d - элементтердің сонымен қатар Cr, Mo, W қосылыстарының медицина мен фармация қолданысындағы химиялық негіздер туралы түсінік

Презентация қосу

ПРЕЗЕНТАЦИЯ
Тақырыбы: d - элементтердің сонымен қатар
Cr, Mo, W қосылыстарының медицина мен
фармация қолданысындағы химиялық
негіздер туралы түсінік.
Жоспар
I. Кіріспе;
II. Негізгі бөлім;
• d-элементтердің биологиялық маңызы және олардың
қосылыстарының қолданылуы
• Хром элементінің биологиялық маңызы және олардың
қосылыстарының қолданылуы
• Молибден элементінің биологиялық маңызы және олардың
қосылыстарының қолданылуы

III. Қорытынды;
IV. Қолданылған әдебиеттер.
Кіріспе
Химиялық элементтер тірі ағзаның негізгі жасушаларын және
биологиялық сұйықтықты құрайды. Элементтердің биологиялық
белсенділігі Д.И.Менделеевтің периодтық жүйесіндегі орнымен
анықталады, яғни атом құрылысына байланысты болады.
Химиялық элементтердің биологиялық маңызы туралы еңбекті
алғашқы рет академик В. И. Вернадский XIX ғасырдың соңында
жария ете бастады. Содан бері химиялық элементтердін суда,
өсімдіктер мен жануарлар ағзасында таралу туралы
материалдар көптеп жиналды.
Менделеев Дмитрий Вернадский, Владимир
Иванович Иванович
Жас ұлғайған сайын адам ағзасындағы кейбір элементтер мөлшері
өзгеретіндігі туралы мәліметтер бар, мысалы, қартайғанда бауырда
молибденнің, бүйректе кадмийдің мөлшері көбейеді.
Әр микроэлементтің ағзаның қалыпты қызметін қамтамасыз етуге
қажетті мөлшері болады. Олардың ағзада артық жиналуы немесе
жетіспеуі ауруға әкеп соғады.
Дәрілік заттар ретінде әр түрлі элементтер мен олардың
қосылыстары қолданылады.
Ферменттер, гормондар, витаминдер сияқты биологиялық,
активті заттар мен химиялық элементтердің маңызын зерттеу
нәтижесінде жаңа дәрілік заттарды шығарудың және оларды емдеу
мақсатында тиімді пайдаланудың ыңғайлы жолдарын табуға мүмкіндік
береді.
d-элементтердің биологиялық маңызы және
олардың қосылыстарының қолданылуы

Мыс. Ересек адамның ағзасында 100 мг дейін мыс болады.
Басқа металл иондарына қарағанда мыс иондары
аминқышқылдарымен, ақсылдармен активті түрде
әрекеттеседі, сондықтан мыс биологиялық активті
заттармен тұрақты комплекстер түзеді. Ағзадағы мыстың
негізгі функциясы каталиттік әсері, қазіргі таңда мыс
элементі бар ферменттер (церулоплазмин, тирозиназа,
цитохромоксидаза) белгілі. Медицинада мыс сульфаты
СuSО4 • 5Н2О антисептикалық зат ретінде терінің күйген
жеріне жағуға, көз тамшысы ретінде т.б. қолданылады.
Мысқа қажеттілік қабыну және буын дерттерінде
артады.
Күміс. Тірі ағзада күмістің физиологиялық рөлі жеткіліксіз
зерттелген. Күміс – ультрамикроэлемент.
Медицинада қолданылуы:
АgNОз (ляпис) – күміс нитраты – жұмсартушы және күйдіруші зат
ретінде қолданылады. Стоматологияда тісті бүтіндеу, алдын ала тіс
каналдарын күмістейді. Бірінші күміс нитратынан күміс оксидінің
аммиакты ерітіндісін және 10%-тік формалинді алады. Бұл процестің
өтуін былай жазамыз:
2АgNО3 + 2NН4ОН = Аg20 + 2NН4NО? + Н2О
Аg2О + Н-СНО = Аg + Н-СООН
Қағаз, мақта, дәке бұлардың бәрі күмістің хлориді
мен нитраты ерітіндісіне шыланған болады,
олар бактерицидті байлайтын
материал ретінде қолданылады.
Алтын. Адам ағзасында микроэлемент
түрінде табылған, оны енді ғана
зерттеуде.
Медицина практикасында алтынның
органикалык және бейорганикалық,
радиоактивті және металл алтын
қосылыстары қолданылады. (І98Аu)
радиоактивті алтын қатерлі ісікті
емдеуде қолданылады. Алтынның күміс
және мыспен құймасы тісті протездеуде
қолданылады 916-ші құйма сынамасында
91,6% Аu, 4,2% Сu және 4,2% Аg бар, оны
тісті салуда қолданылады. 750-шы
құймасында 75% Аu, 8,3% Аg және 16,7%
Сu, ал 583-ші құймасында 58,3% Аu,
13,7% Аg және 28% Сu болады.
Мырыш. Мырыштың физиологиялық функциясы
ферментативті ақсылдармен байланысты.
Эритроциттерде мырыштың көп болуы көмір ангидразы
құрамында газ алмасуда және демалу ұлпаларында
болуымен түсіндіріледі.

