Еуропаның кейбір халықтарының ұлттық-психологиялық ерекшеліктері

Презентация қосу

Еуропаның кейбір халықтарының
ұлттық-психологиялық ерекшеліктері.
Еуропаның кейбір халықтарының ұлттық-
психологиялық ерекшеліктері.

I Кіріспе
II Негізгі бөлім
1. Этнопсихологияны зерттеген
ғалымдар.
2. Вундтың ойынша ұлт жаны.
III Қорытынды
Кіріспе
Батыстағы ерте заманның ғылымдары Геродот пен Тациттен бастап
алыстағы мемлекеттер және сол мемлекетте тұратын халықтар туралы
жазған, олардың мәдениеттеріне, өмір сүру барысын, әдет-ғұрыптарын,
салттарын, әдеттерін бейнелеуде көп көңіл бөлді. Әр түрлі этностардың
өкілдерінің сыртқы бейнесіндегі, мәдениетіндегі, салт-дәстүріндегі
айырмашылықтарды көрсетіп, ерте грек ойшылдары осы
айырмашылықтардың табиғатын анықтамақшы болды. Мысалы, Гипократ
әртүрлі халықтардың физиологиялық және психологиялық өзгешеліктерін,
олардың гографиялық орналасуымен және климаттық жағдайымен
түсіндірді. Ең алғаш рет халықты психологиялық бақылаудың пәні ретінде
қабылдауды XVIII талаптанды. Француз ғалымдары «халық рухы» деген
түсінікті енгізді және оның географиялық факторы мен байланысының
мәселесін шешуге әрекеттенді. «Халық рухы» ойы неміс философиясында
XVIII ғасырда енді. Неміс философиясының өкілдерінің бірі И.Г. Гердер халық
рухын тәнсіз нәрсе ретінде қарастырған жоқ, ол «халық рухы» және «халық
мінезі» түсініктерін білген жоқ, халық рухын оның сезімі, сөйлеу мәндігі, ісі,
яғни бүкіл өмірін зерттегеннен кейін ғана тануға болады. Бірақ
бірінші орынға ауызша халықтың шығармашылығын қояды, өйткені оның
ойынша қиял әлемі халық мінезін бейнелейді деген. XIX ғасырдың 50
жылдарының аяғында «халық рухы» термині этнопсихологияның
ерекшелігін анықтау үшін негізгі түсінік болып табылды. Ол Фихте мен
Гегель еңбектерінде жарық көрді.
Неміс физигі Ф. Боас біршама уақытта
америкалық этнографияда ұлттық мәдениетке
қызыға отырып жаңа бағыттар ашты. Оның ойы
бойынша, адамдардың психологиясын танып
білмей, олардың мәдениетін, салт-дәстүрін,
мінез-құлқын танып білу мүмкін емес және ол
этнографиялық методологияның құралған
анализі ретінде қарастырды.
Сөйте тұра Ф. Боас аккультурацияның
қорытындысы деп, «психологияның
динамикалық» мәдеиеті және «психологиялық
өзгерістерді» зерттеу керектігін айтты.
Аккультурация – белгілі-бір өзара әсерлі, сонымен қатар
көптеген мәдениеттердің бірі, алайда аз дамыған жаңа
мәдини феномендердің пайда болуы немес басқа
мәдениет элементтерін қабылдауы.
«Аккультурация» түсінігі этнопсихологияда мынадай
белгілер бойынша қолданылады.
Бір этникалық ортақтыққа, яғни басқа мәдениетке, өмір
үлгісіне, әдеттерге және салт-дәстүрлерге әлеуметтік-
психологиялық бейімделу.
Ұлттық психологияның ерекшеліктерін басқа да ұлттық
психологиялық мәдениетке әсер етуі.
Боас әрбір мәдениетті оның өзінің психологиялық және
тарихи толық жүйе контексінде қарастырады. Ол
тарихи дамудың негізі ретінде санай отырып, қалайда
ол мәдениетті қандайда бір құрылымды құрайма, әлде
жоқ па екеніне ешқандайда жауап іздемейді.
Боастың еңбектері американдық мектептің
жалғастырушысы психиатр және мәдениеттанушы
«Индивид и общество» (1945) деген еңбектің авторы А.
Кардинер (1898-1962) болады. Ол батыстағы танымал
концепцияны өңдеді, яғни ұлттық мәдениет этникалық
топтарға, мінез-құлыққа, қарым-қатынас формасына,
құндылықтар иерархиясына әсер ететініне келісті.
Кардинер айтқандай тұлғаның қалыптасуында шешуші
рөл «проективті жүйелер» деп аталынатын механизім
басты орынды алады. Кардинер «сыртқы шындық» жүйесі
деп аталатын «проективті жүйелер» екеуінің өзара
қарым-қатынас дәрежесінде мәдени орталықтың
арасындағы айырмашылықтарын көрді.
Ол тұлғаның дамуына европалық мәдениеттің әсер
ететіндігін зерттей отырып, ол мынадай қорытындығы
келді: анасының ұзақ уақытылы эмоционалды қамқоры,
оның табиғи және әлеуметтік ортада бейімделуіне
қабілетсіздігін, немқұрайлылық және адекватты
белсенсіздікті көрді. Кардинер соңғы қорытынды жасай
