Ы. Алтынсарин Шараит ул ислам ІІІ-бап Адамдарға тиісті, тиіссіз мінездер турасында

Презентация қосу

Ы.Алтынсарин
«Шараит ул ислам»
ІІІ-бап
Адамдарға тиісті,
тиіссіз мінездер турасында

Бірі көркем,
Бірі бұзық сипатты.
Аят пен хадиста білдірілген жаман мінездер
алпыс түрлі. Алпыс түрлі жаман мінездің
шығатын түп төркіні - жеті түрлі :
Әууел кафир (кәпір) құдайға сенбеуші ;
Бидғат – дін бұзғыш;
Кәбүр мансапқор, менмен;
Рия, екіжүзді қара ниет;
Күсу – қызғаншақ, күншіл;
Бәхил – сараң, ашкөз;
Исраф (ысырап) дүние шашушылық.
Бұларды ахлақ зәмима деп атайды.
Жақсы қылық жетпіс сегіз түрлі.
Олардың шығатын түп төркіні жеті
түрлі мінезден туындайды:
Кәпірлерге қарсы иман;
Санәддә – үл-бидғат яғни бидғатқа
қарсы, әдәләт, самғыйя;
Рияға қарсы ихлас (ықылас);
Кәбүрге қарсы тауазыға;
Хүсудқа қарсы насихат;
Бахилға қарсы сахауат;
Ысырабқа қарсы – мәшруға;
Бұларды ахлақ Хамидә деп атайды.
●
Кәпір деген иманы жоқтық. Яғни шындыққа ●
Хүсүд дегеніміз – күншілдік. Яғни біреудің
ешқашанда нанбайтындық. Мәселен, құдай
құдай берген дәулетін не ғылымын, не бір
тағаланың барлығына және жалғыздығына,
пайдалы ісін көріп, ол дәулеттердің ол адамнан
пайғамбардың хақтығына нанбай адал, арамды
кетуін тілемек. Ұрлық қылу біреудің дәулетін,
адал деушілер. Бұл мінезбен бенде мәңгу
не білімін, не бағын күндеп қас болу, немесе
тамуғта қалса керек.
өлтіру, малын алу, біреуді талау, пара, өсім алу,
●
Бидғат дегеніміз – пайғамбарымыз Мұхаммед осындай бұзық істердің бәрі де кісідігі
Мұстафа салла-аллаһу ғалейһи-иссәләмді һәм дәулетті өзімдікі етіп алайын, не болмаса
пайғамбарымызға жолдас болған сахабаларды өзімнен білімді кісі болмасын деп ойлайтын
көріп, сөздерін естіп қалған адамдардан кейінгі мінезден табылады.
уақытта безініп, жаман пиғылмен өз ойынан ●
Бәхил дегеннің мағынасы сараңдық. Сараңдық
шариғат бұйрығымен деп әмір шығарып,
деп құдай тағала уәжіп еткен
пайғамбар айтып кеткен шын шариғат
мырзалықтардан, яғни зекет, хаж, құрбан шалу,
бұйрықтарынан бас тартып немесе мағынасын
бейшара-пақырларға қарасу, нәпіл садақаларын
өзгертіп жүргендерді айтады.
беруден қашуды айтады.
●
Рия дегеніміз құдай тағалаға қылған ●
Бәхил дегеннің мағынасы сараңдық. Сараңдық
құлшылық, адамға еткен жақсылықтың бәрінде,
деп құдай тағала уәжіп еткен
құдай разылығы үшін етпей, осы істерімді
мырзалықтардан, яғни зекет, хаж, құрбан шалу,
көріп, бүкіл адамдар мен жақсы кісі деп білсін
бейшара-пақырларға қарасу, нәпіл садақаларын
деп жүретін мінез, не болмаса, біреуге тіл
беруден қашуды айтады.
ұшымен жақсы сөйлеп, болмаса, сырттан жақсы
көрген болып жүріп, ішкі көңілі бұзықтыққа, ●
Екі нәрсе шын бенденің көңіліне қонбас,
яки дүние пайдасына ғана керекті пиғылда біреуі – сараңдық, біреуі бұзықтық.
болуды айтады. Бұзықтыққа көп жаман мінез кіреді.
Өтірікші, өсекші, қиянатшыл, зорлықшыл,
●
Кәбүр деген тәкаппаршылық, яғни өзін-өзі
ұрысқақ мінездердің бәрі де бұзыққа
