Тамырлар арқылы қан қозғалысының жалпы физика-математикалық заңдылықтары. Биологиялық ұлпалардың селқос механикалық қасиеттері

Презентация қосу

ПРЕЗЕНТАЦИ
Я Тақырыбы: Тамырлар арқылы қан
қозғалысының жалпы физика-математикалық
заңдылықтары. Биологиялық ұлпалардың
селқос механикалық қасиеттері.
ЖОСПАР

I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім:
1.Тамырдағы қан ағысы
2.Қан қысымы
3.Қан ағысының жылдамдығы
4.Қанның тұтқырлығы,Бернулли теңдеуі және Пуазейль теңдеулері
5.Артериялық қан қысымын Н.П.Коротков әдісімен өлшеу

III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе

Жалпы қалыпты адам ағзасындағы қанның ағысы, ламинарлы ағыс
деп қарастырылады. Егер осы шарт бұзылса ағыс турбулентті
ағысқа айналады. Бұл кезде дыбыс пайда болады. Мұны жүректің
шуылы деп атайды. Жүректің шуылы не тамыр жүйесінің ішкі
қуыстылығы тарылған кезде не жүрек клапандарының
уақытысында ашылып не жабылмауынан болады. Қанның тамыр
жүйесімен ағуының заңдылықтарын зерттейтін биомеханикпның
бөлімі гемодинамика деп аталады.Гемодинамиканың негізгі
мақсаты – қанның гемодинамикалық көрсеткішін,олардың қанның
физикалық параметрлеріне және қан тамырларына тәуелділігінің
арасындағы өзара байланыстарды анықтау.Қан тамырлар жүйесі
цилиндр тәріздес түтіктерден тұрады және онда ағатын қан тұтқыр
сұйық деп саналады,олай болса түтік бойымен сұйықтың ағуын
зерттеу медицина үшін өте маңызды болып саналады
Қан қысымы

Қан қысымы – бұл қан тарапынан тамырдың бірлік ауданына әсер
етуші күш.
P=F/S
Дені сау адамның систолалық қан қысымы шамамен 120
мм.сын.бағ,ал диастолалық 80 мм.сын.бағ болса,жүректен ағып шығу
мезетіндегі қан қысымы 100 мм.сын.бағ болады.
Қан ағысының жылдамдығы
Қан ағысының жылдамдығы 3 түрлі өлшеммен сипатталады:
1.көлемдік
2.сызықтық
3.қан айналымның толық мерзімі.
Көлемдік жылдамдық

Көлемдік жылдамдық деп бірлік уақыт ішінде түтіктің ауданынан ағып
өтетін қанның көлеміне сан жағынан тең шаманы айтады.
Q = K / t мұндағы K – қанның көлемі
Бір минут арасында қан айналымның кіші шеңберінен белгілі диаметрден
өтетін қан көлемі осы уақыт ішінде қан айналымның үлкен шеңберінің
сондай диаметрінен өтетін көлеміне тең болады,яғни қан ағысының
көлемдік жылдамдығы тамырлар жүйесінің қай бөлігінде болса да бірдей
болуы шарт,әйтпесе белгілі бір тамыр қанға толы болса,екінші бір тамыр
суалып қалады.Әдетте ондай жағдай кездеспейді. Бірақ әрбір ағза арқылы
өтетін қан мөлшері бірдей емес,ол сол ағзадағы қан тамырларының саны
тамыр түтігінің көлеміне байланысты болады.Қан ағысының көлемдік
жылдамдығын тәжірибе жүзінде кесілген қан тамырын арнайы аспапқа
тіркеу арқылы анықтайды.Оны қан тамырын кеспей-ақ ультрадыбыс немесе
окклюзациялық (қысу) плетизмография әдісін қолданып білуге болады.
Сызықтық жылдамдық деп бірлік уақыт ішінде қан бөлшектерінің
ығысуын (жүріп өткен жолын) айтады.
V=L/t
Сызықтық жылдамдық орташа көрсеткіш болып есептеледі.Тамыр
неғұрлым кең болса,қан ағысының сызықтық жылдамдығы
соғұрлым жай,яғни қан ағысы соғұрлым баяу
болады.Мәселен,қолқада сызықтық жылдамдық 30-50см/сек.
Қуысты веналар қолқадан екі есе кең болғандықтан ондағы
сызықтық жылдамдық 15-25см/сек
Қан айналымның толық мерзімі

Қан айналымның толық мерзімі деп бір тамшы қанның үлкен және
кіші қан айналым шеңберлерінен бір айналып шығатын уақытын
айтады.Бұл мерзім сау адамда қалыпты жағдайда 17-25секундқа
тең.Қанның қан шеңберлерінен қанша уақытта бір айналып
шығатынын шынтақ венасына радиоактивтік натрий изотопын,не
лобелин енгізу арқылы білуге болады.Бұл заттардың арасында
лобелин жиірек қолданылады.Лобелиннің 1%-тік ерітіндісінің 1мл
көлемін қанға құйса,ол оң жүректен өкпеге барып,одан әрі сол
жүректен өтеді де ұйқы артериясының тармақталар жеріне
жетіп,мұндағы хеморецепторларды тітіркендіріп,рефлекс арқылы
тынысты тереңдетеді немесе жөтел пайда болады.
Осы рефлекстің
пайда болу уақыты
анықталады.Рефлек
с кезінде лобелин
араласқан қан кіші
шеңберді 3,5-
5,4секунд ішінде бір
айналым
өтеді.Иттерге
жүргізілген
зерттеулерде
қанның кіші
шеңберден өту
мерзімі екі
шеңберден өту
мерзімінің 1/5 тең
болады.
Қанның тұтқырлығы,Бернулли және
Пуазейль теңдеулері