отырып, мәдени ревмативизім идеясына келді, яғни
психологиялық мәдени бірлеспеу, ортақтаспау.
Американың мәдени антрополог және шетелдегі
белгілі «Модели культуры», «хризамтема и меч»,
«Роса: Наука и политика» деген еңбектің авторы
Р. Бенедикт (1887-1948) көптеген жылдар бойы
Солтүстік Америкадағы үнді халқында тұрған
ұлттық туа біткен этноцентризмді азайтуға
әкелген «трансмәдениетінің» алғышарттарын
зерттеуді ұйымдастырды. Ол мәдениетті белгілі
бір этникалық ортақтылықтың өкілдері үшін
талап норма және олардың ұлттық мінезде, яғни
іс-әрекетте және мінез-құлықта көрінетін
процесс ретінде қарастырды.
XX ғасырдың 70-80 жылдарында АҚШ-та көптеген орталықтар
этнопсихологиямен айналысы бастады. Эмори және
Калифорниялық универистетінде жаңа университеттік
орталықтар пайда болды. Жаңа әдістемелердің дамуына қарай
этнопсихологиядағы дәстүрлік зерттеуде парадигмалар
өзгерді.
Дж. Уайтинг тұлғаны биологиялық және әлеуметтік потенциал
ретінде зерттеді. Осы уақытта «тұлға» мәдени жүйені ашып
пассивті емес мәдениеттің «активті агенті» ретінде қарастырды.
«Әлеуметтік әрекет» категориясына «тұлға» категориясының
өтуі, «мотивация» түсінігі арқылы түсіндіріледі.
Т.Шварцтың ойы бойынша тұлғаны мәдениеттің түсінігінсіз оның
психологиясын түсіну мүмкін емес деді. Т.Шварц мәдениетті
процесс ретінде, индивид оны қоршаған әлеммен бірге тек қана
бір-біріне әсер етіп қоймай, сонымен бірге, ол өзіне мәдени
тәжірибені сіңіреді. Сол уақытта ол өзі де мәдени элементтерді
өндіреді.
Сонымен Т.Шварц орталықтандырылған мәдени дәстүрлер
бағытын дамытса, ал Дж. Уайтнг тұлғалық бағдарланған
келістің негізгі идеясын дамытты.
XIX ғасырдың екінші жартысында ұлттық психология
мәселесіндегі теориялар және методология
аймағында жаңа құрылыммен байланысты
этнопсихологиялық ойдың дамуында жаңа кезең
басталды. Осы кезеңнен бастап этнопсихологиялық
ойдың дамуында жаңа кезең басталды.
Этнопсихлогиялық ой ғылыми пән статусына ие
болады, өзінің зерттеу пәнін анықтайды, өзінің
міндеті мен әдіснамасын анықтайды.
Жаңа ғылымның қалыптасу және даму кезеңдері
Г.Штейнталь, М.Лацарус, В.Вунд және Г.Лебон
есімімен байланысты.
Неміс психологы В.Вундтың этнопсихологиялық
концепциясы маңызды болып есептелінеді. Оның
ойынша психология екі бөлімнен тұруы керек:
физиологиялық психология және ұлттар психологиясы.
Физиологиялық, оның ойынша, эксперименталды бөлім,
бірақ ол сөйлеуді және ойлауды зерттей алмады. Осы
жерден ұлттар психологиясы басталды.
В.Вунд «ұлттық психологияны» дамытып және
жүйелендірді. Ол неміс психологы, физиологы, философ,
1879 жылы ең алғаш рет әлемде психологиялық
лабараторияны ашты. 1881 жылы әлемде алғаш рет
психологиялық журнал «Психологиялық зерттеулер»
шықты.
Вундтың ойынша ұлт жаны – ол тек қана индивидтер
жинағы ғана емес, сонымен қатар олардың байланысы
және өзара іс-әрекеті, осылар ұлттық психология
обьектісіне әсер етеді.
Ұлттық жан – ол көп индивидтердің бірге өмір сүруінде
пайда болатын психологиялық процесс. Сонымен,
ұлттық жан психологиялық құбылыстың байланысы
болып табылады, жан уайымдауларын,
талпыныстардың, сезімдердің мазмұнын жиынтығы.
Психологиялық процестер, В.Вунд бойынша
апперцепция ретінде немесе ұжымның
шығармашылық іс-әрекетінен анықталып, жан
белсенділігімен түсіндірілді.
Біз бұл жұмыста этнопсихологияның
дамуында Еуропалық ғалымдардың қосқан
үлесі жайлы білдік. Және олардың
еңбектері мен теорияларын талдадық
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!

Ұқсас жұмыстар

ХХ ғасырдағы қазақ мәдениеті

Тарихтың үздіксіздігі Мәдениет пен ретінде қоғамдық өркениеттің прогресті жоққа қарсы тұруы

Латын жазулы түркі жазба ескерткіштері

Шетелдік Еуропа елдері және субрегиондары арасындағы ішкі айырмашылықтар

Испания

Мемлекет басшысы

Қырғыз халқының халқы, тілі жайлы

1-15ғғ. Франция, Германия, Италия

Еуропаның батысында орналасқан аймақ

Шетелдегі инклюзивті білім беру

Пәндер