Мырыштың көп қосылыстары антисептикалық
зат ретінде қолданылады.
1. ZnSО4 • 7Н2О – көз тамшысы.
2. ZnО – тері ауруларында присыпка, мазь, паста
ретінде қолданылады.
3. Мырыш-инсулин – қант диабетін емдеуде
қолданылады.
Сынап. Сынап – тірі өсімдіктер мен жануарлар ағзаларының негізгі
құрам бөлігі. Сынап негізінде бауыр мен бүйрекке жинақталады. Табиғи
сулар, топырақ, өсімдік және жан-жануарлар сынаппен улануда ол
биосфераға сынаптың көп мөлшерде тасталуынан болуда. Сынаппен
уланғанда ауызға металдың дәмі келіп тұрады, сілекей ағатын болады,
адамның бас ауруы және есте сақтау қабілеті нашарлай түседі.
Барлык тұздары улы болғанымен, оның көбі медицинада
қолданылады:
НgО (сары сынап майы) – тері ауруларына қолданылады;
HgСl2 (сулема) – өте улы, онымен жұмыс жасағанда байқаған жөн,
1:1000 қатынасындай етіп сұйытылған ерітіндісін төсеніштерді,
медициналық құрал-саймандарды, бөлмені дезинфекциялағанда
қолданылады.
Медицинада қосылыстарын қолданып қана қоймай металл
сынап пен оның буы да қолданылады (сынап термометрлері
аппаратында).
Хром элементінің биологиялық маңызы және
олардың қосылыстарының қолданылуы

Хром. Хром – өсімдік және тірі ағзаның
негізгі құрамды бөлігі. Хромның
биологиялық активтілігі оның
иондарының комплекс түзуге бейімділігі.
Мысалы, Сг3+ ионы нуклеин қышқылының
құрылысының тұрақтануына қатысады.
Хром қосылыстары улы,
сондықтан медицинада қолданылады.
Молибден элементінің биологиялық маңызы
және олардың қосылыстарының қолданылуы

