Аминқышқылдарының декарбоксилденуі. Биогенді аминдер гистамин, серотонин, γ-түзілуі және биологиялық қызметтері. Биогенді аминдердің тотығуы және моноаминооксидазаның (МАО) тежеушілері

Презентация қосу

ПРЕЗЕНТАЦИЯ
Тақырыбы: Аминқышқылдарының декарбоксилденуі.
Биогенді аминдер гистамин, серотонин, γ-түзілуі және
биологиялық қызметтері. Биогенді аминдердің тотығуы
және моноаминооксидазаның (МАО) тежеушілері.
Жоспар
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
– Ағзадағы биогенді аминдердің рөлі
– Биогендік аминдердің инактивтелуі
III. Қорытынды
IV. Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Биогенді аминдерін білу үшін ең алдымен аминдер
мен аминқышқылдарына тоқталып өтейік.
Аминдер — молекуласындағы бір немесе бірнеше
сутек атомы амин тобына (-NH2) алмасқан
көмірсутектердің туындылары. Амин тобымен
байланысқан радикалдың табиғатына байланысты
аминдер алифатты және ароматты болып
бөлінеді.Аминдерді аммиактағы сутек
атомдарының орнын радикал басқан аммиактың
туындылары деп те қарастыруға болады.
Молекуласындағы амин тобының санына
байланысты аминдер: моноаминдер, диаминдер,
полиаминдер болып бөлінеді.
Адам денесінде ақуыздардан бұлшықеттер,
сіңірлер, барлық мүшелер және шаш, тырнақтар
қалыптасады; ақуыздар сұйықтықтар мен сүйектің
құрамына кіреді.Ағзадағы барлық процестерді
тездететін және реттейтін ферменттер мен
гормондар да ақуыздар болып табылады.
Ағзадағы биогенді аминдердің рөлі
Катаболизмнің реакцияларының
бірі ретінде аминқышқылдардың
декарбоксильденуі декарбоксилазалармен
катализденеді, олардың коферменті В6
витаминінің туындысы - фос-фопиридоксаль (ФП-
СН=0) болып табылады. Аминқышқылдарының
декарбоксилденуінің өнімдері көмірқышқыл газы
жэне аминдер болып табылады, олардьң
биологиялық белсенділігі жогары болады,
сондықтан оларды биогенді аминдер деп атайды.
Кейбір биогенді аминдер жүйке жүйесінің медиаторы
қызметін атқарады және метаболитикалық процестерге
және клеткалар мен мүшелердің қызметтеріне реттеуші
эсер көрсетеді. Мысалы, гистидиннің декарбоксильденуі
кезінде биогенді амин -гистамин түзіледі. Мүшелер мен
тіндердің барлыгында дерлік гистамин бар. Әсіресе өкпе
мен тері ткандерінде өте көп.
Гистамин — физиологиялық белсенді зат. Биогенді
аминдерге жатады, организмде гистидиннен жасалады.
Гистамин өсіп келе жатқан тіндерде (эмбриондық, қайта өсіп
келетін) көп түзіледі, көп мөлшерде мес клеткаларда
кездеседі. Гистамин қан иммунитетінің лимфокины болып
есептелінеді. Аз ғана мөлшерде организмге тағаммен кіреді.
Гистамин қан құрамында байламды түрде кездеседі.
Гистамин үсақ, тамырлар өткізгіштігін жақсартады және
микроциркуляцияның реттелуіне қатынасады, асқазан
сөлінің бөлінуіне әсерін тигізеді.
Гистамин медиатор есебінде аллергиялық реакцияға
қатысады (есекжем, Квинке ісігі, бронхының тарылуы).
Гистамин жұлында және мидың қосылыстарында
