Аминқышқылдарының декарбоксилденуі. Биогенді аминдер гистамин, серотонин, γ-аминомай қышқылы, катехоламиндердің түзілуі және биологиялық қызметтері. Биогенді аминдердің тотығуы және моноаминооксидазаның (МАО) тежеушілері

ПРЕЗЕНТАЦИЯ

Тақырыбы: Аминқышқылдарының декарбоксилденуі. Биогенді аминдер гистамин, серотонин, γ-аминомай қышқылы, катехоламиндердің түзілуі және биологиялық қызметтері. Биогенді аминдердің тотығуы және моноаминооксидазаның (МАО) тежеушілері.

Жоспар

Кіріспе

Аминқышқылдары туралы жалпы түсінік

Негізгі бөлім

Биогенді аминдердің рөлі және биологиялық қызметтері

Гистамин

Серотонин

Гамма - аминомай қышқылы (ГАМҚ)

Катехоламиндер

Биогенді аминдердің тотығуы

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Табиғатта аминқышқылдардың 150-ден астам түрі бар. Олардың 20-сына жуығы ақуыздар түзілісінде аса маңызды қызмет атқаратын мономер блок-топшалар. (Аминқышқылдардың ақуыз құрамына енгізілуі тәртібін тектік код есептейді) . Аминқышқылдары барлық ағзалардың зат алмасу процесіне қатысып гормондар витаминдер мидиаторлар пуринді және пиримидинді азоттық негіздердің алқолоидтердің т. б. гормондар биосинтезінің негізгі қосылыстарын түзу қызметін атқарады. Микроапалардың көпшілігі өздеріне керекті аминқышқылдарын синтездейді.

Адам организмі қажетті аминқышқылдарының жартысынан астамын өздігінен синтездей алады. Ал сегіз аминқыщқылын адам организмі синтездей алмайды. Олар ауыстырылмайтын аминқышқылдары деп аталады.

Биогенді аминдердің рөлі және биологиялық қызметтері

Катаболизмнің реакцияларының бірі ретінде аминқышқылдардың декарбоксильденуі декарбоксилазалармен катализденеді, олардың коферменті В6 витаминінің туындысы - фос-фопиридоксаль (ФП-СН=0) болып табылады. Аминқышқылдарының декарбоксилденуінің өнімдері көмірқышқыл газы және аминдер болып табылады, олардьң биологиялық белсенділігі жогары болады, сондықтан оларды биогенді аминдер деп атайды.

Кейбір биогенді аминдер жүйке жүйесінің медиаторы қызметін атқарады және метаболитикалық процестерге және клеткалар мен мүшелердің қызметтеріне реттеуші әсер көрсетеді. Мысалы, гистидиннің декарбоксильденуі кезінде биогенді амин -гистамин түзіледі. Мүшелер мен тіндердің барлыгында дерлік гистамин бар. Әсіресе өкпе мен тері ткандерінде өте көп.

Гистамин

Гистамин - физиологиялық белсенді зат. Биогенді аминдерге жатады, организмде гистидиннен жасалады. Гистамин өсіп келе жатқан тіндерде (эмбриондық, қайта өсіп келетін) көп түзіледі, көп мөлшерде мес клеткаларда кездеседі. Гистамин қан иммунитетінің лимфокины болып есептелінеді. Аз ғана мөлшерде организмге тағаммен кіреді. Гистамин қан құрамында байламды түрде кездеседі. Гистамин үсақ, тамырлар өткізгіштігін жақсартады және микроциркуляцияның реттелуіне қатынасады, асқазан сөлінің бөлінуіне әсерін тигізеді. Гистамин медиатор есебінде аллергиялық реакцияға қатысады (есекжем, Квинке ісігі, бронхының тарылуы) .

Гистамин жұлында және мидың қосылыстарында болады. Гистамин асқазанның шырышты қабатында түзіледі де, пепсиннің және түз қышқылының секрециясына әсер етеді. Гистамин белокты- гепаринді комплекс түрінде дәнекер тканінің жуан клеткаларында түзіледі және жинақталады. Гистамин қанда базофилдер мен эозинофилдердің гранулаларымен байланыста болады:Клеткадан гистаминнің клеткааралық ортаға бөлінуі әр түрлі әсерден, мысалы, күйіп қалу, суықтан, электр немесе химиялық әсерлерден болуы мүмкін. Ағзаның анафилактикалық және аллергиялық реакциялары жуан клеткалардан гистаминнің бөлінуімен сипатталады.

