Мәдени сұрыптау

Орындаған: Марденова Гауһар

Тексерген: Джунусова Раушан

Сұрыптаудың маңызды бөлімдерінің бірі ата-тектер туралы ілім болды.

Оны жете зерттеудегі жетекші рөл көрнекті орыс ғалым-генетигі

Николай Иванович Вавилов еді. Ол ХХ ғасырдың 20-30жылдарында

қызметкерлерімен бірлесіп Австралия мен Антрактидадан басқа

барлық континенттерді қамтыған 110 ботаника-агрономиялық

экспедицияны ұйымдастырды. Нәтижесінде 1940 жылы 250 мың

мәдени өсімдіктер үлгілерінен құрылған топтама жасалды. Олар

қазіргі кезде Санкт-Петербургта, Өсімдік шаруашылығы институтында

сақталуда. Қазір де Ресейдің және дүниежүзінің көптеген

Селекционерлері мұны өз еңбектерінде генетикалық өте құнды

материал ретінде пайдаланады.

Оңтүстік Азиялық тропиктік орталық

Шығыс Азиялық орталық

Оңтүстік-Батыс Азия орталығы

Жерорта теңіз орталығы

Абиссина орталығы

Орталық Америкалық орталық

Анд (Оңтүстік Америка орталығы)

Мәдени өсімдіктердің пайда болу орталықтары

Орталық атаулары

Географиялық орны

Шығарылған іріктемелер

1. Оңтүстік Азиялық тропиктік орталық

Үндістан Үндіқытай, тропиктік Азия

Күріш, қант қамысы, көптеген жеміс және көкөніс дақылдары

2. Шығыс Азиялық орталығы

Орталық және Шығыс Қытай, Жапония, Тайван аралы, Корея

Соя, тары, жеміс және көкөніс дақылдары

3. Оңтүстік Батыс Азиялық орталығы

Кіші Азия, Орта Азия, Иран, Ауғанстан, Солтүстік-Батыс Үндістан

Бидай, қарабидай, көптеген астық тұқымдастар, бұршақ тұқымдастар, жүзім, жеміс дақылдары

4. Жерорта теңіз орталығы

Жерорта теңізі жағалауына орналасқан елдер

Көптеген мал азықтық өсімдіктер (жоңышқа, біргүлді жасымық), көптеген көкөніс дақылдары, зәйтүн.

5. Абиссина орталығы

Африка материгінің шағын ауданы

Дәндік құмай, бананның 1 түрі, бидай мен арпаның ерекше формалары

6. Орталық Америкалық орталық

Оңтүстік Мексика

Жүгері, ұзын түкті мақта, какао, асқабақ, үрмебұршақ, қызыл бұрыш, темекі.

7. Анд (Оңтүстік Америкалық орталық)

Оңтүстік Американың батыс жағалауын бойлай созылған Анд таулы жотасы ауданының бөлігі

Картоп, қызан, жержаңғақ, ананас, кейбір дәрілік өсімдіктер

Жануарларды қолға үйрету

Жануарларды қолға үйрету орталықтары

Орталық атаулары

Географиялық орны

Үй хайуанаттары

Қытай-Малай орталығы

Вьетнам, Лаос, Тайланд, Шығыс Қытай

Шошқа, тауық, үйрек, тұт жібек көбелек

Үндіқытай орталығы

Үндістан, Солтүстік Пәкістан, Бирма, Непал

Енеке, ит, тауыс, тауық, сиамдық мысық, балара

Оңтүстік-Батыс Азиялық орталық

Солтүстікжәне Шығыс Түркия, Сирия, Иран, Ирак, Кавказ, Ауғанстан

Ірі қара, жылқы, қой, ешкі, нар, шошқа, кептер (көгершін)

Жерорта-теңіздік орталық

Жерорта теңізі елдері

Ірі қара, жылқы, қой, шошқа, үйрек, нілдік қаз, үйқоян

Оңтүстік Америкалық орталық

Батыс жағалауды бойлай орналасқан Оңтүстік Америка

Таутайлақ, кекілеш, күркетауық, теңізшошқа

Африкалық орталық

Солтүстік және Шығыс Африка елдері

Түйеқұс, сырдаңтауық, мысық, ит, есек, шошқа.

Ұсақ ағзаларды сұрыптау - сұрыптаудың қарқынды дамып келе жатқан саласы. Мұндағы негізгі бағыт - рентген немесе ультракүлгін сәулелерімен және химиялық мутагендермен әсер ету арқылы жоғары өнімді мутант микроағзаларды алу.

Микробиологиялық жетістіктердің арқасында

қоздырғыштарға қарсы тұра алатын

антибиотиктер табылды. Мысалы:

Пенициллин - пенициллум зең

саңырауқұлағынан алынған.

Стрептомицин - актиномициттің бір тобынан

алынған. Ол туберкулез таяқшасының

тіршілігін тежейді.

Биомицин - актиномициттің бір тобынан алынады.

Бұл адам мен жануарлардағы ауруды емдеуге

қолданылады.

Тірі ағзалар мен биологиялық әрекеттерді адамның мақсатына сай өндірісте қолдану болып табылады. Ең алғаш 1917 жылы Венгр инженері алғаш рет “биотехнология” терминін енгізді. 1941 жылдан бері кеңінен қолданылып, даму үстінде.

Биотехнология адами білімінің ең жас саласы.

Қазіргі уақытта биотехнология саласымен бірге, оның гендік инженерия, жасушалық инженерия және ферменттік инженерия тәрізді салалары барынша дамыды.

Гендік инженерия әдісі ағзаның бағалы қасиеттерін сақтап қалумен қатар, оған жаңа, сапалы қасиет те береді. «Инженерия» термині “құрастыру” деген мағынаны білдіреді. Гендік инженерия ХХ ғасырдың соңғы ширегінде ғана жасалды. Гендік инженерия әдісімен картопқоңыз жей алмайтын картоп өсімдігі шығарылды.

Ферменттік инженерия саласында өндіруден өте үлкен кіріс кіреді. Бұл-спирт, шырын және кір жуатын ұнтақтар өндіруге пайдаланылатын биопрепараттар, ферменттердің көп тонналы өндірісі.

Жасушалық инженерия әдістерінің арқасында сүтқоректілерді клондауда (жыныссыз жолмен ұрпақ алуда) үй хайуанаттарының жыныссыз жолмен ұрпағы Долли қойлары алынды.