болады. Гистамин асқазанның шырышты қабатында
түзіледі де, пепсиннің және түз қышқылының
секрециясына әсер етеді. Гистамин белокты- гепаринді
комплекс түрінде дэнекер тканінің жуан клеткаларында
түзіледі және жинақталады.
Гистамин қанда базофилдер
мен эозинофилдердің
гранулаларымен байланыста
болады: Клеткадан
гистаминнің клеткааралық
ортаға бөлінуі әр түрлі
әсерден, мысалы, күйіп қалу, суықтан, электр немесе
химиялық эсерлерден болуы мүмкін.
Ағзаның анафилактикалық және аллергиялық
реакциялары жуан клеткалардан гистаминнің
бөлінуімен сипатталады. Гистаминнің жергілікті бөлінуі
температураның жоғарылауын, ісіну, ауырсыну, қызару
және т.б. қабынуга тән белгілердің пайда болуын
тудырады.
Қанда гистаминнің деңгейі жогарылаганда мынадай қүбылыстар
байқалады:- артериолалар мен капиллярлардың кеңеюі (соның
ішінде теріде), соның әсерінен қан қысымы төмендейді;-
капиллярлардың өткізгіштігінің артуы, соның нәтижесінде
сүйықтық қаннан клеткааралық ортаға өтеді де, қысым одан ары
төмендейді;- қаннан сұйықтықтың шығуы мида қысымның
жоғарылауына, жүйке тканінің ги-пергидратациясына және
бастың ауруына әкеледі;- гистамин өкпенің тегіс бұлшық етінің
жиырылуын тудырып, бүл демікпенің лри-ступтары түрінде
көрініс береді. Гистаминнің әсерінің алдын алу үшін клиникалық
практикада гистаминге қарсы препараттар - димедрол,
пипольфен, супрастин, диазолин және т.б. жиі қолданылады.
Серотонин — биогенді амин,
қан иммунитетін
қоздырушы медиатор.
Фенилаланин-
гидроксилаза және
декарбоксилазаның көмегімен
триптофаннан құралады.
Серотинин әртүрлі органдарда
кездеседі.
Әсіресе мидың, ішектің әртүрлі
торшаларында, кеміргіштердің
тромобоциттердіде және мес
торшалардың қүрамында өте
көп болады.
Серотиннің шамамен 90%-ы ішектің
хромоффинды клеткаларында болады.
Қалған бөлігі терінің жуан клеткаларында, көк
бауырда, бауырда, бүйректе, өкпеде бар,
олар жергілікті гормон қызметін атқарып,
клеткааралық байланысты қамтамасыз етеді
және ішкі мүшелердің тегіс бұлшық етінің
жиырылуын, қан тамырларының тарылуын,
тромбоциттер санының артуын тудырады.
Мидың сұр затында, гипоталамуста серотонин
медиатор қызметін атқарады. Серотонин үйқы
үшін қажет деп есептеледі. Серотонин эпифиздің
гормоны - мелатониннің
биологиялық бастапқы
заты болып табылады:
Серотонинның
мелатонинге айналуы
тәулік бойы өзгеріп
отырады және жарыққа байланысты болады:
қараңғыда мелатонинның синтезі күшейеді, ал
күндіз (жарықта)- мелатонинның синтезі
тоқтайды.
Мелатонин гипофиздың ГТГ бөлуін тежейді де, сол
себептен жыныстық осу мен жыныстық
белсенділікті төмендетеді. Жарық күннің ұзаруы-
мелатонинның синтезін тежейді. Бұл
гонадалардың өсуін тудырушы гонадотропты гор-
мондарды гипофиздің белсенді синтездеуіне,
оларда жыныс гормондарының түзілуіне және
жыныстық белсенділіктің артуына әкеледі. Жарық
күннің азаюы - қарама-қарсы өзгерістерді
тудырады.
Биогендік аминдердің инактивтелуі

