мейоз

Презентация қосу

• a
МЕЙОЗ схемасы
Мейоз — жетіліп келе жатқан
жыныс жасушаларының
(гаметалардың) бөлінуінен
хромосомалар санының азаюы
(редукциясы). Мейоз кезінде әрбір
жасуша екі рет, ал хромосомалар
бір-ақ рет бөлінеді. Осының
нәтижесінде жасушалардың
гаметадағы хромосомалар саны
бастапқы кезеңдегіден екі есе
азаяды. Жануарларда мейоз
жыныс жасушалар пайда болғанда
(гаметогенез), ал жоғары сатыдағы
өсімдіктерде споралары түзіле
бастағанда жүреді.
Әр мейоздық бөліну төрт фазадан өтеді:

• 1. профаза
• 2. метафаза
• 3. анафаза
• 4. телофаза
Бұл ең ұзақ және күрделі фаза, оны жиі
бес кезеңге бөледі: лептотена,
зиготена, пахитена, диплотена және
диакинез.
• 1.Лептотена (жұқа жіпшелер кезеңі).
Спирализация процесінде хроматин
жіпшелері қысқарып, қалыңдайды. Бірақ
олардың спирализация дәрежесі төмен,
митозға қарағанда. Хромасомаларында
қалыңдаулар байқалады – хромомерлер.
Бұл жерде хромасомды материалдың
спиральдануы күштірек. Әлсіз
спиралденген учакелерде РНҚ синтездеуін
жалғастырып келеді. Хромасомалар екі
хроматидалардан тұрады, олар
центромермен байланысқан, бірақ осы
кезеңде олар бірігіп болып көрінеді.
a
• 2.Зиготена (гомологиялық
хромасомалардың жұптасып қосылу
кезеңі). Гомологиялық, яғни мөлшері мен
формасы бірдей, хромасомалар, олардың
біреуі «аталық», ал екіншісі «аналық»,
жақындасып, ұзына бойы қосылады,
арнайы ақуыздар арқылы бекініп тұрады.
Бұл процесті конъюгация деп аталады.
Конъюгацияланған хромасомдар жұбы,
әрқайсысы екі хроматидалардан
тұрады,бивалентті деп аталады, немесе
тетрада. Ядрода жұп гаплоидты
хромасома бар, немесе бивалентті. Бұл
уақытта ДНҚ репликациясы аяқталады.
a
• 3. Пахитена (толық жіпшелер
кезеңі).Гомологиялық хромасомалар
конъюгация жағдайында ұзақ уақыт
болады, бір бірімен тыңыз байланысып.
Биваленттің кейбір жерінде әртүрлі
гомологтарға ие хроматидалар
қосылып, ажырайды. Хроматидалардың
ажырауының қалпына келу процесінде
гомологиялық хромосомалар сәйкес
учаскелермен алмасады. Осындай
учакелермен алмасуды кроссинговер
деп атайды. Кроссинговер бірнеше
учаскелерде өтуі мүмкін, жынысты
жасушалардың тұқым қуалаушылық
ақпараттың рекомбинациясының
жоғары дәрежесін қамтамасыз етеді.
i
• 4.Диплотена (екіге бөлінген жіпшелер
кезеңі). Гомологиялық хромасома, ,
бивалентті құрайтын, бір бірінен тебісе
бастады, бірақ кроссинговер болып
жатқан учаскеде олар бірігіп тұр. Бұл
учаскелерді хиазма деп атайды. Бұл
кезеңде хромасомалардың екі
хроматиді бар екені жақсы көрініп тұр.
i
• 5.Диакинез (гомологиялық хромасомалардың
тебілісу кезеңі). Гомологиялық хромасомалардың
тебілісуі жалғастырылып келеді, бірақ олар әлі
хиазмамен қоршалған. Хиазмалардың мөлшері
конфигурацияны анықтайды. Қиылысқан түрі
хиазмасы бар биваленттерге тән, сақиналы түрі
екі хиазмасы бар биваленттерге тән. Бұл кезеңде
хромасомалар максималді спиральденген,
