Қарым-қатынаc қызметтері

Презентация қосу

Қ.А.Ясауи атындағы халықаралық қазақ түрік
университеті
Әлеуметтік ғылымдар факультеті
“Қоғамдық ғылымдар’’ кафедрасы

ОБСӨЖ
Тақырыбы:Қарым-қатынаc қызметтері
Орындаған:
Қабылдаған:
Тобы:

Түркістан-2018 ж.
Қарым-қатынас сипаты және қызметтері
Адам дүниеге келісімен қоғамдық ортаға тап болады. Ол
өседі, дамиды, қоғамдық-тарихи, мәдени өмір тәжірибелерін
сіңіреді және өмірінің соңғы сәттеріне дейін сол ортада
өткізеді. Қоғамдық ортада өмір сүру барысында адамда
бірқатар қажеттіліктер, қиындықтар туындайды. Эволюция
дамуында адамдар қиындықтарды жеңу үшін қарым-қатынас
жасау арқылы бірлесіп әрекет етудің мәселені әлдеқайда
жеңілдететінін түсінді. Қарым-қатынастың қажеттілігі, өзара
әрекеттестік, өзара көмек көрсету кездейсоқ пайда болған жоқ.
Қарым-қатынас – күрделі үдеріс, яғни адамдар
арасындағы өзара әрекеттесу, ақпарат алмасу, сонымен
қатар серіктестердің бір-бірін қабылдауы мен түсінуі.
Қарым-қатынастың негізгі субъектілері – адамдар.
Сонымен қатар, қарым-қатынастың субъектілері ретінде
басқа да тірі ағзаларды алуға болады, бірақ тек адамдар
арасындағы қарым-қатынас саналы түрде жүзеге асып,
вербалды және вербалсіз актілермен байланыстырылады.
Қарым-қатынас үдерісінде ақпаратты беруші –
коммуникатор, ал ақпаратты қабылдаушы – рецепиент
деп аталады.
Қарым-қатынасты бірнеше аспектілерге бөліп қарастыруға
болады: мазмұны, мақсаты және құралдары.
• Қарым-қатынас мазмұны – бір тірі ағзадан екіншісіне
өзара түйісу (контакт) жағдайында берілетін ақпарат. Бұл
ақпараттар субъектінің ішкі (эмоционалдық) жағдайы
немесе сыртқы ортадағы қалыптасқан жағдайлар туралы
болуы мүмкін. Дегенмен, қарым-қатынас субъектілері
адамдар болып табылғанда ғана, ақпарат мазмұны алуан
түрлі, мағыналы болып келеді.
• Қарым-қатынас мақсаты – «қарым-қатынас актісіне не
үшін қатысады?» Деген сұраққа жауап береді. Алғашқы
аспектідегі қағида мұнда да сақталынады. Жануарлар
әлемінде қарым-қатынас мақсаты олар үшін өзекті
биологиялық қажеттіліктер шеңберінен шықпайды. Ал
адамдар үшін сан алуан және жан-жақты бола отырып,
әлеуметтік, мәдени, шығармашылық,танымдық,
эстетикалық және тағы да басқа қажеттіліктерді
қанағаттандырады.
• Қарым-қатынас құралдары – бір жанды ағзадан
екіншісіне қарым-қатынас үдерісінде берілетін
ақпараттардың түрлі шифрлермен қайта өңдеулер,
хабарлау, кодтау тәсілдері болып табылады. Ақпаратты
кодтау – хабарлаудың бір тәсілі. Адамдар арасындағы
ақпарат алмасу сезім мүшелері, сөйлеу және т.Б. Белгі
жүйелері, жазу, техникалық және сақтау құралдары
арқылы жүзеге асырылады.
Қарым-қатынастың үш негізгі сипаты бар, олар:
коммуникативтік, интерактивтік, перцептивтік.
• Коммуникативтік сипаты – адамдарды өзара белсенді
ақпарат алмасуының алғышарттарына байланысты,
дәлірек айтсақ, шарты, мақсаты және ниеті.
• Интерактивтік сипаты – өзара әрекеттесудің жалпы
стратегиясының құрылымына байланысты, яғни қарым-
қатынастың серіктестік және бәсекелестік типтерінің
болуы.
• Перцептивтік сипатына басқа адам образының
қалыптасу үдерісі кіреді, мұндағы басты ескеретін жайт
адамның психологиялық ерекшеліктері мен қасиеттері.
Қарым-қатынас үдерісін зерттеуде қарым-қатынас
қызметтеріне басты назар аударған жөн. Себебі бұл аумақта
сан алуан пікірлер мен ойлар айтылады. Атап айтар болсақ,
ресей ғалымы Б.В. Ломов қарым-қатынас қызметтерін
көпқырлы дей отырып, оларды үш топқа бөліп қарастырады:
• 1. Ақпаратты-коммуникативтік;
• 2. Реттеуші-коммуникативтік;
• 3. Аффекті-коммуникативтік.
• Алғашқы топқа ақпаратты беру-алу үдерістерін толық
жатқызуға болады, себебі кез-келген берілген ақпарат
міндетті түрде басқа да қарым-қатынас субъектілеріне
жететіні анық.
• Келесі топ мінез-құлықты реттеуші қызметті сипаттайды,
яғни адам өз мінез-құлқымен қатар өз әрекетін реттеуге
тырысады.
• Ал үшінші, яғни аффекті-коммуникативтік қызмет тобы
адамның эмоциялық аумағына байланысты, мысалы адам
көңілі жабырқау бола қалса не беймаза күйге тап болса,
ішкі сырымен, өз көңіл-күйімен, жағдайымен бөлісуге
дайын тұрады.
• Қарым-қатынас қызметтері ұғымын өз кезегінде А.А. Брудный тереңірек
аша түсіп, негізгі қарым-қатынас қызметіне құралдық қызметті
жатқызады. Оның көзқарасы бойынша, аталмыш қызмет түрі басқару
үдерісі мен бірлескен еңбекте үлкен әсер етеді. Ал ғалым Л.А. Карпенко
«қарым-қатынас мақсаты» критерийіне сай 8 қызмет түрін ұсынады:
• 1) түйісу – ақпаратты тасымалдауға дайындық жүргізу және өзара
байланысуға жағдай туғызу;
• 2) ақпараттық – хабар, сонымен қатар ой-пікір және шешімдермен
алмасу;
• 3) түрткілік – қатынас серігінің белсенділігін арттыру;
• 4) үйлестірушілік – бірлескен әрекетті ұйымдастырудағы өзара келісімге
негізделу және бағытталу;
• 5) түсіністік – серіктестердің бір-бірін толық түсінуі;
• 6) эмотивтік – серіктестер қажетті көңіл-күй жағдайын туғызу
және өз көңіл-күйін қажетті жағдайда өзгерте алуы;
• 7) қатынас орнату – индивидтің өзінің орнын, мәртебесін және
ролін анықтауы мен сезінуі;
• 8) әсер ету – әріптестің мінез-құлқын, жағдайын, жеке-мағыналық
білімдерін, соның ішінде ниетін, ұстанымдарын, пікірін,
шешімдерін, қажеттіліктерін, әрекеттерін, белсенділіктерін өзгерте
алу.
Сонымен қатар, кейбір әдебиеттерде қарым-қатынастың
төмендегідей қызметтерін де көрсетеді. Олар: әлеуметтік
және психологиялық қызметтері.
Әлеуметтік қызметі: бірлескен әрекетті ұйымдастыру,
әрекетті және мінез-құлықты басқару, бақылаудан тұрады.
Ал психологиялық қызметі: тұлғаның психологиялық
жағдайын қамтамасыз ету, қатынасқа түсуде қажеттілікті
қанағаттандыру және өзін-өзі бекіту қызметтерін жүзеге
асырады.
• Ғалым Л.С. Выготскийдің пікірінше, адам жеке қалған жағдайда да
қарым-қатынас қызметін сақтап қалады. Ал қазақстандық ғалым
А.Құдиярова ортақтасу, яғни қарым-қатынас – адамның
психикалық дамуының және мінезінің алғышарты, негізі дей
отырып, бірнеше қызметтерін бөліп көрсетеді. Олар:
• * Байланыстыру, прагматикалық қызметі;
• * Қалыптастыру, дамыту қызметі;
• * Растау қызметі;
• * Тұлғааралық эмоциялық қатынастарды ұйымдастыру мен
тіректеу қызметі;
• * Тұлғаішіндік қызметі.
Егер қарым-қатынасты нақты қатынастар жүйесінде
қарастырсақ,
• Қарым-қатынас қызметтерін төмендегідей топтастыруға
болар еді:
• 1. Психологиялық қызметтері – индивид немесе
тұлғаның дамуының алғышарты ретінде.
• 2. Әлеуметтік қызметтері – қоғам дамуының алғышарты
ретінде.
• 3. Құралдық қызметтері – әлем мен адам арасындағы
сан алуан байланыстарды анықтаушы ретінде.
ҚОРЫТЫНДЫ
Сонымен, қарым-қатынас үдерісі адам өмірінде
болып жатқан түрлі ақпарат алмасулар, әлеуметтік,
мәдени және рухани құндылықтармен алмасу, адам
санасы мен мінез-құлқына өзара әсер ету, өзара
әрекеттесу тәсілдері және т.б. маңызды қызметтерді
атқарады. Қарым-қатынас қызметтерінің сан
алуандығын қарастыра отырып, қайсыбірін дұрыс не
бұрыс деп айтуға болмас, себебі олар бір-бірін жоққа
шығармайды. Дегенмен, жалпы қарым-қатынас үдерісі
көп өлшемді және полиқызметті үдеріс тұрғысында
зерттелуі тиіс.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:

