Эмульсияларды дайындау технологиясы және жалпы сипаттама туралы

Презентация қосу

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Семей қаласы Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

Тақырыбы: Эмульсияларды дайындау технологиясы және
жалпы сипаттама
Орындаған: Куатбек М.М.
Тобы: ВМ-503
Жоспары

• Кіріспе
• Негізгі бөлім
• Эмульсиялардың дәрілік түр ретінде сипаттамасы .
Анықтамасы.
• Дәнндік эмульсиялар дайындау.
• Майлы эмульсияларды дайындау ережелерi.
• Эмульсияға дәрiлiк заттарды енгiзу.
• Эмульсиялардың сапасын бақылау.
• Эмульсиялардың бұзылуы мен айналуы
• Қорытынды
• Пайдаланған әдебиеттер
Эмульсиялардың дәрілік түр ретінде сипаттамасы.
Анықтамасы.

Iшуге арналған эмульсиялар - Emulsa ad usum
internum. Дисперстiк фазасы және дисперстiк ортасы
бiр бiрiнде ерiмейтiн немесе аз еритiн сұйықтықтардан
тұратын микрогетерогендi жүйенi эмульсия деп
атайды. ССРО МФ ХI басылымында эмульсияларға
келесi анықтама берiледi: Эмульсиялар - бiр бiрiнде
ерiмейтiн майда дисперстi жүйеден тұратын iшуге,
сырт тәнге және парентералды қолдануға арналған
сыртқы түрi бойынша бiртектi дәрiлiк түр.
Эмульсияларды дайындау үшін шабдалы, зәйтүн,
күнбағыс, үпілмәлік, т.б. өсімдіктерді, вазелин және эфир
майларын, сонымен қатар балық майын, бальзамдарды
және сумен араласпайтын басқа сұйықтарды қолданады.
•
Дисперстiк фазаны түзетiн сұйықтықтың
табиғаты бойынша эмульсияларды екi
типке бөлуге болады:

1-типті судағы 2-типті майдағы
май (М/С), су (С/М).
Майдан
дәннен
жасалынғ
жасалынған
ан
эмульсиялар
эмульсия

Дайындау әдiсiне және
бастапқы шикiзаттарға
байланысты эмульсиялар
екi түрге бөлiнедi:
Дәнндік эмульсиялар.

Дәнді эмульсиялар майдаланған тұқымдардан ондағы суда
еритiн компоненттердi және майларды сiрiндiлеу арқылы
дайындалады. Егер жазылымда тұқымдардың мөлшерi
көрсетiлмесе, онда 100,0 г эмульсия дайындау үшiн 10,0 г
тұқым (1:10) алынады. Эмульсияны дайындаған кезде
тазартылған тұқымдарды фарфор келiге салып, алынған
шикiзаттың салмағының 1/10 бөлiгiндей сумен бiртектi
ботқа тәрiздi масса түзiлгенше ысқылайды, содан соң
бiртiндеп судың қалған мөлшерiн косады. Құтыны алдын-
ала тарирлеп, эмульсияны екi қабат дәке арқылы сүзедi
(эмульсия салмақпен дозаланады).
Майлы эмульсиялар.
Майлы эмульсияларды дайындау ережелерi: егер
жазылымда майдың атауы көрсетiлмесе, онда эмульсия бадам
немесе шабдалы майымен дайындалады; рецептте майдың
мөлшерi жазылмаса, онда 100,0 г эмульсия дайындау үшiн 10,0 г
май алынады (1:10); эмульсияны келiде эмульгаторды маймен
және сумен ысқылай отырып дайындайды; эмульсия
технологиясы 2 сатыдан тұрады: бiрiншiлiк эмульсия алу және
оны сумен сұйылту; бiрiншiлiк эмульсия алу кезiнде оны
құрайтын компоненттердiң: майдың, эмульгатордың және судың
мөлшерлiк қатынасын қатаң түрде сақтау қажет. 10,0 г майға 5,0
г желатоза алынады. Су май мен эмульгатор салмағының
жартысындай мөлшерде алынады; бiрiншiлiк эмульсия
дайындаған кезде эмульгатор мөлшерi оның табиғатына сәйкес
таңдалады.
Эмульсияға дәрiлiк заттарды енгiзу.

Эмульсия құрамына кiретiн дәрiлiк заттар
олардың фазаларда ерiгiштiгiне байланысты
енгiзiледi.

