d - элементтердің сонымен қатар азот, фосфор, мышьяк қосылыстарының медицина мен фармация қолданысындағы химиялық негіздер туралы түсінік

Презентация қосу

ПРЕЗЕНТАЦИЯ
Тақырыбы: d - элементтердің сонымен қатар
азот, фосфор, мышьяк қосылыстарының
медицина мен фармация қолданысындағы
химиялық негіздер туралы түсінік.
ЖОСПАР
I. Кіріспе;
II. Негізгі бөлім;
• d – элементтері қосылыстарының қолданысы;
• Мырыш;
• Күміс;
• Сынап;
• Темір;
• Кобальт;
• Фосфор элементі қосылыстарының қолданысы;
• Мышьяк элементі қосылыстарының қолданысы;
• Азот элементі қосылыстарының қолданысы;
III. Қорытынды;
IV. Қолданылған әдебиеттер.
КІРІСПЕ

Жас ұлғайған сайын адам ағзасындағы кейбір элементтер мөлшері өзгеретіндігі
туралы мәліметтер бар, мысалы, қартайғанда бауырда молибденнің, бүйректе
кадмийдің мөлшері көбейеді.
Әр микроэлементтің ағзаның қалыпты қызметін қамтамасыз етуге
қажетті мөлшері болады. Олардың ағзада артық жиналуы немесе жетіспеуі
ауруға әкеп соғады.
Дәрілік заттар ретінде әр түрлі элементтер мен олардың қосылыстары
қолданылады.
Ферменттер, гормондар, витаминдер сияқты биологиялық, активті заттар
мен химиялық элементтердің маңызын зерттеу нәтижесінде жаңа дәрілік
заттарды шығарудың және оларды емдеу мақсатында тиімді пайдаланудың
ыңғайлы жолдарын табуға мүмкіндік береді.
D – ЭЛЕМЕНТТЕРІ Қ ОСЫЛЫСТАРЫНЫҢ Қ ОЛДАНЫСЫ

МЫРЫШ

Мырыштың физиологиялық функциясы
ферментативті ақсылдармен байланысты.
Эритроциттерде мырыштың көп болуы көмір
ангидразы құрамында газ алмасуда және демалу
ұлпаларында болуымен түсіндіріледі.
Мырыштың көп қосылыстары антисептикалық
зат ретінде қолданылады.
1. ZnSО4 • 7Н2О – көз тамшысы.
2. ZnО – тері ауруларында присыпка, мазь, паста
ретінде қолданылады.
3. Мырыш-инсулин – қант диабетін емдеуде
қолданылады.
КҮМІС

Тірі ағзада күмістің физиологиялық
рөлі жеткіліксіз зерттелген. Күміс –
ультрамикроэлемент.
Медицинада қолданылуы:
АgNОз (ляпис) – күміс нитраты –
жұмсартушы және күйдіруші зат
ретінде қолданылады.
Стоматологияда тісті бүтіндеу,
алдын ала тіс каналдарын
күмістейді. Бірінші күміс нитратынан
күміс оксидінің аммиакты ерітіндісін
және 10%-тік формалинді алады.
Бұл процестің өтуін былай жазамыз:
2АgNО3 + 2NН4ОН = Аg20 + 2NН4NО? + Н2О
Аg2О + Н-СНО = Аg + Н-СООН
Қағаз, мақта, дәке бұлардың бәрі күмістің хлориді мен нитраты
ерітіндісіне шыланған болады, олар бактерицидті байлайтын материал
ретінде қолданылады.
СЫНАП

Сынап-тірі өсімдіктер мен жануарлар
ағзаларының негізгі құрам бөлігі.
Сынап негізінде бауыр мен бүйрекке
жинақталады. Табиғи сулар, топырақ,
өсімдік және жан-жануарлар
сынаппен улануда, ол биосфераға
сынаптың көп мөлшерде тасталуынан
болуда. Сынаппен уланғанда ауызға
металдың дәмі келіп тұрады, сілекей
ағатын болады, адамның бас ауруы
және есте сақтау қабілеті нашарлай
түседі.
Барлық тұздары улы болғанымен, оның
көбі медицинада қолданылады:
1. HgO (сары сынап майы); тері
ауруларына қолданылады;
2. HgCl2 (сулема); өте улы, онымен
жұмыс жасағанда байқаған жөн,
1:1000 қатынасындай етіп сұйытылған
ерітіндісін төсеніштерді,
медициналық кұралсаймандарды
бөлмені дезинфекциялағанда
қолданылады, медицинада
қосылыстарын қолданып қана қоймай
металл сынап пен онын буы да
қолданылады (сынап термометрлері
аппаратында).
КОБАЛЬТ