Гистаминнің жергілікті бөлінуі температураның жоғарылауын, ісіну, ауырсыну, қызару және т. б. қабынуга тән белгілердің пайда болуын тудырады.

Қанда гистаминнің деңгейі жогарылаганда мынадай қүбылыстар байқалады:-артериолалар мен капиллярлардың кеңеюі (соның ішінде теріде), соның әсерінен қан қысымы төмендейді; -капиллярлардың өткізгіштігінің артуы, соның нәтижесінде сүйықтық қаннан клеткааралық ортаға өтеді де, қысым одан ары төмендейді; -қаннан сұйықтықтың шығуы мида қысымның жоғарылауына, жүйке тканінің ги-пергидратациясына және бастың ауруына әкеледі; -гистамин өкпенің тегіс бұлшық етінің жиырылуын тудырып, бүл демікпенің лри-ступтары түрінде көрініс береді. Гистаминнің әсерінің алдын алу үшін клиникалық практикада гистаминге қарсы препараттар - димедрол, пипольфен, супрастин, диазолин және т. б. жиі қолданылады.

Креатин

Креатин -(грек " κρέας - «ет») - 2-(метилгуанидин) -сірке қышқылы.

Креатин ыстық суда жақсы ериді, спиртте аз, эфирде ерімейіді. Минерал қышқылдар әсерінен лактат-креатининге айналады және осы жолмен Креатиннің бары анықталады. Сілтігі ортада несеп зәріне және метилглицинге ыдырайды. Креатин ағзада аминқышқылы глицин мен оргининнен түзеледі. Етте Креатин тұрақсыз креатинфосфор қышқылы түрінде кездеседі. Креатин барлық омыртқалылардың етінде, аздап нерв тканінде, қан, бауыр, бүйректе болады. Креатинді ет құрамынан жылы сумен айырып алуға болады. Креатин ет жиырылуы процесіне қатысады.

Креатинді спорттық тамаққоспалары индустриясындағы ХХ ғасырдың ашылуы десе де болады. Болашақта табиғи аминқышқылы болған ол спотршының күш көрсеткіштерін айтарлықтай жақсартады, шыдамдылық пен жұмыс қабілеттілігін арттырады. Құрғақғылыми тілмен айтқанда, креатин бұл түзілетін АТФ молекулалар санын толықтай қамтамасыз ететін және энергетикалық алмасуға қатысатын, азот құрамды қоспа. Мұндай реакциялардың - АТФ синтезінің - маңызды қатысушыларының бірі - және де креатин болып табылады.

Олар неғұрлым көп болса, күш пен энергия да соғұрлым көп болады. АТФ қалыптасуы үшін креатин өте қажет. Креатин скелеттік бұлшық еттерден жиналады және креатиннің нормасы шамамен кг салмаққа 1, 5 г дейін жетеді. Бұл көрсеткіш физикалық ауырпашылығы артық адамдар үшін арттырылуы мүмкін. Креатин де протеин сияқты әр түрлі спорт түрлері арасында - ауыр атлетика мен бодибилдингтен хоккей мен футболға дейін спортшылар арасында өте танымал. Ол көптеген қазіргі энергетикалық комплекстердің санына кіреді.

Серотонин

Серотонин - биогенді амин, қан иммунитетін қоздырушы медиатор. Фенилаланин-гидроксилаза және декарбоксилазаның көмегімен триптофаннан құралады. Серотинин әртүрлі органдарда кездеседі. Әсіресе мидың, ішектің әртүрлі торшаларында, кеміргіштердің тромобоциттердіде және мес торшалардың қүрамында өте көп болады.

Серотиннің шамамен 90%-ы ішектің хромоффинды клеткаларында болады. Қалған бөлігі терінің жуан клеткаларында, кок бауырда, бауырда, бүйректе, өкпеде бар, олар жергілікті гормон қызметін атқарып, клеткааралық байланысты қамтамасыз етеді және ішкі мүшелердің тегіс бұлшық етінің жиырылуын, қан тамырларының тарылуын, тромбоциттер санының артуын тудырады. Мидың сұр затында, гипоталамуста серотонин медиатор қызметін атқарады. Серотонин үйқы үшін қажет деп есептеледі.

