Психикалық өзін-өзі реттеу және оның түрлері

Презентация қосу

Тараз Мемлекеттік Педагогикалық Институты

Психикалық өзін-өзі реттеу
және оның түрлері

Орындаған:Шырынбек Назгүл
Әрбір адам өзінің өмірлік жолын өзі
құрып, таңдау жасайды. Өзге адамдармен
де өзі қарым-қатынас орнатады. Сонымен
қатар, өз өмірінде кейбір қателерді өзі
жасап, өзі түзеп жатады. Отбасы мен
білім беру орталықтарының алдына
қойған мақсаттары – қажетті нәтижеге
қол жеткізу үшін өсіп келе жатқан
адамның жекелік қасиеттеріне тікелей
әсер ету ғана емес, сонымен қатар,
өзіндік дамуы мен өзіндік сана
механизмдерін жетілдіруде өзін-өзі
тәрбиелеу мен өзін-өзі қалыптастыру,
өзін-өзі құруы үшін қажетті жағдайды
жасау болып табылады
• Өзін-өзі тәрбиелеу оқытумен
тығыз байланысты. Окыту
үрдісінде тек сыртқы дүние туралы
білімдер ғана емес, адам оның
даму шарттары туралы, қалай оқу
керек және өзін тәрбиелеу керек
екені туралы білімдер
қалыптасады. Тәрбиелеп отырып,
оқыту үрдісінде тек білуге
қажеттілік дамымай, өз бетімен
оқуда жетістіктерді қамтамасыз
ететін, интеллектуалдық қасиеттер
қалыптасады: үй тапсырмасын
орындау, өз бетімен білім алу
жолымен ой өрісін кеңейту.
Тәрбиелеу мен өзін-өзі тәрбиелеу
күрделі ара қатынаста болады.
• Өзін-өзі тәрбиелеу тұлғаның өзіндік
санасымен және зейіннің
қасиеттерімен тығыз байланысты.
Өзіндік сананың нәтижелігі
тәрбиелеу үрдісінде талаптану
деңгейі мен өзін-өзі бағалауды
ескеріп, оқу-тәрбие шараларын
арнайы ұйымдастыруға
тәуелді.Өзін-өзі тәрбиелеудегі
өзіндік сананың теориялары Л. С.
Выготский, В.В. Столин, ИС. Кон,
В.С. Мерлин, И.И. Чеснокова, М.И.
Лисина, Ч. Кули, Дж.Г.Мид
еңбектерінде жан-жақты
қарастырылып талданған, ал
педагогикалық психология
саласында өзін-өзі тәрбиелеу
мәселесін зерттегендер: В. И.
Селиванов, Н.С. Ликин, А.Г.
Ковалев, Ю.М. Орлов т. б.
• Адам дамуы – бұл өте күрделі, ұзақ мерзімді және
қарама-қайшылықты процесс. Біздің ағзамызда
болып жатқан өзгерістер өмір бойына ұласады. Ал
адамның тән-дене болмысы мен рухани дүниесі,
әсіресе, балалық және жас өспірімдік шақта
қарқынды ауысуларға кезігеді. Адамның дамуы
сандық өзгерістердің қарапайым жиынтығы немесе
төменннен жоғарыға бағытталған ілгерілі қозғалыс
тобы емес., бұл процестің өзіне тән ерекшелігі –
сандық өзгерістердің тұлғаның физикалық,
психикалық және рухани сапалық қасиеттеріне
диалектикалық түрде өтіп, жаңалануы.
• Мамандардың бір бөлігі
адамдардың дамуын кездейсоқ,
басқарымға келмейтін өзінше
жүрісі бар, даму өмір
шарттарына тәуелсіз,
сондықтан, тумадан берілген
күштерге байланысты; адамның
дамуын ешкім, еш уақытта
өзгертуі мүмкін емес, тағдыр
белгілейді. Ал басқа бір
зерттеушілер тобының
пайымдауынша: даму – бұл әуел
бастан қозғалысқа қабілетті тірі
материя.
Психикалық өзін-өзі реттеудің әдістері:
1. Өзін-өзі танудың белсенді тәсілі өзін-өзі сынау
болып табылады. Бұл тәсілді қоғамдық
ұйымдастыру жұмыстарында, ұжымдық қарым-
қатынас жасағанда, құрылыс жасақтары
сияқты қоғамдық жұмыстарда жүзеге асыруға
болады.
2. Өзін-өзі ынталандыру. Өзінің кемшіліктері мен
жетістіктерін білу олармен күресу қажеттілігін