полярл полярсы
ы з
а) Суда еритiн заттарды бiрiншiлiк эмульсияны сұйылтуға арналған су бөлiгiнде ерiтедi.
б) Майда еритiн дәрiлiк заттарды (камфора, ментол, анестезин, тимол, майда еритiн
витаминдер, гормонды препараттар) бiрiншiлiк эмульсия дайындар алдында майда ерiтiп
алады. Эмульгаторды және бiрiншiлiк эмульсияға қажет судың мөлшерiн есептеген
кезде, майлы фазаның (май + дәрiлiк зат) салмағының өсетiндiгi ескерiледi.
в) Суда да, майда да ерiмейтiн дәрiлiк заттар (танальбин, висмут тұздары, мырыш
тотығы, магний тотығы және т.б.) дайын эмульсия құрамына майда ұнтақ (суспензия)
түрiнде енгiзiледi.
г) Майда еритiндiгiне қарамастан фенилсалицилат, бензонафтол дайын эмульсия
құрамына суспензия түрiнде енгiзiледi. Егер оларды майда ерiтсе, антисептикалық әсерi
төмендейдi. Осы екi дәрiлiк зат гидрофобты болғандықтан оларды тұрақтандыру қажет.
Тұрақтандырғыш ретiнде желатоза, шайырлар немесе басқа БАЗ қолданылады.
д) Тұндырмалар, шырындар, сұйық экстрактар, спирттi ерiтiндiлер дайын эмульсияға
сұйылтылған күйiнде қосылады.
е) Егер эмульсия құрамына эфир майлары енсе, онда тұрақты эмульсия алу үшiн, оларға
бiрдей немесе екi есе мөлшерде эмульгатор алынады.
Эмульсиялардың сапасын бақылау.
Дайындалған эмульсиялардың сапасын басқа iшуге қолдануға арналған сұйық
дәрiлiк түрлердiң сапасын анықтау көрсеткiштерi бойынша бағалайды.
Сонымен қатар эмульсияға тән көрсеткіштер анықталады.
Эмульсиялардың термиялық тұрақтылығы. Эмульсиялар - тұрақсыз
жүйелер. Қыздырған кезде жеңiл қабатқа бөлiнiп кетедi. Егер 50°С-қа дейiн
эмульсияны қыздырған кезде ол қабатқа бөлiнбесе, онда эмульсия тұрақты
деп есептелiнедi.
Тұтқырлығы. Бұл қасиет сырт тәнге қолдануға арналған эмульсияларға
маңызды көрсеткiш болып саналады. Оны анықтау үшiн арнайы құрал
(вискозиметр) қолданылады.
15 000 айн./мин. жылдамдықта центрифугирлеу кезде эмульсиялар қабатқа
бөлiнбеуi керек.
Бiртектiлiгi. Эмульсиялардың бiртектiлiгiн микроскоппен қарап анықтайды.
Визуалды (қараусыз көзбен) қарағанда бiртектi тұрақты эмульсиялар сүт
тәрiздi болуы керек.
Эмульсия алу үшін жазылған күрделі рецепт M.f.emulsum
формуласымен аяқталады. Рецепт үлгілері:
Итке:
Rp.: Seminis Lini 40,0 Rp.: Emulsi ex seminis Lini 400,0
Aduae destillatae ad 400,0 D. S.
M. f. emulsum #
D. S. Rp.: Emulsi semminis Lini400,0
D. S.
Майлық (жалған эмульсия еmulsum
oleosum) негізгі 3 компоненттен тұрады:

майдан

коллоидтан
(шырыштан)