Серотонин эпифиздің гормоны - мелатониннің биологиялық бастапқы заты болып табылады:Серотонинның мелатонинге айналуы тәулік бойы өзгеріп отырады және жарыққа байланысты болады: қараңғыда мелатонинның синтезі күшейеді, ал күндіз (жарықта) - мелатонинның синтезі тоқтайды. Мелатонин гипофиздың ГТГ бөлуін тежейді де, сол себептен жыныстық осу мен жыныстық белсенділікті төмендетеді. Жарық күннің ұзаруы- мелатонинның синтезін тежейді. Бұл гонадалардың өсуін тудырушы гонадотропты гор-мондарды гипофиздің белсенді синтездеуіне, оларда жыныс гормондарының түзілуіне және жыныстық белсенділіктің артуына әкеледі. Жарық күннің азаюы - қарама-қарсы өзгерістерді тудырады.

Гамма - аминомай қышқылы (ГАМҚ)

Түзілетін орны: орталық жүйке жүйесінің тежеуші нейрондарында түзіліп мишықта, columma dorsalis, hippocampus және т. б. жиналады. Сонымен қатар аз мөлшерде бауыр, асқазан қабырғаларында да түзіледі. Түзілуі: ОЖЖ-ның тежеуші нейрондарында глутамат декарбоксилаза әсерінен α- карбоксил тобы бөлініп гамма - аминомай қышқылы түзіледі.

Физиологиялық әсері: а) ГАМҚ ми-қан тамыр тосқауылы-нан өте алмайтындықтан, оның негізгі әсер ететін орны ОЖЖ болып есептеледі. ОЖЖ-да сәйкес стимульдерге жауап ретінде алдыңғы синапстан бөлініп шығып постсинапс мембранасындағы ГАМҚ рецепторымен байланысады және мембрананың СІ, К иондарына өткізгіштігін жоғарлатып, мембрананы поляризациялайды. Сөйтіп, жүйке импульсінің берілуін баяулатады, осыдан тежеу эффектісі байқалады. Осы әсеріне қарай ГАМҚ-ны медиаторы деп те атайды. ГАМҚ-ның бұл әсері пикротоксин мен бикукуллин арқылы тежеліп бензодиазефиндермен күшейеді.

ОЖЖ-дағы ГАМҚ мөлшерінің төмендеуі спазма шақырады, сондай-ақ Hutingtion ауруы мидағы ГАМҚ мөлшерінің белгілі деңгейде төмендеуі байқалады. Алдыңғы синапстан бөлінген ГАМҚ синапс аралық кеңістікте түскеннен кейін оның біраз бөлігі алдыңғы синапс арқылы қайта сорылып осы орында гамма-амонобутират аминотрансфераза әсерінен сукцинат семиальдегидке, ары қарай сукцинатқа айналып Кребс цикліне түседі. Кребс цикліне түзілген α-кетоглутараттың 8-10 пайызы осы қосымша жолмен өзгеріске ұшырап, ми тініне қажетті энергияның 10-20 пайызы өндіреді. б) ми тінінде қан тамырларын кеңейтіп қан айналым мөлшерін көбейтеді, осыдан мидағы оттегі мен глюкозаның мөлшері артып зат алмасу процесі жақсарады.

Катехоламиндер

Катехоламиндер - адам мен жануарлар организміндегі физиологиялық, биология-химиялық процестерге қатысатын пирокатехин туындысы. Табиғи катехоламиндерге адреналин, норадреналин және дофамин жатады. Катехоламиндер қанда, түрлі органдарда, тканьдерде және несеп құрамында болады. Кейбір аурудан қан мен нсепте катехоламиндер мөлшері артады. Катехоламиндер зат алмасу процесінде түрлі өзгерістерге ұшырайды, физиологиялық және биохимиялық қасиеттері өзгереді.

Биогенді аминдердің тотығуы

Ағзада биогендік аминдерді ыдыратуға мүмкіндік беретін реакциядың келесі механизмдері болады.

Құрамында окситоптары болатын немесе окситоптарды молекуласына гидроксилденуден кейін қосатын аминдерді окситоптары бойынша метилдендіру реакциясы. Метилдік радикалдың шығу көзі: S-аденозилметионин. Реакцияны О-метилтрансфераза ферменттері катализдейді. Олар метилдік топты оттекке ауыстырып қосады. Себебі, метиониннің күкіртіне АДФ-тің аденилдік қалдығын қосқан кезде оның метилдік тобы қозғалғыш болады да әртүрлі заттарға жеңіл ауыстырылады. Сондықтан окситоптағы оттекке де жеңіл ауысады.