1.АХТАЕВА Н.С., ӘБДІҒАПБАРОВА А.І., БЕКБАЕВА З.Н.
ӘЛЕУМЕТТІК ПСИХОЛОГИЯ.ОҚУ ҚҰРАЛЫ.АЛМАТЫ, 2010
2.КРИВЧЕНКО Т.А. НЕВЕРБАЛЬНАЯ КОММУНИКАЦИЯ КАК
СОСТАВЛЯЮЩАЯ КОМПЕТЕНТНОСТИ ОБЩЕНИЯ. М., 2011.,
3. HTTPS://STUD.KZ/REFERAT/SHOW/74043

Ұқсас жұмыстар

Әлеуметтік психологиядағы тұлғааралық қатынастар мен қарым - қатынас мәселелері

Тұлғааралық қарым қатынас

ТҰЛҒААРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТЫ СУБЪЕКТИВТІ ҚАЛАУЛАР НЕГІЗІНДЕ

Өмір жолы және болашақ маман имиджі

Қарым - қатынас психологиясының жалпы сипаты

Педагогикалық қолдаудың жалпы түсінігі мен шеберлігі

Өмірдің мәні мен кәсіби өзін - өзі анықтау психологиясы

Қарым -қатынас

Мәдениет тілі

Қазақ тіліндегі саяси метафоралар

Пәндер