Құрамында сапониндері бар дәрілік өсімдіктер

Презентация қосу

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Семей қаласы Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

Тақырыбы Құрамында сапониндері бар дәрілік
өсімдіктер

* Орындаған:куатбек м.м.
Тобы: ВМ-503
Жоспар:

1. Құрамында сапониндер бар дәрілік өсімдіктер

Негізгі бөлім:

2.Стероидты сапониндер

3.Тритерпенді сапониндер

4.Тетрациклды тритерпендер

Қорытынды
www.themegallery.com
Стероидты сапониндер табиғи күрделі гликозидтердің
қатарына жататын органикалық қосылыстар болып
табылады. 1811 жылы дәрілік сабыншөптен стероидты
затты бөліп алған. 1819 ж Мэлон осы қосылысқа сапонин
деген терминді ұсынған болатын, себебі олардың сулы
тұнбасын шайқағанда жақсы көгереді. Сапониндердің
көбісі эритроциттердің ыдырау процесіне тікелей
қатынасы бар. Сапониндер суық қандылар жануарларға
өте улы заттар болып келеді.

Company Logo www.themegallery.com
* Сапониндер деп химиялық құрылысы
жөнінен гликозидтерге жататын жоғары
беттік белсенділік көрсететін және
салқынқандыларға гемолитикалық және улы
әсер ететін табиғи қосылыстардың үлкен
тобын айтады.

Олардың
Олардың ерітінділері
ерітінділері мен
мен сығындыларын
сығындыларын шайқағанда
шайқағанда ұзақ
ұзақ
сақталатын
сақталатын тұрақты
тұрақты көбік
көбік пайда
пайда болады
болады оларды
оларды
сапониндер
сапониндер (сапо-сабын)деп
(сапо-сабын)деп атауы
атауы дада осы
осы себептен.
себептен.
Сапониндер
Сапониндер ерітілген
ерітілген (60-70%)
(60-70%) этанол
этанол мен
мен метанолда
метанолда
салқын
салқын жағдайда
жағдайда ериді,
ериді, ал
ал жоғары
жоғары (80-90%)
(80-90%) спирттерде
спирттерде
қыздыру
қыздыру арқылы
арқылы ериді.
ериді. Органикалық
Органикалық еріткіштерде
еріткіштерде
ерімейді.Барлық
ерімейді.Барлық сапониндер
сапониндер химиялық
химиялық тұрғыдан
тұрғыдан
гликозиттер
гликозиттер бола
бола тұрып
тұрып агликондардан
агликондардан және
және көмірсулы
көмірсулы
бөліктен
бөліктен тұрады.
тұрады.
Company Logo www.themegallery.com
● Сапониндер құрылысына қарай жіктеледі:

Стероидты
Тритерпенді
сапониндер сапониндер
• Мия тамырлары
•Маньчжур аралия
тамырлары
•Бүйрек шай
жапырақтары
Диоскорея Content 02 •Көкшегүл
тамырсабақтары тамырсабақтары
тамырларымен •Қырықбуын шөбі

Тетрациклды
тритерпендер

• Женьшень
тамырлары

Company Logo www.themegallery.com
* Диоскорея
Диоскорея тамырсабақтары
тамырсабақтары тамырларымен-корневище
тамырларымен-корневище сс корнями
корнями
диоскореи-Rhizomata cum radicibus Dioscoreae
диоскореи-Rhizomata cum radicibus Dioscoreae
Ниппон
Ниппон диоскореясы-Диоскорея
диоскореясы-Диоскорея ниппонская-
ниппонская- Dioscorea
Dioscorea nipponica
nipponica Makino
Makino
Кавказдық
Кавказдық диоскорея-диоскорея
диоскорея-диоскорея кавказская-
кавказская- Dioscorea
Dioscorea caucasica
caucasica lipsky
lipsky
Диоскореялық
Диоскореялық тұқымдасы-семейство
тұқымдасы-семейство диоскорейные--Dioscoreaceae
диоскорейные--Dioscoreaceae

Копжылдық биіктігі 4 метрге дейін созылып жататын шырмауық өсімдік.
Тамырсабағы көлденгең орналасқан күшті тармақталған , қоңыр
үсті,ұзындығы 1,5-2 м және жуандығы 2см, жіңішке тамырлары мен
сабағының шіріген қалдықтарынан тұрады. Сабақтары жәй сабақтарға
Сипаттамасы: жатады, жалаңаш. Жапырақтары кезекті орналасқан, сағақты, ниппон
диоскореясында,олар кең жүрек пішіндес, 3-7 салалы, ұзындықтары 6-10см,
кавказдық диоскореяда жүрекше –жұмыртқа пішінде,жиектері
ойықша,ұзындығы 16 см. Гүлдер дара жынысты , қос үйлі, ұсақ, жасыл
түсті; аталық және аналық гүлдері шашақты гүл шоғырын құрай
орналасқан . Жемісі үш қанатты қорапша , тұқымының да қанаттары
бар.Мамыр-шілдеде гүлдейді. Екі түрі де мәдени енгізілген.