Таза түріндегі кобальт - қызылдау түрі бар қатты ақ металл, ол мұнымен қатар
соққыланғыш, созылғыш және магнитті. Табиғи кобальт тұрақты бір изотопты
Со тұрады, ал жасанды жолмен алынған радиобелсенді изотоптардың
маңыздысы СО. Осының негізінде біраз аспаптар құрастырылған, өйткені ол
күшті ү- сәуле шығарғыш. Бұл изотопты медицинада әсіресе зиянды ісіктерде
анықтау және емдеу үшін пайдаланады. Со + ионы В12 (кобаламин) витамині
құрамына кіреді. Бұл витаминдер құрамына кіретін жеке металл В 12 қан
айналымында тек эритроциттер түзілуі үшін қажет. Ағзада В ]2 жетіспеуі
анемия (қан аздыққа) туғызады.
Кобальттің радиоактивті изотопты ( 60СО) қатерлі ісік ауруларын емдеуге
қолданылады.
ТЕМІР

Биоэлементтердің ішінде тіршілік үшін
негізгі маңызы бар элементтердің бірі –
темір, ол ағзадағы каталитикалық
процестердің активаторы және қандағы
газдардың тасымалдануы процесіне
қатысады. Ересек адамның ағзасында 3,5
г темір болады. Оның көп бөлігі
эритроциттердің демалатын пигментінде,
яғни гемоглобинде болады. Гемоглобин –
күрделі ақсыл, оның молекуласы екі
бөліктен ақсылды (глобин) және
темірден тұрады. Адам ағзасына темір
жетіспеген жағдайда адам анемия
ауруына шалдығады, шаштың ағаруы
және түсуі, сүйектің қақсауы байқалады.
Анемияда, адам ағзасы
әлсірегенде темірдің келесі
препараттары қолданылады:
1. Темірдің аскорбинаты (II)
2. "Ферроплекс" (аскорбин
қышқылы мен темірдің (II)
сульфаты)
3. Темостимулин", "Гематоген"
4. Алоэ мен темір топшасы
ФОСФОР ЭЛЕМЕНТІ Қ ОСЫЛЫСТАРЫНЫҢ
Қ ОЛДАНЫСЫ
Фосфор — күш-қуат көзі.
Қаңқаның мықтылығы құрамындағы фосфор мен кальцийдің мөлшеріне
тығыз байланысты. Фосфордың мөлшері кальцийден бір жарым есе көп
болуы керек. Ондай болмаған жағдайда тепе-теңдік мөлшерін белгілі бір
деңгейде ұстап тұру үшін жеткіліксіз мөлшерін сүйектегі қордан алады.
Бірақ D витамині оның арақатынасын реттеп отырады. Фосфор жүйке
жасушаларының қызметі үшін де керек. Сондықтан оның мөлшері барлық
уақытта біркелкі болуы керек. Фтор, стронций адам тісінің мықты
болуына әсер етеді.
Фосфор — аралық зат алмасу
процесінде маңызды рөл атқарады.
Оның қатысуымен көмірсулардың
фосфорлану процесі жүреді, қанның
қышқыл-сілігілік тепе-теңдігі
қамтамасыз етіледі, бұлшық еттің
жиырылуын қуаттандыратын
биохимиялық процестер атқарылады.
Фосфор ақуызы мол ет, сүт
өнімдерінде кездеседі.
Қызыл фосфор сіріңке өндірісінде,
пиротехникада және фосфор
кышкылын алуға пайдаланылады.
Фосфор ауыл- шаруашылык
зиянкестерімен күресу үшін кажет улы
химикаттар алу үшін қолданылады.
Фосфордың ақ және қызыл түрөзгерісі бар. Ақ фосфор химиялық белсенді
болып келеді. Сондықтан ақ фосфорды қараңғыда су астында сақтайды.
Ақ фосфорды ауасыз ортада қыздырса, қызыл фосфор алынады. Қызыл
фосфор сіріңке өндіруде, пиротехникада қолданылады. Фосфор жай және
күрделі заттармен өрекеттеседі.Қазақстанда фосфор шикізатының қоры
Жамбыл (Қаратау) және Ақтөбе (Шилісай) облыстарында бар.
Фосфор сіріңке және улы химикаттар өндірісінде пайдаланылады.
Ақ, қызыл фосфор Н3РО4 алуда, жанғыш қоспалар дайындау үшін
қолданылады.
P+5HNО3конц = Н3РО4+5NО2↑ +Н2О
Сүйек ұлпасында фосфордың мөлшері 600
г., ол адам ағзасындағы барлық
фосфордың 85% құрайды. Биологияда
фосфаттар негізгі екі роль атқарады:
біріншіден, көптеген биологиялық
компоненттердің құрамдық элементтері
ретінде қызмет атқарады; мысалы, сүйек
және тісте кальций фосфатының
(Са5(РО4)зОН – гидроксиапатит, Са5(РО4)з
Ғ-фторапатит) жинақталуы. Адамның
сүйегінде 5% ал, тіс эмальдарында 17%
фосфор болады. Екіншіден, ең қызықтысы,
ортофосфат иондарының туындылары
энергия тасымалдаушы қызметін
атқарады.
МЫШЬЯК ЭЛЕМЕНТІ Қ ОСЫЛЫСТАРЫНЫҢ
Қ ОЛДАНЫСЫ
Мышьяк. Микроэлемент. Мышьяктың биогенді рөлі мен оның ағзадағы
мөлшері белгісіз.
Мышьяк қосылыстары өте улы. Стоматологияда мышьяктың оксиді (II),
немесе ақ мышьяк Аs2Оз ауру тіс нервтерін өлтіруде қолданылады. Ал
ішуге қан аз болғанда, жүйке ауруына шалдыққандарға беріледі.
АЗОТ ЭЛЕМЕНТІ Қ ОСЫЛЫСТАРЫНЫҢ
Қ ОЛДАНЫСЫ
Азот негізгі биогенді элементтердің
бірі. Тірі ағзада оның мөлшері 3%-
тей болады. Азот
аминқышқылдарының,
ақсылдардың, нуклеотидтердің,
нуклеин қышқылдарының, биогенді
аминдердің т.б. құрамында болады.
Біз азотты атмосферада өмір
сүрудеміз (ауаның 78% азоттан
тұрады), қалған бөліктері оттегі
және өте аз бөлігі басқа химиялық
элементтерден тұрады. Жер бетінде
азотсыз тіршілік болмас еді. Азот
және өмір - бөлінбейтін түсінік.
Зат айналымына молекулалы азот қатыспайды.
Адам органикалық қосылыстардағы азотты
қолданады.
Сонымен қатар азоттың нитраты ағза үшін өте
зиянды.
Медицинада қолданылуы:
Азот тотығы (I) немесе "шаттандырғыш газ" – N 20 –
оттегімен қоспасы наркотикалық зат ретінде
қолданылады.
NН4ОН – аммиактың сулы ерітіндісі (аммоний
гидроксиді,нашатыр спирті). Адам талып қалған
жағдайда мақта немесе дәкеге сеуіп абайлап адам
мұрнына иіскетеді.
Қ ОРЫТЫНДЫ

