіп, 2-3 аптаның ішінде
залалдандырғыш жұмыртқаға айналады. Ішінде балаң құрт пайда болады.
Осындай қауіпті жұмыртқалар жеммен, сумен тауықтардың ас қорыту
жүйесіне түседі. Майда ұрықтары босайды да, кілегей қабына енеді,
түлейді, 6-12 күннен кейін ішек қуысына түседі де, 24-35 күннен кейін
ересек сатысына айналады.
ЭПИЗООТОЛОГИЯЛЫҚ ДЕРЕКТЕР.
Гетеракидозбен барша жастағы құстар ауырады. Бірақ, 8 айдан 2
жасқа дейінгі тауықтарда бұл ауру жиі кездеседі. Ауру жаз, күз және
қыс айларында көбірек таралады. Құрттардың жұмыртқалары сыртқы
ортаның қолайсыз жағдайларына өте төзімді келеді. Гетеракидоз
қоздырғыштарын шыбындар және т.б. жәндіктер тасымалдауы мүмкін.
Сондай -ақ, жауын құрттары – шемендер гетеракистің қор жинағыш
иесі болып саналады.

ПАТОГЕНЕЗІ.
Тауық организміне гетеракистер уытты және жарақаттау әсерін
тигізеді. Асқазан жолдарының қызметі бұзылады , құс арықтайды ,
жұмыртқалағыштығы төмендейді. Гетеракидозбен ауырып ,
гистомоноз жұқтырған құс , сыртқы ортаға ішінде гистомонос
қарапайымдылары бар , құрт жұмыртқаларын бөліп шығарады.
Мұндай жұмыртқалармен зақымданған құс , бір мезгілде екі ауруға
шалдығады. Мұндайда , гетеракистер гистомоноз ауруын
асқындырады.
СЫРТҚЫ БЕЛГІЛЕРІ.
Ауру құс күйзеледі, әлсірейді, тәбеті
қашады. Ас қорыту жүйесі бұзылады.
Құстың іші өтеді. Шөжелердің өсіп-
жетілуі тоқтайды. Тауықтың
жұмыртқалауы азаяды.
ӨЛЕКСЕДЕГІ ӨЗГЕРІСТЕР.
Гетеракисистің балаң құрттары даму
сатысында сойылған тауықтарда соқыр
ішек қабаттарында тифлит белгілерің
туғызады, яғни онда қабыну құбылысы
мен қатар көптеген түйіндер пайда
болады. Соқыр ішектің кілегей қабығы
мүжілген, әр жерінде некроз ошақтары
және эпителиінің ыдырауы байқалады.

БАЛАУ.
Гельминтоовоскопия, Фюллеборн
немесе Дарлинг әдістерін қолданады.
ЕМІ
1. Фенотиазин – 0,3-0,5
г/кг балапандарға, 1-1,5 2. Пиперазин – 0,5 г/кг
г/кг мөлшерінде бір тауыққа екі күн
тауықтарға екі күн қатарынан жемге қосып
қатарынан, ылғалданған береді.
жемге қосып береді.

3. Нилверм (тетрамизол) 4. Мебенвет – гранулят
– 0,08 г/кг мөлшерінде 10%-тік – 0,4 г/кг
ылғалданған жемге мөлшерінде жемге қосып
қосып береді. береді.

5. Панакур (фенбендазол)
– 0,01 г бір басқа екі күн 6. Ринтал – 0,01 г бір
қатарынан жеммен басқа екі күн қатарынан,
араластырып жемге қосып береді.
көректендіреді.
АЛДЫН – АЛУ, САҚТАНДЫРУ ШАРАЛАРЫ:
1.Тауықтарды ұстайтын торларды мезгілімен тазалап,
химиялық заттармен залалсыздандыру.
2.Сақтандыру дегельминтизацияны өткізу. Бұл шаралар
көктемде және жазда жүзеге асырылады.
3.Тауықтардың саңғырықтарын биотермиялық әдістермен
залалсыздандыру.
4.Химиялық сақтандыру, яғни 45-60 күн қатарынан жеммен
қосып фенотиазинді 0,1-0,3 г/кг мөлшерінде немесе
фуридинді 30 г/т жемге, болмаса гигроветинді 1,5 кг/т
жемге қосып береді.
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ!!!

Ұқсас жұмыстар

ОКСИУРАТОЗДАР ЖЫЛҚЫ ОКСИУРОЗЫ КЛАССИФИКАЦИЯСЫ

Жылқы оксиурозы

ШОШҚА АСКАРИДОЗЫ

Инвазиялық ауруға ұшыраған құс ұшасын ветсан сараптауға арналған

Ауески ауруы

ҚОЯН ГИГИЕНАСЫ

Инвазиялық аурулардың зияны

Балықты залалсыздандыру

Оқушыларды түгелдеу

Бұқтырылған жылқы еті

Пәндер