Тамырсабақтары тамырларымен көктемде гүлдеу кезеңінде немесе
күзде жинайды. Бөліктерге кесіп кептіреді. Шикізаты түрлі
Дәрілік тамырсабақтары кесінділері мен 0,5-4мм-ге дейінгі ұзындықта бау
шикізаты. тәрізді тамырларынан тұрады. Тамырсабақтары сыртынан бурыл түсті,
ал сынығынан крем түстес. Дәмі ашқылтым , аздап күйдіргіш.
Полиспонин ниппон диоскореясынын тамырсабақтары-нан алынған
құрғақ тазартылған экстрактысы, құрамында суда еритін стероидті
сапониндердің 17% жиынтығы бар. 0,1г таблетка түрінде
Company Logo www.themegallery.com
Қолданылауы. шығарылады. Атеросклерозда гипохолестеринемиялық дәрмек
ретінде қолданылады.
Тритерпенді
Тритерпенді сапониндер
сапониндер С5Н8
С5Н8 изоаренді
изоаренді
құрылысы
құрылысы алты
алты рет
рет қайталанып
қайталанып жиынтық
жиынтық
формуласы
формуласы С30Н48
С30Н48 болатын
болатын қаңқамен
қаңқамен қосылыс
қосылыс
түзетін
түзетін пентациклдық
пентациклдық терпеноидтар.Жәнеде
терпеноидтар.Жәнеде
агликондары
агликондары тетрациклды
тетрациклды тритерпен
тритерпен
құрылысты
құрылысты болатын
болатын тритерпенді
тритерпенді сапониндер
сапониндер
кездеседі.
кездеседі. Бұлар
Бұлар 44 типке
типке бөлінеді:
бөлінеді:

А- фридели
В- Лупеолды
нді
амиринді амиринді

Жәнеде
Жәнеде агликондары
агликондары тетрациклды
тетрациклды тритерпен
тритерпен
құрылысты
құрылысты болатын
болатын тритерпенді
тритерпенді сапониндер
сапониндер
кездеседі.
кездеседі.

Company Logo www.themegallery.com
* Мия тамырлары-корни солодки – Radices Glycyrrhizae
* Жалаң мия-Солодка голая- Glycyrrhiza glabra L
* Бұршақтар тұқымдасы-семейство бобовые- Fabaceae
* Сипаттамасы:Биіктігі 50-200 см көпжылдық шөптесін өсімдік. Тамырсабағы қалың,
ағаштанған .Жапырағы кезекті , дара қауырсынды жапырақ күлтелері бар. Гүлдері
ақ-күлгін түсті, бос, үлпілдек гүл шашақтарына жиналған. Жемісі жалтыр немесе
без-түкті бұршақ екі бүйірінен қысылыңқы. Шілде-тамызда гүлдейді, тамыз-
қыркүекте піседі.
* Таралуы. ТМД-ның Европалық бөліктерінде, Кавказда. Орта Азия мен Қазақстанда
далалы жерлерде, шалғындарда,өзен аңғарында өседі.

* Дәрілік шикізаты. Тамырларының ұзындықтары мен қалыңдықтары әр түрлі
кесінділер. Жалаң мияның тамырлары мен тамырсабақтары сырт жағынан
қарағанда сұр-коңырқай түсті, ал оралдық мияның тамырлары мен
тамырсабақтары қызғылт-қоңырқай түсті, Сынығынан қарағанда түсі ашық-
сары, талшық тәрізді.

* Химиялық құрамы. Тамырлары мен тамырсабақтарында глюкоза (0,6-1,52%),
фруктоза (0,3-4,1%), сахароза (0,3-2,03%), мальтоза (0,1-0,6%), крахмал (34%-
ға дейін), органикалық қышқылдар, эфир майы, глицирризин қышқылы,
фенолкарбон қышқылы және олардың туындылары, кумариндер, иілік заттар,

Company Logo www.themegallery.com
* флавоноидтар, спирттер бар. Жер үсті бөлігінде көмірсулар,
органикалық қышқылдар, эфир майы тритерпеноидтар,
стероидтар,трипенді сапониндер, азотты қосылыстар, кумариндер, иілік
заттар, флавоноидтар, липидтер, сабақтарында дәрумендер, иілік заттар,
жапырақтарында органикалық қышқылдар, дәрумендер,иілік заттар,
флавоноидтар,гүлдерінде флавоноидтар, жемістерінде иілік заттар бар.

