ЛЕКСИКОЛОГИЯ, ЗЕРТТЕУ НЫСАНЫ

Презентация қосу

ЛЕКСИКОЛОГИЯ, Лексикология – грек
lexis «сөз», logos
«ілім» мағынасын
ЗЕРТТЕУ НЫСАНЫ береді.
I Кіріспе
«Лексикалогия туралы түсінік»
II Негізгі бөлім «Лексикалогияның
зерттеу нысаны»
Лексикология- сөзді және сөздердің жиынтығын, тілдің сөздік
құрамын зерттейді. Лексикалық единицалардың жиынтығынан
тілдің сөздік құрамынан құралады.Сөздік құрам дегеніміз - тілдегі
барлық сөздердің жиынтығы. Ол лексика деп те аталады.Сөздік
құрамға байланысты лексикалогияның қарастыратыны: тілдің
негізгі бірлігі ретінде көрінетін сөз мәселесі, лексикалық
бірліктердің типтерін, сөздердің құрамдық, құрылымдық сипатын
және тілдің басқада салаларына сөздік құрамына қарым-қатынасы.
Қатынас құралы ретіндегі тілдің сөздік құрамына және лексикалық
единица ретіндегі сөздің табиғатына қатысты жалпы
лингвистикалық проблемалар бар. Олардың қатарына тілдің
лексика-семантикалық жүйесі туралы мәселе, тілдік
единицалардың, ішінде сөздің алатын орны, сөзге тән басты
белгілер, сөз бен ұғымының ара қатысы, сөздің лексикалық
мағыналарының түрлері, сөздің лексикалық және грамматикалық
мағына-ларының ара қатысы мен байланысы және т. б. мәселелер
өнеді. Бұлар лексикология теориясының жалпы проблемалары
Жалпы лексикология мен жалқы (жеке) лексикология
бір-бірімен байланыста болады. Бұлай болатындығы
мынадан: коғамдық құбылыс ретіндегі жалпы адам
баласының тілін сипаттайтын жалпы заңдылықтар
жеке, нақтылы тілге де тән болады. Мысалы қоғам
дамуының барысында жаңа сөздердің жасалып,
тілдің толығуы, дамуы, кейбір ескірген сөздердің
одан шығып қалуы немесе өте сирек қолданылатын
сөздерге айналуы — тіл атаулыға тән жалпы
заңдылық. Сондай-ак, тілдің сөз мағынасының
өзгеруі, көп мағыналы сөздердің жасалуы және
синонимдік қатарлардын. пайда болуы — осылардың
бәрі тілдердің барлығында да бар. Қатынас құралы,
қоғамдық кұбылыс ретіндегі тіл атаулыға тән жалпы
кұбылыстар мен заңдылықтар дүние жүзіндегі
тілдердің арқайсысында (нақты, жеке тілдерде)
Жалпы лексиканы жете түсіну үшін, оның нысаны
болып табылатын сөздік құрам тұтас жүйе ретінде
қарамауы тиіс. Осыған орай лексикалогия сөз
мағынасы мен үйлесіп, сәйкесіп отыратын тұрақты
сөз тіркестерін зерттейтін фразиологизмдіде
нысан етіп қарастырады. Фразиологизм грекше
« phrasis» сөйлемше «logos» ілім деген
мағына береді. Тілдің байлығы сөздерінің
көптігінен емес, тілдің мағыналық байлығымен
көрінеді. Бұл жағын зерттейтін сала семасиология
грек «semasiа» мән, мағына «logos» ілім
мағынасын береді.
Нақтырақ айтқанда, семасиологияда шындық
өмірдергі заттар мен құбылыстарды атап
білдіретін атауыш сөздер мен сөз тіркестерін мән
Жеке лексикология белгілі бір тілдің сөздік
құрамын шығуы мен тарих бойында дамуы
тұрғысынан «немесе тілдің сөздік құрамын сол
тілдің белгілі бір дәуірдегі тұрғысынан қарауы
мүмкін. Осыған орай, лексикология тарихы
(диахрониялық) лексикология және сипаттама
(синхрониялык) лексикология болып бөлінеді.
Тарихи лексикологияда тілдің сөздік құрамы
шығуы, замандар бойында қалыптасуы және дамуы,
лексиканы құрастырушы арналар және олардың
тарихы тұрғысынан зерттелінеді. Ал сипаттама
немесе синхрониялық лексикологияда, мысалы
«Қазіргі орыс тілі», «Қазіргі ағылшын тілі», «Қазіргі
қазак тілі» атты пәндердің лексикология
білімдерінде, аталған тілдердің (орыс, ағылшын,
қазақ тілдерінің) лексикасының осы заманғы қалпы,
сөздің мағыналық кұрылымы, лексиканы
құрастырушы арналар мен қаткабаттар, сөздердің
активті және пассивті топтары, сөздік құрамның
Қазіргі тілдің сөздік кұрамы бір-бірімен байланысты өзара шарттас
элементтердің жүйесі ретінде өмір сүреді және уақыт бойында
толығу, даму күйінде болады. Демек, синхрониялық
лексикологияда тілдің сөздік құрамы өзара байланысты
элементтердін лексикалық жүйесі тұрғысынан ғана емес, сонымен
бірге дамуы тұрғысынан да қаралуы керек. Осыған орай,
сипаттама (синхрониялық) лексикологияда, қажет болған
жағдайда тарихи мәліметтер мен түсініктер де беріледі. Мұндай
тарихи мәліметтер мен түсініктер қазіргі тілдегі лексикалық
құбылыстардың табиғатын жете түсінуге көмектеседі. История'
принципі диахрониялық лингвистика үшін ғана емес (бұл түсінікті
аксиома), синхрониялық лингвистика және барлық салалары,
сонын, ішінде сипаттама (синхрониялық лексикология үшін де өте-
мөте қажет. Сипаттама лекситарихи лексикологияны, әрине,
ауыстыра алмайды . Бұл жерде әңгіме сипаттама лексикологияда
тілдік сөздік кұрамының қазіргі қалпын және даму сипатын
ғылыми тұрғыдан ашып айқындауда кажетінше деректерге
сүйенудің маңызы жайында болып отыр. Тарихи лексикологияның
бір саласы — этимология. Этимологиялық сөздердің шығу тегін
зерттеп, олардың ең алғашкы мағынасын қандай болғандығын
айқындайды. Этимология зерттеулердің жеке сөздердің шығу
төркінін ғана емес, сонымен бірге жалпы тілдің тарихын танып
білуде маңызы өте күшті.Тілдің тарихы мен ондағы сөздердің

Ұқсас жұмыстар

ҚАЗАҚ ТІЛІ СӨЗЖАСАМЫНЫҢ ІРГЕТАСЫНЫҢ ҚАЛАНУЫ ЖӘНЕ БАСҚА САЛАЛАРМЕН БАЙЛАНЫСЫ

Жалпы тіл білімі тіл ғылымының зерттеу нысаны

Грамматикалық мағына

Лексикология туралы түсінік

Фразеологиялық тіркестер

Тіл білімі және оның салалары

Тіл мәдениетінің міндеті

Қазақ тіл білімінде когнитивті лингвистиканың зеріттелуі

ЛЕКСИКОЛОГИЯ

Табыс концептісінің лингвомәдени ерекшелігі

Пәндер