Молибден. Молибден ағзаға жат заттардың
заласыздануына қатысатын ферменттердің
құрамында кездеседі. Ағзада фторды ұстап
қала отырып, кариестің дамуын болдырмайды,
сонымен қатар темірдің бауырдағы
метоболизміне кедергі келтіреді. Молибден
пуриндердің ыдырауын жетелдетеді және
ағзадан несеп қышқылын бөліп шығарады,
сонымен подаграны болдырмайды.
Молибденнің тапшылығында ауыз
куысының, қызыл иекті дерттердің дамуы
мүмкін, рактың даму қаупі жоғарылайды.
Марганец. Марганец – микроэлемент,
Мп2+ ионының биогенді функциясы –
ферменттер активтілігін реттеуге
қатысуы. Сондықтан Мп2+ ионның
биологиялық әсері кең: қан айналымы,
минералды алмасу, өсу, көбею т.б.
Сонымен қатар Мп 2+ ионы нуклеин
қышқылдарының құрылымын
тұрақтандырады.
Медицинада КМnО4 калий
перманганаты қолданылады. Бұл
жараларды жууда, тамақты шаюда
антисептик ретінде қолданылады.
Темір. Биоэлементтердің ішінде тіршілік үшін негізгі маңызы бар
элементтердің бірі – темір, ол ағзадағы каталитикалық процестердің
активаторы және қандағы газдардың тасымалдануы процесіне қатысады.
Ересек адамның ағзасында 3,5 г темір болады. Оның көп бөлігі
эритроциттердің демалатын пигментінде, яғни гемоглобинде болады.
Гемоглобин – күрделі ақсыл, оның молекуласы екі бөліктен ақсылды
(глобин) және темірден тұрады. Адам ағзасына темір жетіспеген жағдайда
адам анемия ауруына шалдығады, шаштың ағаруы және түсуі, сүйектің
қақсауы байқалады.
Анемияда, адам ағзасы әлсірегенде темірдің келесі препараттары
қолданылады:
1. Темірдің аскорбинаты (II)
2. "Ферроплекс" (аскорбин қышқылы мен темірдің (II) сульфаты)
3. Темостимулин", "Гематоген"
4. Алоэ мен темір топшасы
Кобальт. Со3+ ионы В12 (кобаламин)
витамині құрамына кіреді. Бұл
витаминдер құрамына кіретін жеке
металл В12қан айналымында тек
эритроциттер түзілуі үшін қажет.
Ағзада В12 жетіспеуі анемия (қан
аздық) туғызады.
Кобальттің радиоактивті изотопты
(60СО) қатерлі ісік ауруларын емдеуге
қолданылады.
Азот. Азот негізгі биогенді элементтердің бірі. Тірі ағзада оның
мөлшері 3%-тей болады. Азот аминқышқылдарының,
ақсылдардың, нуклеотидтердің, нуклеин қышқылдарының,
биогенді аминдердің т.б. құрамында болады.
Біз азотты атмосферада өмір сүрудеміз (ауаның 78% азоттан
тұрады), қалған бөліктері оттегі және өте аз бөлігі басқа
химиялық элементтерден тұрады. Жер бетінде азотсыз тіршілік
болмас еді. Азот және өмір - бөлінбейтін түсінік.
Зат айналымына молекулалы азот қатыспайды. Адам
органикалық қосылыстардағы азотты қолданады.
Сонымен қатар азоттың нитраты ағза үшін өте зиянды.
Медицинада қолданылуы:
1. Азот тотығы (I) немесе
"шаттандырғыш газ" – N20 –
оттегімен қоспасы
наркотикалық зат ретінде
қолданылады.
2. NН4ОН – аммиактың сулы
ерітіндісі (аммоний
гидроксиді,нашатыр спирті).
Адам талып қалған жағдайда
мақта немесе дәкеге сеуіп
абайлап адам мұрнына
иіскетеді.
Фосфор. Негізгі биологиялық бес элементтің бірі.
Сүйек ұлпасында фосфордың мөлшері 600 г., ол
адам ағзасындағы барлық фосфордың 85% құрайды.
Биологияда фосфаттар негізгі екі роль атқарады:
біріншіден, көптеген биологиялық компоненттердің
құрамдық элементтері ретінде қызмет атқарады;
мысалы, сүйек және тісте кальций фосфатының
(Са5(РО4)зОН – гидроксиапатит, Са5(РО4)з Ғ-
фторапатит) жинақталуы. Адамның сүйегінде 5% ал,
тіс эмальдарында 17% фосфор болады. Екіншіден, ең
қызықтысы, ортофосфат иондарының туындылары
энергия тасымалдаушы қызметін атқарады.
Медицинада аденозинүшфосфор қышқылы (АТФ)
қолданылады.
Мышьяк. Микроэлемент.
Мышьяктың биогенді рөлі мен
оның ағзадағы мөлшері
белгісіз.
Мышьяк қосылыстары өте
улы. Стоматологияда
мышьяктың оксиді (II), немесе
ақ мышьяк Аs2Оз ауру тіс
нервтерін өлтіруде
қолданылады. Ал ішуге қан аз
болғанда, жүйке ауруына
шалдыққандарға беріледі.
Қорытынды
Соңғы жылдарда әлемдік жаһандану үрдісінде табиғатта тепе-теңдік
жағдайында сақталып тұрған кейбір химиялық элементтердің адам
ағзасында бірден көбейе түсуі және ағза үшін маңызы бар элементтер
мөлшерінің кеміп кетуі байқалуда. Химиялық элементтердің барлығы да тиісті
мөлшерден артық болса немесе азайып кетсе адам ағзасына кері әсер ететіні
анықталған.
Адамның ағзалары химиялық элементтерді әр түрлі концентрлейді, яғни микро-
және макроэлементтер мүшелер мен ұлпаларда әркелкі таралады. Элементтер
кейбір мүшелерге тән болып табылады және онда концентрациясы жоғары
болады. Мысалы, мырыш – қарын асты безінде, йод – қалқанша безінде, фтор –
тіс кіреукесінде, алюминий, мышьяк, ванадий – шашта, кадмий, сынап, молибден
– бүйректе , қалайы – ішек ұлпаларында, стронций – қуық безінде, сүйек
ұлпасында, барий – көздің пигментті қабатында, бром, марганец, хром –
гипофизде және тағы басқаларда жиналады.
Қолданылған әдебиеттер
1. З.С.Сеитов «Биохимия», Алматы, 2000ж.
2. Ә.К.Патсаев, С.А.Шитыбаев, Қ.Н.Дәуренбеков
«Бейорганикалық және физколлоидтық химия», Шымкент,
2004
3. К.С. Сағатов «Биохимия» 2008жыл
4. Т.С. Сейтембетов, Б.И. Төлеуов, А.Ж. Сейтембетова
«Биологиялық химия». Алматы, 2010 жыл.
5. О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов,
У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова Аурудың алдын алу және
сақтандыру бойынша орысша-қазақша терминологиялық
сөздік. Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 жыл.

Ұқсас жұмыстар

d - элементтердің сонымен қатар азот, фосфор, мышьяк қосылыстарының медицина мен фармация қолданысындағы химиялық негіздер туралы түсінік

Мырыш - ІІБ топ элементі

Медицинада олардың қосылыстарының қолданылуы

Периодтық кесте

Медицинадағы изотоптар

Кешенді қосылыстар. Кешенді қосылыстардың биологиялық ролі, фарм. препараттартарын алуда және анализдеу кезінде комплексондардың фармация мен медицинада қолданылуы. Гемоглабин және кобальттың комплексті қосылыстарының фармация мен медицинада қолданылуы, химиялық негізі

Тіршілікке қажетті элементтер

III Б топша элементтері

Тағамдағы хром

Элементтердің валенттілігін жазу

Пәндер