* Қолданылуы. Ғылыми медицинада жалаң мия көптеген елдердің
фармокопеясына енгізілген. Өт тасжолдарының ауруларына,
созылмалы іш қатуында,қант диабетінің алғашқы
түрлерінде,артериялық қысымның аздап көтерілуі кезінде, жоғары
тыныс жолдарының ауруларында,гастритте ,жарада,
экземада,аллергиялық дерматиттерде қолданылады. Халық
медицинасында қақырық түсіргіш ,несеп айдайтын, іш жүргізетін, өт
айдайтын және геморройғ қарсы әсер ететін қайнатпалардың
құрамында қолданылады.

Company Logo www.themegallery.com
* Маньчжур аралия тамырлаары-корни аралии маньчжурской-
Radices Araliae mandshuricae
Маньчжур аралиясы-Аралия мантчжурская-
Aralia mandshurica Rupr. Et Maxim
Аралиялар тұқымдасы-семейство аралиевые- Araliaceae

* Сипаттамасы. Маньчжуриялық аралия сырт көрінісі бойынша
пальма тәрізді. Ағаштың биіктігі 3-5 м жіңішке тармақты діңгегінің
жоғары ұшында ірі жапырақтар шоқталып орналасқан. Гүлдері
ұсақ, сарғыш –ақ түсті, ұзындығы 45 см-ге дейінгі қалың сыпырғыға
жиналған. Жемісі жиде тәрізді, көкшіл –қара түсті 5 сүйегі бар. Шілде
–тамызда гүлдеп, қыркүекте жеміс береді.
* Таралуы. Аралия табиғи жағдайда Қытайда, Амур облысының
оңтүстік шығыс паймақтарында, Хабаровск пен Примгорск
аймақтарының оңтүстік бөліктеріні өседі.
* Дәрілік шикізаты. Тамырларын күзде алғашқы аязға дейн
дайындайды. Кептіргіштерге 30С жылуда немесе жақсы желдетілген
бөлмелерде кептіреді.

Company Logo www.themegallery.com
*
Химиялық құрамы. Аралия тамырларында
аразолидтер А,В,С, деп аталатын тритерпенді
сапониндер бар, бұдан басқа иілік заттар
минералды және ақуызды заттар мен
көмірсуларсмолалр, эфир майы бар.

Қолданылуы. Ғылыми медицинасында тұндырмасы
астенияда, гипотонияда,депрессияда, тұмау алдындағы
кезеңде,жүйке жүйесі мен эндокринді бездердің қызметінің
бұзылуында қолданылады. Халық медицинасында
өсімдікті экземада, нейродермитте, псориазаа қолданады.

Company Logo www.themegallery.com
* Бүйрек шәй жапырақтары-листья ортосифона тычиночного-
Folia Orthosiphonis staminei
Аталық ортосифон, бүйрек шәй- Ортосифон тычиночный, почечный чай-
Orthosiphon stamineus Benth
Тауқалақайлар тұқымдасы-семейство яснотковые- Lamiaceae

* Сипаттамасы:Биіктігі 80см біржылдық шөптесін өсімдік. Сабақтары
бірнешеу, 4-қырлы, төменгі жағы қою-күлгін түсті, жоғарғы жағы
жасыл түсті,күлгін түске боялған түйіндері бар. Жапырақтары қарама
қарсы орналасқан, ұзындығы 10см, ені 1,5-4см қысқа сағақты.
Жапырақ тақталары сопақша эллипс тәрізді және кең қияқ тәрізді
ұшы созылып үшкірлеу болып келеді.

* Таралуы:Тропикалық өсімдік. Алжар автономиялық мекенінде
мәдени түрде өсіріледі. Отаны Оңтүстік Шығыс Азияның экваторлық
аймағы.

