Өзін-өзі танудың философиялық аспектілері

Презентация қосу

Өзін-өзі танудың
философиялық аспектілері.

ҚАБЫЛДАҒАН: ДҮЙСЕНОВА.Ж
ДАЙЫНДАҒАН: НАРЗУЛЛАЕВА.Э
ТОБЫ-711
ЖОСПАР
I Кіріспе
II Негізгі бөлім
1. Өзін-өзі тану ұғымының
философиялық қырлары.
2. Құндылықтарға философиялық
тұрғыда сипаттама.
3. Өзіндік таным философиясы.
III Қорытынды
Кіріспе- Өзін-өзі тану пәнінің болмыс
ұғымдарына тәрбие, үйрету, оқыту жатады.
Ұғымдар - объективтік құбылыстарды,
қасиеттерді және қатынастарды бейнелейтін
ойлау формасы. Өзін-өзі тану арқылы
тұлғаның өзіндік дамуына, білімдік және
танымдық әрекеттеріне ықпал ету, өзара
адамгершілік құндылықтары мен өзіндік
бағдарын таңдауға мүмкіндік жасалу
идеялары алынатындығы белгілі болды
«Өзіңді өзің таны»- бұл «жеті дананың» /әсіресе
Хилон мен Фалес/ аузынан шыққан дана сөз
немесе даналық формуласы. Дельфия шіркеуінің
маңдайшасына ойып жазылған. Дельфиялық дана
сөз Сократқа дейін белгілі болатын кейін ол
Сократқа танылды. Бұл кездейсоқтық емес еді,
себебі Сократқа дейін антикалық бірде - бір ойшыл
адам қызметінің басқару принципінің бірден бір
бөлігі өзін-өзі тану екенін Сократтай бағалай
алған жоқ. Греция тарихында теориялық
ойлаудың жаңа кезеңінде адам проблемасы,
философия проблемасын өзін-өзі тану арқылы
түсінуге болатындығына көз жеткізді.
Ксенофонт Сократты былайша сөйлейді:
“Кімде-кім өзін - өзі тани білсе ол өзінің
не істей алатынын және не істей
алмайтынын түс нағаттандыра алады
білмейтін нәрсесінен аулақ бола өмірде
қателікке бой алдырмай
бақытсыздықтан айналып өте алады.
Осы артықшылығының арқасында
біреудің құндылығын көре алады және
оны өз қажеттілігіне қолдана алады”.
“Адам дейді Сократ- барлығына дана
болуы мүмкін емес тиісінше кім білсе сол
дана” Сократ танымында барлығы
Құдайдан тарайды, жалғыз ғана
шындық адам күш-жігерінің бағыты-
білімді танудан бастау алады. Адам
білімінің формалары, қоғамдық, саяси
өмірі танымның жеке бір бөлшегі ғана.
Сократша таным үрдісінде білім, мысалы
жарылқаушының әділетті адамның өзі.
Сократ мейрімділік жарылқауының үш
негізін белгілейді.
1. Деңгейлік “Өз деңгейінен жоғары
ештеңе жоқ”
2. Танымдық
3. Әділеттік
Әрбір тарихи кезең ауыспалы және одан кейін
басқа кезең пайда болады. Бұл жерде өткеннен
қалатын жалғыз нәрсе, ол әр түрлі
тұжырымдамалар мен көзқарастардан тұратын
мәдениет. Әрбір кезеңде адамзат тарихы қайта
құрылып, ол үшін бәрінен бұрын жаңа кезеңге
жаңаша қадам басатын жетілудің жаңа бейнесі
қалыптасып отырады. Бұл орайда Гегельдің
“рух феномологиясы” еңбегінде таным үрдісін:
“Өзін-өзі танудың” субстанциясы тек
индивидуальды түйсікте ғана пайда болуы
мүмкін деп астын сызып көрсетеді.
Абдо Мухамед /1948 ж/ Адам баласы өзін-өзі
тану үшін алла тағаланың ақиқатын, тануы
қажет. Табиғат алланың сыйы. Алланың
заңдылығына табиғат заңдылығына адам
қоғамының заңдылығы бағынышты болуы тиіс.
Осы ұлы заңдылыққа сай адам баласы өзін- өзі
және қоршаған әлемді таниды. Бұл арада ғалым
өзіндік танымның шекарасын теологиялық
жолмен түсіндіре келе, адам мен қоғамның
байланысын заңды түрде айқындап, адамның
өзін-өзі тануы табиғатпен, қоршаған ортамен
тығыз қарым-қатынаста дамитындығын көрсете
білді. Өзін-өзі тану арқылы табиғат пен қоғам
заңдылықтарына бағына отырып, оны түйсініп
белгілі бір болып жатқан өзгерітер мен
қайшылықтарға жоғары деңгейде төтеп бере
алатындығын
Абиляр /1855 ж/ өзінің “Өзіңді-өзің таны”