тудыруға жеткіліксіз екендігі жақсы белгілі. Ол
үшін мақсатқа ұмтылушылық, ерік күші, т.б.
тұлғалық қасиеттер қажет.
• 3. Өзін-өзі бағдарламалау
немесе өзін-өзі тәрбиелеу
жоспары әр түрлі формада
жүзеге асуы мүмкін:
жазбаша түрде немесе
саналы мақсаттар мен
міндеттер қойып ойша
жоспарлау. Бірінші курс
студентіне жазба түрдегі
жоспарлау қолайлы болып
табылады. Кейінірек, өзін-
өзі тәрбиелеу процедурасы
меңгерілгеннен кейін, жазба
нұсқаның қажеті болмайды.
4. Өзін-өзі тәрбиелеу жоспарын
студенттердің өздері де жасай алады.
Дегенмен, оларға мұғалімнің көмегі
немесе атақты адамдардың өзін-
өзі тәрбиелеу
жоспарларының үлгісімен танысу
тиімді. Мысалы К. Д. Ушинский
жас кезінде мынадай жоспар құрған:
• 1.Байсалдылық, кем дегенде
сыртқы байсалдылық.
• 2.Сөз бен іс-әрекеттегі турашылдық.
• 3. Іс-әрекеттің саналылығы.
• 4. Шешімді тез қабылдаушылық.
• 5.Егер қажет болмаса
өзі туралы бір сөз де айтпау.
5. Өзін-өзі сендіру. Өз өмірінің
факттерін талдау негізінде
және қатал логикалық
нәтижелер көмегімен студент
саналы ұстаным - өзінің әрі
қарай дамуына әрекет жасауды
қалыптастыра алады. Өзін-өзі
сендіру арқылы өзін-өзі
тануды, өмірдің әр түрлі
құбылыстарына деген
қатынасты және осының
нәтижесі ретінде, - өз мінез-
құлқын өзгерте алады.
6. Өзін-өзі күштеу.
Кейбір зерттеушілер
(мысалы, А. Я. Арет)
өзін-өзі күштеуді өзін-өзі
тәрбиелеудің адамның өз
бойында қажетті
қасиеттерді
қалыптастыруға көмек
беретін ең басты әдісі деп
есептейді. Олардың
ойынша, өзін-өзі күштеу
арқылы адам белгілі бір
іс-әрекетке еріседі, өзін-
өзі жеңеді.
• Өзіне-өзі бағыну өзін-өзі
күштеудің бір түрі болып
есептеледі. Өзіне-өзі бағыну -
өзін-өзі тәртіпке тәрбиелеудің,
міндеттерді адал орындау,
ұжымның, басқарушының,
қоғамның еркіне бағынудың мәні
мен мазмұны.Өзін-өзі күштеу
қабілеті ешкімге туғаннан
берілмейді, ол өмірлік
тәжірибенің жинақталу үдерісінде
қалыптасады. Студенттік шаққа
дейін ол жеткілікті толық және
тұрақты қалыптасуы керек. Бұл
қабілеттің қалыптасуы борыш пен
жауапкершілік сезімінің
қалыптасуымен сәйкес келеді.
8. Өзін-өзі иландыру. Өзін-
өзі иландыру – бұл сөздік
ықпал құралдары арқылы
өзінің психикалық
жағдайларын өзін-өзі
реттеу тәсілі.Өзін-өзі
иландыру ауру немесе
түзелудің, кейде адам
өлімінің себепшісі болуы
мүмкін. Оған істің
бастамасы да, барысы да,
табысы да, адамның
қарым-қатынас сипаты да
тәуелді болады.
• Өзін-өзі иландыруды
тұлғаның өзін-өзі кез
келген қасиеттер мен
қабілеттерге тәрбиелеу
үдерісінде, соның ішінде
педагогикалық шеберлік
негіздерін игеруде
қолдануға болады.
Дегенмен, өзін-өзі
иландыру болашақ
мұғалімге эмоциялық-
еріктік жағдайларын
реттеуде сезілерлі нәтиже
береді.
Назарларыңызға рахмет!!!

Ұқсас жұмыстар

Стресске тұрақтылық түсінігі

Стресстің даму кезеңдері

Спорттық топтағы тұлғаны қалыптастырудың педагогикалық қағидаттары

Жарыс пен жаттығудың психологиялық ерекшеліктер

Спорт қызметінің заңдылықтары

Өзіне өзі қол жұмсау типологиясы

Психологиялық тәрбие

Спорттық жарыстар жүйесі

Выготскийдің әлеуметтік - мәдени теориясы

Төртінші курс - жақында

Пәндер