қысқарған, қалыңдаған. РНҚ синтезі
тоқтатылады.
i
• Биваленттер экватор
жазықтығында орналасады
және метафазды пластинканы
құрайды. Хиазма әлі
сақталады. Веретеннің бөліну
түзілісі аяқталады,
гомологиялық хромасоманың
әр жұбының центромері
веретеннің жіпшесімен
байланысады, бір полюстен
ғана келеді.
• Биваленттердегі гомалогиялық
• хромасомалардың арасындағы байланыс
әлсірейді. Веретеннің жіпшелері АТФ
энергиясының әсерінен қысқарады.
• Бивалерт жеңіл екі хромасомаға бөлінеді,
өйткені қыздық хроматидалар тек орталық
учакеде байланысады. Центромерлер
бөлінбейді, хромасомалардың хроматидаға
айналуы болмайды. Кроссенговердің әсерінен
хроматидалар идентикалық емес, мейоздың
басындағыдай. Бір біріне байланыссыз
жасушалар полюстерге өтеді. Анафаза І
соңында екі хроматидті хромасоманың тәуелсіз
және біркелкі бөлінуінің арқасында әр полюстегі
жасушалардың гаплоидтылығы түзіледі.
•
• Хромасомалар
деспирализацияланады, олардың
айналасында ядролық қабат пайда
болады. Қайтадан ядрошық пайда
болады, ақуыздың синтезі жаңарады.
Цитокинез аяқталғаннан кейін екі
жасуша түзіледі, ядроларында
гаплоидты хромасомалары және ДНҚ
мөлшерінің екі еселенуі бар, өйткені
әр хромасома екі хроматидадан
тұрады.Хромасоманың сандық
редукциясы аяқталды.
ИНТЕРФАЗА II
Жиі тек жануарлардың
жасушаларында кездеседі.
Синтетикалық кезеңі жоқ, ДНҚ
репликациясы болмайды.
МЕЙОЗДЫҢ ЕКІНШІ БӨЛІНУІ
(МЕЙОЗ ІІ)
• Мейоздың екінші бөлінуде болатын
процестер механизміне байланысты
митозға ұқсайды, бірақ оған гаплоидты
хромасомалар енуімен ерекшеленеді.
Осы бөлінудің нәтижесінде n екі
хроматидті хромасомасы (1n2c) n бір
хроматидті хромасоманы түзеді (1n1c).
Бұл бөлінуді эквационды деп атайды.
Ол біріншіге қарағанда тез жүреді,
бірнеше сағатта өтеді.
• Ядрошық және ядролы
қабықша бұзылады.
Центриолдер жасушаның
полюстеріне орналасады,
бөліну веретеносы
түзіледі. Хроматинді
жіпшелер спиралденеді.
• Екі хроматидті
хромасомалар бір біріне
тәуелсіз экватордың
жазықтығына орналасады.
Веретеноның бөлінуі
аяқталады, әр
хромасоманың центромері
жасушаның екі полюсімен
веретеноның жіпшесімен
байланысады.
• Центромерлер бөлінеді.
Бір бірінен ажыратылған
хроматиндерді
веретенаның жіпшелері
қарама қарсы полюстерге
бөледі. Енді оларды
қыздық хромасомалар деп
атайды.
• Бір хроматидті хромасомалар
деспирализденеді. Ядролық
қабықша мен ядрошық қайталап
қалпына келеді. Цитокинездің
нәтижесінде гаплоидты бір
хроматидті хромасомалы төрт
қыздық жасушалар пайда
болады. Хромасоманың сапалы
редукциясы аяқталды.
Назарларыңызға рахмет!!!
Орындаған: Марденова Гауһар
Тексерген: Джунусова Раушан

Ұқсас жұмыстар

Мейоз фазалары

Жасушалардың бөлінуі

Жасушалардың бөлінуы

Жасушаның тіршілік циклі

Жыныстық көбею

Мейоз туралы жалпы түсінік

Телофаза митоздың ақырғы сатысы

Жасушаның бөлінуі

Фитофтораның өмірлік циклы

Жасушаның тұқым қуалау апараттары

Пәндер