еңбегінде өзінің ары мен scito-te-ipsym
тұлғаның құқығы ол этикалық принцип болып
табылады. Ақиқат критериесі әділет
заңдылығымен өлшенеді. Бұл қасиет өзін-өзі
және айнала ортаны танимын деген
адамдардың бәріне тән болуы тиіс- деп барлық
адамзат атаулының барлығының негізін өзін-өзі
тануға, өз ісінің ақиқатына және өлшеміне зер
салуға үйретеді. Олай болса, бұл өзін-өзі тану
үрдісі барлық дүниені түсінем, танимын, әрі
қарай дамимын, тұлға ретінде қалыптасамын,
шын мәніндегі өмірдің ақиқатына жетемін
деген адамдардың бәріне тән болуы шарт.
Әлем үлгісін өмірде бар заттар мен
құбылыстарды түйсіну үлгісін құру және
үйрену адам санасының көне формасына
да, қазіргі формасына да тән. Ф.Энгельс
Аголь И.И. цитаты бойынша “Анти -
Дюринг” адамның таным мүмкіншілігі
шекарасыз және оның таным процесінің өзі
де шексіз. Әлемді тану негізі әлемнің
материалдылығында, әлемнің кеңестіктегі
және уақыттағы шексіздігінде. Ал кеңестік
пен уақыт әрбір болмыс формасының негізі.
Материя қозғалыссыз, қозғалыс-
материясыз болмайды -деп адам
танымының шексіздігін, оның шекарасының
жоқтығын замананың кешегісі мен
бүгінгісіне қарамай таным деңгейінің
шексіз дами беретіндігін дәлелдейді.
Адам танымының шекарасын өте кең түрде қарастыруға
болады. Ағылшын ғалым Bernard L.L. “Адам танымының
немесе болмысының өзінше жүйелі жіктелуін келесі
тұрғыда қарастырады. Адам баласы бір-біріне және
қоршаған ортаға бейімделгіш келеді. Адам баласын
табиғи және мәдени орта қоршап тұрады. Табиғи орта
органикалық емес және жаратылыс ортасына
/космостық, климаттық, географиялық және
органикалық емес ресурс факторларына бөлінеді және
органикалық табиғи орта, мәдени ортаның өзін Bernard
L.L. төрт типке бөледі: материалдық,ашық әрекет
ортасы,психо- мәдениеттік орта, немесе символдық
орта, мәдени қоршаған орта, ара қатынасын өздігінен
қадағаланатын мәдени орта. Адам баласы өзін қоршаған
ортаны осылай тануы тиіс”- деп есептеген.
ҚОРЫТЫНДЫ
Қарап зерттей келе адам танымының өзектілігі сонда, ол
қоғамның дамуымен бірге әрдайым ғалымдардың назарынан
тыс қалған емес. Ол әрдайым толықтырылып, жан-жақты
қарастырылып, сомдалып отырған. Дамудың әр сатысын
алсақ та, таным процесін қарастырмай оған тоқталмай
кеткен ғалымдар аз. Өмірдің қай саласын зерттесе де олар
ең алдымен адам танымына өз биігінен қарап теңеу беріп
отырған. Оған келесі келтіретін зерттеулеріміз куә. Сеченов
И.М. “Таным адамның психикалық әрекетінің еркін көзі болып
табылады. Ол адамның санасынан сапалық құбылыс ретінде
ерекшеленеді. Әлемдік процесс немесе философия, ол
санасыз танымға бағытталған процесс. Таным аса сезімтал
адам әрекетінің және болмыстың негізі, әлемдік даму
процесінің себебі. Адам танымын әрқашан да материалдық
рухани дүниенің, идеалдық- реалдық, субъективтік және
объективтік қарама-қайшылық арасынан іздеген”
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ!

Ұқсас жұмыстар

Мартин Хайдаггер өмірі

Ежелгі шығыс философиясындағы адам мәселесі

Өзіндік сана туралы

Студенттердің психологиялық саулығының бұзылуын алдын алу

Сананың философиялық тұжырымдамасы

Салыстырмалы ақиқат

Сана туралы анықтамасына тоқталып, сонымен қатар жалпы түсінік беріп және өзіндік сана туралы мұғлұматтар жинау

Жастық шақ кезеңінің психологиясы

Өзін-өзі тану ілімінің ғылыми негіздері туралы ақпарат

Ортағасырлық түркі ойшылдары

Пәндер