Жүрек жұмысының әсерімен күрделі артерия және веналар
жүйесімен тарайтын қан тұтқыр сұйық болып саналады.Оның
стационар күйдегі ағысы ламинарлы болады және ағу
заңдылықтары идеал сұйық үшін алынған Бернулли,тұтқыр сұйық
үшін қорытылған Пуазейль теңдеулеріне бағынады.
Қанның тамырдағы жылдамдығы өте төмен болу салдарынан оның
ағысын әр уақытта ламинарлы деп алуға болады,сондықтан
артериядағы қан ағысын жіңішке түтікше арқылы ағатын сұйықтың
ағысымен салыстыруға болады.Қан молекулаларының артерия
қабырғасының ішкі бетімен ілінісуінің әсерінен өте аз қабаттағы
қан молекулалары бетіне тамыр жабысып,қан ақпайды,яғни қанның
ағу жылдамдығы артерияның центрінде максимал,ал оның
қабырғасында нөлге тең мәнге жатқанына байланысты
болғандықтан,Бернулли теңдеуіне сәйкес қан қысымы да әр жерде
әр түрлі болуы тиіс.
Артерия қабырғасына жақын жерде қанның ағу жылдамдығы
төмен,олай болса онда қысым жоғары,ал центрінде керісінше
жылдамдық жоғары,олай болса онда қысым ең төмен мәнге ие
болады.Яғни қысым центрден шетке қарай артады.Осының әсерінен
тамыр арқылы ағатын кез-келген бөлшекке,мысалы қан клеткасына
радиалды (радиус бойымен) бағытта күш әсер етеді,соның
салдарынан ол бөлшек түтік центріне қарай ығысып,артерияның
орта бөлігімен ағады.
Көлденең қимасы тұрақты цилиндр тәрізді түтікпен ағатын кәдімгі
сұйықтың стационарлы,ламинарлы ағысы Пуазейль заңымен
сипатталады. Пуазейль теңдеуі тамырлар арқылы ағатын қан
мөлшерін анықтайды және оның шамасының тамырдың радиусына
тікелей тәуелділігін көрсететіні белгілі.
Артериялық қан қысымын Н.П.Коротков
әдісімен өлшеу

Қан мөлшері мен оның жылдамдығы тамырлар ұштарындағы қысым
айырмасына тәуелді.Осы қысымды қалай өлшейді? Ламинарлы
ағыстың “тыныш”,ал турбулентті ағыстың ”шулы” болатыны
белгілі.Осы құбылысты қан қысымын өлшеуге пайдаланады.Ол үшін
артерия қан тамырына стетоскопты басып ұстаса онда қан
ағысының турбулентті болу салдарынан пайда болатын “шу”
естіледі.Клиникалық практикада артериялық қан қысымын тікелей
әдіспен емес,яғни жанамалай жолмен өлшейді.Соның ішінде кең
тараған түрі Н.П.Коротков әдісі.
Бұл әдіс манжет қысып тұрған артерия тамыры арқылы қанның
ағуы турбулентті болуынан шығатын дыбысты фонондоскоп арқылы
тіркеуге негізделген.Ол үшін білектің күре тамыр тұсына құрылдың
манжетін кигізіп,оған айдағыш арқылы ауа айдап (қысым 200-
250мм.сын.бағ),күре тамыр арқылы қанның ағуын аз уақытқа
тоқтатамыз.Онан соң ауаны шығаратын винті жайлап ашып,күре
тамыр арқылы өткен қан ағысының турбулентті ағысынан пайда
болатын алғашқы шуын фонодоскоп арқылы естіп,сол кездегі
манометр көрсеткішін қан қысымының систолдық (макс) ал
манжетті ауа толығымен шығып,фонондоскоптағы дыбыстың
жойылған кезіндегі манометрдің көрсеткішін қан қысымының
диастолдық мәндері ретінде алынады.Бұл кезде ағыс ламинарлы
болады.
Қорытынды

Қанның тамыр жүйесімен ағуының заңдылықтарын зерттейтін
биомеханиканың бөлімі гемодинамика деп
аталады.Гемодинамиканың негізгі мақсаты – қанның
гемодинамикалық көрсеткішін,олардың қанның физикалық
параметрлеріне және қан тамырларына тәуелділігінің
арасындағы өзара байланыстарды анықтау.Қан тамырлар жүйесі
цилиндр тәріздес түтіктерден тұрады және онда ағатын қан тұтқыр
сұйық деп саналады, олай болса түтік бойымен сұйықтың ағуын
зерттеу медицина үшін өте маңызды болып саналады.
Пайдаланылған әдебиеттер

1.Сәтбаев Х.Қ. Өтепбергенова А.А. Нілдібаева Ж.Б. Адам
физиологиясы.Алматы “Дәуір”2005ж.
2.Антонов В.А. Животова Е.Н. Биофизика – 2000ж
3.Ливенцев Л.М. Курс физики.-М.-1978.изд-е 6.-Т.1,2

Ұқсас жұмыстар

Қанның тамырлар бойымен қозғалысының гемодинамикалық заңдылықтары

Қан тамырларымен қан қозғалысының жалпы физика- математикалық заңдылықтары Биологиялық ұлпалардың пассивті механикалық қасиеттері

Бұлшықет жиырылу биофизикасы

Дәнекер ұлпасы

Қозу физиологиясы

ТЕРМОДИНАМИКАЛЫҚ ЖҮЙЕЛЕР

Жас кезеңдері

Термодинамика анықтамалары және сыныптамасы

Биология және биотехнология факультеті

ЖҮРЕК - ҚАН ТАМЫРЛАР

Пәндер