Адам ағзасында химиялық элементтердің биологиялық маңызы өте
жоғары.
Ұлпалардың түзілуін, қанның осмос қысымын қолдау, иондық, және
қышқылды-негіздік құрамды тұрақты етіп ұстау-макроэлементтердің
негізгі функциясы.
Химиялық элементтердің ағзадағы мөлшерінің өзгеруіне әр
түрлі аурулар әсер етеді. Мысалы, рахитпен ауырғанда фосфорлы –
кальцийлі алмасу бұзылады да ағзадағы кальцийдің мөлшері төмендейді.
Нефритпен ауырғанда электролитті алмасудың бұзылуының әсерінен
ағзадағы кальцийдің, натрийдің, хлордың мөлшері азаяды да магний мен
калий көбейеді.
Қ ОЛДАНЫЛҒАН Ә ДЕБИЕТТЕР

1. Ә.К.Патсаев, С.А.Шитыбаев, Қ.Н.Дәуренбеков «Бейорганикалық және
физколлоидтық химия», Шымкент, 2004
2. Т.С. Сейтембетов, Б.И. Төлеуов, А.Ж. Сейтембетова «Биологиялық
химия». Алматы, 2010 жыл.
3. С.О. Тапбергенов «Медициналық биохимия». Алматы, «Эверо», 2009
жыл.
4. К.С. Сағатов «Биохимия» 2008жыл
5. Р.Ұ.Бейсенбаева, Б.Т. Төлегенова«Биологиялық химия». Алматы, 2008
жыл.

Ұқсас жұмыстар

d - элементтердің сонымен қатар Cr, Mo, W қосылыстарының медицина мен фармация қолданысындағы химиялық негіздер туралы түсінік

Мырыш - ІІБ топ элементі

Натрий оксиді

Медицинада олардың қосылыстарының қолданылуы

Медицинадағы изотоптар

Макро- және микроэлементтер

Химиялық элементтердің тірі және өлі табиғатта таралуы. Адам организміндегі химиялық элементтердің биологиялық ролі

ОРГАНИКАЛЫК ЕМЕС ЗАТТАРДЫН

Азық құрамындағы азоттың маңызы

Жасуша құрамы

Пәндер