* Қолданылуы: Қатаң және созылмалы бүйрек дерттерінде болатын
ісінулерде, альбуминурияда және несеп тас ауруларында, азотемияда
қолданылады. Асқазан бездерінің сөлдерін күшейтіп, бос тұз
қышқылының жоғарылатады.
Company Logo www.themegallery.com
*
Көкшегүл тамырсабақтары тамырларымен
Корневиша с корнями синюхи
Rhizomata cum radicibus Polemonii

Сипаттамасы:
Сипаттамасы: Биіктігі
Биіктігі 35-120см
35-120см
көпжылдық
көпжылдық шөптесін
шөптесін өсімдік.
өсімдік.
Тамырсабағы
Тамырсабағы қысқа,
қысқа, көптеген
көптеген ұзын,
ұзын,
жіңішке
жіңішке ашық
ашық түсті
түсті жанама
жанама
тамырлары
тамырлары жауып
жауып тұрады.
тұрады. Бірінші
Бірінші
жылы
жылы өсімдіктің
өсімдіктің тамыржапырақтары
тамыржапырақтары
өсіп
өсіп шығады.
шығады. Екінші
Екінші даму
даму жылы
жылы
өсімдік
өсімдік гүлдеп,
гүлдеп, жемісін
жемісін береді.
береді. Сабақ
Сабақ
жапырықтары
жапырықтары кезектесіп
кезектесіп орналасқан
орналасқан
7-13
7-13 жұп,
жұп, гүл
гүл тостағаншасы
тостағаншасы қоңырау
қоңырау
тәрізді,
тәрізді, 5
5 салалы,
салалы, жемісінде
жемісінде қалып
қалып
қояды.
қояды. Жемісі
Жемісі 33 қырлы,
қырлы, домалақ
домалақ
қорапша.
қорапша.

Company Logo www.themegallery.com
*Таралуы. ТМД-ның Еуропалық бөліктерінде,
Сібірден Енисейге дейін таралған.Ашық
алаңқайларда өседі.
*Қолданылуы.Қайнатпасын қақырық түсіргіш
зат ретінде созылмалы бронх дерттерінде
қолданылады. Тыныштандырғыш та қасиеті
бар. Батпақты ақшайыр шөбімен бірге
асқазан мен ұлтабардың жарасын емдеуге
ұсынылған.

Company Logo www.themegallery.com
*Тетрациклды
тритерпендер

*Женьшень тамырлары Корни женьшеня-Radices
Ginseng
*Аралия тұқымдасы-семейство Аралиевые-
Araliaceae
*Сипаттамасы: Шашақты тамырлы шөлді көп
жылдық өсімдік. Сабағының биіктігі 30-80см,
сабағының жоғарғы ұшында 4-5 жапырақтан
шоғырланып шоқ жапырақтары орналасқан.
Жапырақтары ұзын бес саусақты салалы, гүлдеу
кезеңіне қарай шоқтарының арасынан жасыл
түсті гүлдер орналасады. Жемісі сүйекше.

Company Logo www.themegallery.com
* Таралуы: Приморьеде,
Хабаровскіде. Таулы
ормандарде жие кездеседі.
*Қолданылуы:
*Тамырларынан дайындалған тұндырмасын
гипотонияда, шаршағанда, қажығанда,
неврастенияда тонусты көтеру үшін
пайдаланылады.

Company Logo www.themegallery.com
*Сапониндер – негізгі қолданылу көзі
-ғылыми медицинада, емдік медицинада,
халық медицинасында кеңінен
қолданылады. Олардың көбік түзу қабілетіне
байланысты жеңіл өнеркәсіпте сабын
өндірісінде де қолданылады мысалы мия
тамыры сыра, сусабын, алма және булдірген
шырыны өндірісінде қолданылады.
Сапониндер бояу өндірісінде қолданылады.
Жәнеде кейбір сапониндердің улы қасиеті
байланысты балық аулауда да қолданылған.

*Қорытынды:
Company Logo www.themegallery.com
*Фармакогнозия. Б.Қ.Махатов,
Ә.Қ.Патсаев, К.К.Орынбасарова,
Ж.АҚадишаева. – Шымкент. – 2011.
– 492б.
*Орманов Н.Ж., Орманова Л.Н.
“Фармакология” ІІ – кітап Шымкент –
2010
*www.kazakhstan.orexca.com
*. http://pharmabook.net/
*www.medforme.ru
* Қолданылған
әдебиеттер:

Company Logo www.themegallery.com

Ұқсас жұмыстар

Құрамында эфир майлар бар өсімдіктер

Емдік мөлшері

Құрамында жүрек гликозидтері бар өсімдіктерге жататын дәрілік өсімдіктер тізімі

Тыныс алу жүйесі бұзылыстарында қолданылатын фитотерапия

Тұнбалар мен қайнатпалар

Қазақстандағы дәрілік өсімдіктер, соның ішінде өзіміздің Жамбыл облыстарында кездесетін дәрілік өсімдіктер

Емдік шикізат ретінде өсімдік маңызы

Тритерпенді сапониндер

Қос жарнақты тұқымда

Қазақстандағы дәрілік өсімдіктер, соның ішіндегі өзіміздің өлкеде кездесетін дәрілік өсімдіктер

Пәндер