Азаматтық –құқықтық жауапкершілікті сақтандыру

Азаматтық -құқықтық жауапкершілікті сақтандыру

Азаматтық-құқықтық жауапкершілікті сақтандыруды көптеген авторлар залал келтірудегі міндеттемелермен байланысты құқықтық қатынас деп қарастырады.

Азаматтық-құқықтық жауапкершілікті сақтандыру міндеттемелерінің ерекшеліктерінжете түсінуді құқықтық қатынастарды зерттеу арқылы қарастырамыз.

Құқықтық теорияда құқықтық қатынастарды құқық нормаларымен реттелген қоғамдық қатынастардың жиынтығы деп атайды.

Реттеуші норманың құқықтың қай саласына жататын-

дығына байланысты құқықтық қатынастың мына топтары бөлінеді:

Азаматтық, еңбектік,

отбасылық, т. с. с.

Сақтандырудың құқықтық қатынастары жəне жауапкершілікті сақтандыру-

дың қатынастары азаматтық, мүліктік жəне міндеттемелік құқықтық қатынастардан тұрады.

Құқықтық қатынастар дəстүрлі 3 элементтен тұрады:

Сақтанушыны «Көлік құралдары иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін мін-

детті сақтандыру туралы» ҚР Заңы сақтандырушымен шарт жасаушы тұлға сақтандырылған

болып есептеледі"

Сақтанушы ретінде көлік құралдары иелері өзінің есебінен

азаматтық-құқықтық жауапкершілігінің тəуекелін сақтандыруға міндетті тұлға болатын-

дығын көрсетті.

Олардың жауапкершілігі көлік құралдарын пайдалануда басқа тұлғаның

өміріне, денсаулығына немесе мүлігіне залал келтіргенде пайда болады.

Жоғары қауіп көзі (оларға көлік құралдары міндетті түрде жатады) иесі болып кімдерді

санауға болатынын анықтаймыз.

ҚР Заңының 1-бабын талдау

- міндетті сақтандыруға жеңіл, жүк автомобильдері, автобус, микроавтобустар жəне солардың базасында жасалған көлік құралдары, мотокөлік жəне олардың тіркемесі, ішкі істер бөлімдерінің жол полициясы бөлімшелерінде тіркелген немесе Қазақстан Республикасы аумағына уақытша кіргізілген, сондай-ақ трамвай, троллейбус иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігі жатады.

- Көлік құралдары иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін, оның пайдалануындағы көлік құралдарының əр бірлігі сақтандырылады.

- Көлік құралын өзінің еңбек немесе қызмет бабы бойынша басқарғанда, оның ішінде көлік құралы иесімен келісім негізінде немесе жазбаша келісімсіз көлік құралы иесінің қатысуымен басқарған тұлғаның азаматтық-құқықтық жауапкершілігі міндетті сақтандыруға жатпайды.

Осы айтылғандарды негізге ала отырып, көлік құралы иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін міндетті сақтандыру шарты бойынша сақтанушы болып тек көлік

құралының иесі танылады. Ол сақтандырушымен міндетті сақтандыру шартын жасап, сақтандыру сыйақысын төлеуге міндетті.

Ұлыбританияда сақтандыру бизнесімен жеке тұлғалар да айналыса алады, олар синдикат шеңберінде қабылданған шарттар бойынша міндеттемелерге шектеусіз жауапкершілік алады. Əлемдік тəжірибеде жəне сақтандыру теориясы бойынша сақтандырушы функциясын кез келген ұйым ала алмайды, тек кəсіби сақтандырушы ғана атқарады.

Əр мемлекеттің сақтандыру рыногындағы сақтандыру қоғамдарын ұйымдастыру тəжірибесі əр түрлі. АҚШ пен Германияда акционерлік қоғамдар басым, Францияда - өзара сақтандыру қоғамдары, Ұлыбританияда сақтандыру корпорацияларымен қатар өзара сақтандыру ассоциялары жұмыс жасайды. Жəне де Ұлыбританияда серіктестік жəне жеке кəсіпкерлік формасындағы сақтандыру делдалдары ерекше орын алады. Италия мен Испанияда корпоративтік сақтандыру кеңінен тараған. Германия, Франция, Ұлыбритания, Жапонияда мемлекеттік капиталдың қатысуымен сақтандыру компаниялары қызмет жасайды.

Азаматтық-құқықтық жауапкершілік мүліктік қатынастармен байланыста болғандықтан ол төмендегідей қасиеттерімен ерекшеленеді:

Азаматтық-құқықтық жауапкершілік мынадай негізгі қызметтерді аткарады:

Рет №

Облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың атауы

Көлік құралын тіркеу аумағы бойынша коэффициент мөлшері (астана, республикалық және облыстық маңызы бар қалалар үшін)

Алматы облысы

1, 78

Оңтүстік Қазақстан облысы

1, 01

Шығыс Қазақстан облысы

1, 96

Қостанай облысы

1, 95

Қарағанды облысы

1, 39

Солтүстік Қазақстан облысы

1, 33

Ақмола облысы

1, 32

Павлодар облысы

1, 63

Жамбыл облысы

1, 00

10.

Ақтөбе облысы

1, 35

11.

Батыс Қазақстан облысы

1, 17

12.

Қызылорда облысы

1, 09

13.

Атырау облысы

2, 69

14.

Маңғыстау облысы

1, 15

15.

Алматы

2, 96

16.

Астана

2, 2

Көлік құралын тіркеу аумағы бойынша коэффициенттер мынадай мөлшерде белгіленеді:

Азаматтық-құқықтық қатынастардың субъектілері -субъективтік құқықтар мен заңды міндеттерге ие құқықтық қатынас қатысушылары. Олар:

- Жеке тұлғалар;

- Заңды тұлғалар;

- Мемлекет;

- Әкімшілік аумақтық бөліністер.

Субъектілер Қазақстан Республикасының азаматтары, басқа мемлекеттердiң азаматтары, сондай-ақ азаматтығы жоқ адамдар жеке тұлғалар болып ұғынылады.

Меншiк, шаруашылық жүргiзу немесе жедел басқару құқығындағы оқшау мүлкi бар және сол мүлiкпен өз мiндеттемелерi бойынша жауап беретiн, өз атынан мүлiктiк және мүлiктiк емес жеке құқықтар мен мiндеттерге ие болып, оларды жүзеге асыра алатын, сотта талапкер және жауапкер бола алатын ұйым заңды тұлға деп танылады.

Азаматтық құқықтық қатынастардың объектілері - пайдалануға не қорғауға субъективтік құқықтар мен заңды міндеттер бағытталған нақты игіліктер. Құқықтық қатынастардың объектілері құқылы тараптардың мүддесімен байланысты болады және оның билігіндегі, мемлекет қорғауындағы игіліктер болып табылады. Оларға: заттар, ақша, бағалы қағаздар, материалдық емес игіліктер, жұмыс, қызмет т. б. жатады.