Атом-молекулалық ілім: тарихы, ұғымы және негізгі қағидалары

Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық - техникалық университеті

Атом-молекулалық ілімнің негізгі заңдары

Орындаған:

Тексерген:

Орал - 2015

Атом құрылысы - 1897 жылы көптеген электр құбылыстарын түсiндiруге мүмкiндiк беретiн жаңалық ашылды. Ағылшын ғалымы Дж. Томсон элементар заряд тасымалдаушысы болып табылатын бөлшектi тапты. Бұл бөлшекті электрон деп атады.

Атом (көне грекше: ἄτομος - Химиялық элементтерді құрайтын, олардың өзіне тән ерекшеліктерін сақтайтын ең кішкене бөлшек.

Сутек атомында 1 протон

Гелий атомында 2 протон

Литий атомында 3 протон

Ar - элементтің салыстырмалы атомдық массасы.

Z - оның реттік нөмірі.

N - нейтрондар саны.

Молекула (лат. moles - масса) - жай немесе күрделі заттың негізгі химиялық қасиеттерінсақтайтын және өздігінен өмір сүретін ең кіші бөлшек.

Тарихы

Молекула ұғымы ғылымға 1860 ж. енгізілген. Молекуланы тәжірибе жүзінде 1906 ж. француз ғалымы Жан Перрен броундық қозғалысты зерттеу кезінде дәлелдеген. Молекула құрамында бір (инертті газдар), екі (H2, O2, N2, CO, т. б. ), үш (O3, N2O), сондай-ақ жүздеген, мыңдаған, тіпті одан да көп атомдар (полимер, ақуыз, т. б. ) болады.

Халықаралық Карлсруэ Конгресінде 1860 жылы молекулалар мен атомдар анықтамалары қабылданды. Молекулалардың химиялық қасиеттері бар барлық химиялық заттар, ең аз бөлшектер ретінде анықталды.

Демокрит (гр. Δημόκριτος; Абдеры, 460 б. э. д. - 370 б. э. д. ) - алғаш рет адамның, адамзаттың, қоғамның пайда болып, қалыптасуын әлемдік даму процесінің бір бөлігі ретінде қарастырды.

Денелер заттардан тұрады, ал заттар неден тұрады? Осы сұрак ертеден-ақ ғалымдарды толғандырған. Солардың бірі -Демокрит ғылымға «атом» деген түсінікті енгізген, ол грекше «бөлінбейтін» деген мағынаны білдіреді.

Атом-молекулалық ілім

Атом-молекулалық ілімнің қалыптасып дамуына өз заманында М. В. Ломоносов, А. Авогадро, Д. Дальтон, И. Я. Берцелиус, т. б. ғалымдар үлкен үлес қосты. Aтом мен молекула түсініктеріне нақты анықтама беріліп, атом-молекулалык ілімнің негізі 1860 жылы қаланған. Германияның Карлсруэ қаласында химиктердің халықаралық съезінде осы ілім қабылданды. Заттың қасиетін сақтайтын ең кіші бөлшек «молекула» деп аталатыны сендерге белгілі. Ал молекулалар атомдардан тұрады. Молекулалар химиялық реакциялар кезінде бөлінеді, ал атомдар бөлінбейді.

Атом-молекулалық ілімнің негізгі қағидалары

1. Заттар молекулалардан, ал молекулалар атомдардан түрады. 2. Атомдар жөне молекулалар үздіксіз козғалыста болады. 3. Химиялык реакциялар кезінде молекулалар бүзылады, ал атомдар сакталады. 4. Бір элемент атомдары өзара бірдей, бірак кез келген басқа элемент атомдарынан езгеше болады. Сол сиякты бір зат молекулалары өзара бірдей, ал басқа заттың молекуласынан өзгешелігі бар.