судан
Майды сумен біркелкі араластыру үшін эмульгатур
ретінде гуммиарбик (аравия ағаш шайыры), желатоза
немесе жұмыртқа сарысын пайдаланады. Алынған
материалдардың қарым-қатынасы мынадай болуға
тиіс: эмульгатор 1 белок, май 2 бөлек және су 17 бөлек,
яғни 5 процент эмульгатор, 10 процент май және 85
процент су. Демек 200,0 эмульсия жасағанда аптека 10б0
эмульгатор, 20,0 май және 170,0 су алады.
Қандай эмульсия қанша мөлшерде керек екендігі көрсетіліп, майлық
эмульсиялар көбінесе қарапайым рецепт ретінде жазылады, мысалы:
Қойға:
Rp.: Emulsi ilei Ricni 200,0
D. S.
Бұл эмульсияға 20,0 касторка кіреді. Егер эмульсияның кейбір
компоненттерінің қатынасын өзгерту қажет болса, онда оның құрамына
кіретін заттар түгелдей тізіліп жазылады. Ең тұрақты эмульсия 2 бөлек май
мен 1 бөлек эмульгатордан жасалады:
Сиырға:
Rp.: Olei Ricini 20,0
Gelatosae 10,0
Aquae destillatae ad 200,0
D. S.
Эмульсия құрамына бұдан басқа заттар кіретін жағдайда,
фармакологиялық әсеріне қарап, оларды яки рецептінің басына
яки аяғына жазу керек.
Қойға:
Rp.: Emulsi olei Ricini 100,0
Olei Crotonis gut. 1.
M. D. S.
Егер майлық эмульсия жазбасында оны қандай майдан жасау
керек екені көрсетілмесе, онда аптека миндаль немесе
шапталы майын алады: бұл жағдайда рецепт былай жазады:
Шошқаға:
Rp.: Emulsi oleosi 200,0
D. S.
Кәзіргі уақытта практикада ультраэмульсия деп аталатын,
немесе дыбыстанған, яғни, секундіне 8 000 және одан да
көп жылдамдықпен ультрадыбыстық тербеліс беретін
установкада арнаулы тәсілмен жасалатын эмульсиялар
қолданылады; олардың ішінде май өте ұсақ бөлшектерге
ажыраған; мұндай эмульсияларды венаға жіберуге болады.
Мысалы, камфора майының судағы ультраэмульсиясының
– Emulsum Camphorae oleo-aduosum жазбасы белгілі; оған 2
процент камфора кіреді; оны 2 мл сыйымдылығы бар
ампулаларға құйып венаға және тері астына жіберу үшін
жасап шығарады. Ультраэмульсияларды қараңғы жерде
бөлме температурасындай жылылықта сақтайды.
Жалпы сипаттама
Эмульсия — екі сұйықтың бір-бірінде еріген микрогетерогенді системасы.
Эмульсиядағы дисперсті фаза да, дисперстік орта да бірдей агрегаттық күйде, атап
айтқанда сұйық коллоидты система екен. Егер мұндай системаларды бірі екінші-сінде
ерімейтін сұйықтар қүрайтын болса, онда ұзақ уақыт сақталады. Эмульсиялардағы
дисиерсті фазаны құрайтын шар тәрізді бөл-шектердің өлшемі әр түрлі болады: кәдімгі
көзге көрінетін бөлшек-тен бастап коллоидтық дәрежедегі дисперстілікке дейін
эмульсия-дағы дисперстік фазаның бөлшектері көбінесе 0,1 —10,0 мкм ара-лығында
болады. Сондықтан да оларды кәдімгі жай опгакалық микроскоп арқылы байқауға
болады. Эмульсиялар да суспензия-лар тәрізді табиғат пен өндірісте кең таралған.
Мысалы, сүт, жұ-мыртқаның сары уызы, қүрамында дисперстелген суы бар мұнай,
каучук өсімдіктерінің шырыны, салқын күйдегі металды өңдеуге қолданатын
техникалық эмульсиялар және басқалар. Полимер өндірісінде эмульсиялық
полимерлеу әдісі қолданылады. Егер полимерлеу тек мономер басқа сұйықта еритін
катализатормен тікелей түйіскенде ғана жүретін болса, онда осы шартқа сәйкес жағдай
жасалады. Мұндайда өзінде катализаторы бар сұйықпен түйісетін мономердің беткі
қабаты біраз артады да, оған орай болатын полимерлеу реакциясының жылдамдығы
сонша есе артады.
Әдетте М/В тектегі эмульсияны гидрофилді, ал В/М тектегіні олеофилді
эмульгаторлармен тұрақтандырады. Тұрактандыру ме-ханизмі қатты үнтақ
көмегімен тұрақтандырудан айқын байқала-ды: гидрофилді ұнтақты екі
сұйық қоспасымен араластырганда ондағьі түйіршіктер олардың жанасу
шегіндегі беткі қабатқа орна-ласады жәнесу жақсы жұғысқандықтан, ол сол
су жағына орнала-сады. Егер ұнтақ гидрофобты болса, онда ол маймен
жұғысып, сол майлы жаққа тартылады (68-сурет). Суретте гидрофилді
үнтактын. эмульсиядары жанасу шекке адсорбциялануы кескінделген: а)
М/В тектегі, б) В/М тектегі эмульсиялар. Бұдан ұнтақ түйіршіктері өз
сипатына сәйкес жанасу шегіндегі беткі қабатқа орналасып, тамшыны
коршайды (68, а-сурет) және оны басқамен біріктірмей-ді. Демек мұндай
ұнтақтар су тамшьісын коалесценциядан қорға-майды екен (68, б-сурет).
Олай болса мұндағы су тамшылары өза-ра жолыққанда оңай бірігеді де
үлкейе түседі, ал гидрофобты ұнтақтар керісінше В/М тектегі
эмульсияларды тұрақтандырады.
Эмульсиялардың бұзылуы мен айналуы