Ағзада биогендік аминдерді ыдыратуға
мүмкіндік беретін реакциядың келесі
механизмдері болады.
1. Құрамында окситоптары болатын немесе
окситоптарды молекуласына гидроксилденуден кейін
қосатын аминдерді окситоптары бойынша метилдендіру
реакциясы. Метилдік радикалдың шығу көзі: S-
аденозилметионин. Реакцияны О-метилтрансфераза
ферменттері катализдейді. Олар метилдік топты оттекке
ауыстырып қосады. Себебі, метиониннің күкіртіне АДФ-
тің аденилдік қалдығын қосқан кезде оның метилдік
тобы қозғалғыш болады да әртүрлі заттарға жеңіл
ауыстырылады. Сондықтан окситоптағы оттекке де
жеңіл ауысады.
2. Аминді дезаминдеу мақсатында аминотоп
бойынша тотықтыру реакциясы.
Бұл биогендік аминдерді инактивтеудің
негізгі жолы - оларды аминотопты оксидаза
(моноаминооксидаза, МАО) әсерінен
тотықтырып бөлу. Нәтижесінде аминнің
биологиялық активтілігі жоғалады.
Биогендік аминдердің оксидазалары:
моноаминооксидаза (МАО), диаминооксидаза
(ДАО), полиаминооксидаза. Оксидазалар екі
протон мен екі электронды бөліп алып бірден
оттекке береді. Сутек асқынтотығы түзіледі, ал
амин иминге айналады. Имин ары қарай фермент
қатысуынсыз гидролизденіп альдегидке айналады.
Оксидаза ферменттерінің простетикалық тобы
ретінде ФАД немесе ФМН болады, немесе олар
флавопротеин болып табылады.
Екінші реакция (гидролиз)
қайтымсыз. Ары қарай,
түзілген альдегид карбон
қышқылына дейін оңай
тотығады. Карбон
қышқылы СО2мен H2O -ға
дейін тотығады.
Жасушада МАО ДАО-мен
салыстырғанда көп
болады.
МАО активтілігін басу биогендік аминдердің
ыдырауының баяулауына әкеледі. Мұндай
дәрілік препараттар биогендік аминдердің
«өмір сүру» кезеңін ұзартады, бұл олардың
жетіспеушілігі кезінде өте маңызды болып
табылады. Бұл заттар антидепрессанттар
қызметін атқарады және бір жағынан
шизофренияны емдеу кезінде қолданылады.
Аминоқышқылдар цитоплазмада
декарбоксилденеді, ал аминдердің тотығуы
митохондрияның сыртқы мембранасында
өтеді. Аминоқышқылдардың
декарбоксилдену реакциясы және биогендік
аминдердің ыдырауы бір мезгілде
жүрмейтіндіктен биогендік аминдер біршама
уақытқа «өмір сүре» және өзінің
биологиялық қызметін орындай алады.
Қорытынды
Аминқышқылдарының декарбоксилденуінің өнімдері
көмірқышқыл газы және аминдер болып табылады, олардьң
биологиялық белсенділігі жогары болады, сондықтан оларды
биогенді аминдер деп атайды.Кейбір биогенді аминдер
жүйке жүйесінің медиаторы қызметін атқарады және
метаболитикалық процестерге және клеткалар мен
мүшелердің қызметтеріне реттеуші әсер көрсетеді. Мысалы,
гистидиннің декарбоксильденуі кезінде биогенді амин
-гистамин түзіледі.Ақуыздардың синтезделу процесі әрдайым
организмде жүреді. Алмастырылмайтын
аминқышқылдарының біреуі ғана жоқ болған жағдайда да
ақуыздардың түзілуі тоқтатылады.
Қолданылған әдебиеттер
1. Т.С.Сейтембетов, А.Ж.Сейтембетова, Е.Д.Даленов,
И.И.Ребрикова, С.А.Блудова, Н.В.Попова Биохимия
сұрақтары мен жауаптарда. Алматы: «Эверо», 2011
2. Е.С.Северин, А.Н.Николаев Биохимия: Краткий курс с
упражнениями и задачами: Учеб. пособие для мед. вузов,
2008
3. Т.С.Сейтембетова, Б.И.Төлеуов, А.Ж.Сейтембетова
Биологиялық химия: «Эверо» баспаханасы. 2011ж
4. Е. С. Северин (под ред.) учеб. для вузов / ред. Е. С. Северин.
- М. : ГЭОТАР-Медиа, 2008.
5. С. О. Тапбергенов, Медициналық биохимия, Алматы-2011ж

Ұқсас жұмыстар

Аминқышқылдарының декарбоксилденуі. Биогенді аминдер гистамин, серотонин, γ-аминомай қышқылы, катехоламиндердің түзілуі және биологиялық қызметтері. Биогенді аминдердің тотығуы және моноаминооксидазаның (МАО) тежеушілері

Аминқышқылдардың негізгі көздері

Аминқышқылдарының негізгі көздері

Майлардың алмасуы

БАУЫРДЫҢ ЗАТ АЛМАСУ ПРОЦЕСТЕРГЕ ҚАТЫСУ ФУНКЦИЯСЫ

БЕЛОКТАР АЛМАСУЫ

Жайылмалы эндокринді жүйе

Бауырдың қызметтері

Иммундыэауаптың - нейроэндокриндіреттелуі

Қалқанша без эндокринді жасушалары

Пәндер