Эмульгатор көмегімен тұрақтандырылмаған сұйық эмульсияларды бұзу үшін,
оларға шамалы ғана электролит қосса жеткілікті, осы кезде эмульсияның
электрокинетикалық потенциалы төмендеп, ол оңай бұзылады. Мысалы, бу
машинасында пайда болатын конденсатты эмульсияны бұзу үшін, оған
алюминий сульфатын А12(SО4)з қосады. Мұндағы май тамшысының зарядын
анықтайтын кері ион ролін алюминий немесе сульфат иондары атқарады.
Кейде, эмульсияларды бұзу үшіь оған беттік активті заттарды деэмульгатор
ретінде қосады. Күнбағыс майы мен суға гидрофилді тұрақтандырғыш ас
тұзын қосып шайқаса, М/В тектегі ақ түсті сұйық эмульсия түзіле-ді.
Гидрофилді ас тұзының орнына гидрофоб-ты кальций хлоридін қосса, В/М
тектегі ашық сары түсті, түтқыр эмульсия пайда болады. Егер осындай ас
тұзымен тұрақтандырылған М/В тектегі эмульсияра кальций хлориді мен ас
тұзыньщ сәйкес 5: 1 мөлшерін қосса, онда эмульсия В/М тектегі эмульсияға
айналады. Ал кальций хлориді мен ас тұзы мөлшері сәйкес 4 : 1 болса, онда
эмульсия тұрақсыз бо/ лады.
Қорытынды:

Дайын эмульсиялық дәрілік заттардың жағымсыз дәмі
болады немесе ішкен кезде адамның ауыз қуысының
шырышты қабатын тітіркендіреді. Эмульсияның
құрамындағы ерімейтін ингредиенттер, оның жағымсыз
дәмін шығармайды. Эмульсиялар ұзақ сақтауға
келмейтін дәрілік зат болғандықтан, оларды 3 – 4 күн
ішінде пайдалану керек. Эмульсиялар шыны ыдысқа
құйылады, оған міндетті түрде: “Ішердің алдында
шайқаңыз” және “Салқын жерде сақтаңыз” деген
ескерту жазылады.
Пайдаланылған
әдебиеттер:
1.Государственная Фармакопея Республики Казахстан. Т.1. – Алматы:
Издательский дом «Жибек жолы», 2008. – 591 с.
2.Государственная Фармакопея Республики Казахстан. Т. 2. – Алматы:
Издательский дом «Жибек жолы», 2009 – 804 с.
3.Сағындықова Б.А., Анарбаева Р. М. Дәрілердің дәріханалық технологиясы:
оқулық. Шымкент, 2008.- 436 бет.
4.Р.М. Анарбаева. Дәріханалық дәрілік түрлер технологиясы бойынша
зертханалық сабақтарға арналған оқу құралы.– Шымкент.– 2013.– 329 б.
қосымша:
1.Сағындықова Б.А. Дәрілердің өндірістік технологиясы: оқулық – Шымкент,
2008. – 348 бет.
2.Ділбарханов Р.Д., Датхаев У.М., Амантаева М.Е. Жақпа майлар. Алматы. –
2004. – 124 бет.
3.У.М. Датхаев. Дәрілік ұнтақтар. Алматы, - 2005. – 64 бет.

Ұқсас жұмыстар

Эмульсияларды дайындау технологиясы және жалпы сипаттама

Эмульсияларды дайындау технологиясы

Эмульсия. Эмульсияларды тұрақтандыру үшін қолданылатын ЖМҚ және БАЗ

Дипломалды тәжірибе есебі

Арақ өндірісінің технологиялық сызбанұсқасы

Мөлшерге бөлінген ұнтақтар

Суспензияларды дайындау технологиясы және жалпы сипаттама

Шөптен сүрлем дайындау және дайындау технологиясы

Сүрлем дайындау технологиясы

Суспензияларға жалпы сипаттама және дайындау технологиясы туралы

Пәндер