басқалардан білімде болсын, құлшылықта
қосылады. Исраф дегеніміз – құдай тағал
болсын, яки дүниеде адамдар арасындағы
берген дәулетін харам, мәкрүһү орындарға,
істерінде болсын, жоғары санап жүру.
қай түрі болса да пайдасыз орындарға
Тәкаппаршылық та дүниеде еткен
шашып жұмсауды айтады. . Ысырап –
жақсылықтарыңды жойып жіберетін мінез.
харам.
●
Хүсұдқа қарсы насихат әркім өзіне тілеген
жақсылықтарды өзгеге де тілесе.Яғни біреу
●
Иман капірлікке қарсы. Оны көңілінде шын
мұсылман қарындасты аз нәрсемен ғана
ұстау Мұхаммед Мұстафа ғалейһи-иссәләмнің
пайдаландырса (жәрдем берсе) ол адамдарға
құдай тағаладан әкелген бұйрықтарын
ғиззат (даңқпен) соғысқандардың сауабын
дәріптеу.
берер.
●
Әдләту самғия бидғатқа қарсы, яғни естілген ●
Сахауат (мырзалық) сараңдыққа қарсы. Яғни
дәлелдер сүннәт қауымындағы жақсылардың
құдай берген дәулеті құдай тағаланың
сахаббалардан естіп джұрыстаған жолында
сүйетін һәм бұйырған орындарына жұмсамақ,
болуды айтады.
зекет, садақа реуіштілерге. Ғылым-білім, күш-
●
Рияға қарсы ықылас, яғни бендеге лайық іс қуат, Хакішдік, бәрі де дәулетке қосылады.
тек құдай тағалаға сүйікті болуыд тілемек.. Бұл Дәулетті осы айтылған ізгі істерге
сөздің мағынасы: «Ғибадат қылсаң, құдай жұмсауды сахауат деп атайды.
тағаланы көріп тұрғандай құлшылық ет. Сен ●
Мәшруғ, ысыраптың қарсысы. Құдай тағала
бұл уақытта құдай тағаланы көрмесең де, құдай
берген дәулетті тиісті орнына жұмсау ниеті
сені көріп тұрушы деп біл».
шайтаннан алыс етсе керек.
●
Тәкаппаршілікке қарсы - тауазыйғ. Өзіңді өзің ●
Түзелуге тырысуға еш уақыт кеш еместігі –
жоғары ұстамай, тіпті жалпы жұрттан
бірақ әрбір басынан түзу келмесе, түбінде
төменмін деп біл, яғни әкім бола қалсаң, өзіңді
түзеу де қиын болады. Ұлғайғанша
зор, басқаны қор тұтпай, әділ бол және кем-
жамандықты қалып еткен кісінің ол
кетікті аяп, ізетпен тілегін тыңда. Оқымысты
қалыбын өзгерту де қиын болса керек. Әрбір
болсаң, білімсіп басыңды жоғары көтермей,
бұзық, жамандық істер асылында құлықтық
надан ағайыныңды аяп, білмегенін үйретіп, тура
жамандығынан табылады.Ө зіңізді жақсы
жолға салуға тырыс. Бай болсаң, баймын деп
мінезге үйретсеңіз, яғни жоғарыда айтылған
менменсінбей, кедей, бишараларға аяушылық ет.
жеті түрлі жақсы қылықты берік ұстап,
Осы мінездер тауазығ деп аталады. Егер бір
жеті түрлі жаман қылықтан
бенде құдай тағаланың бұйрығына бой
сақтаныңыз.Жақсы құлың сарқылмас қор,
ұсынып, біәр кішкене төменшік етсе де,
ақиретте пайдалы, дүниеде де зиян емес.
құдай тағала ол бендеге жоғарының жоғарысы
Дүниеде де ізгі құлықтар адам һәм сүйкімді,
болатын дәреже берер. .
һәм қадірлі, һәм ақиретте де құдайдың
сүйген құлдарынан болу керек

Ұқсас жұмыстар

Мұсылман мейрамдары және салт жоралары мен ұйғарымдары

Конфессия - діни сенім

Адамның діни сеніміне құрмет. Оның таңдауына құрмет ретінде

Тіл туралы

Төбет собака

Тобыр - надан, оны басқара біл

Ағартушылар философиясы

Ыбырай Алтынсаринның 180 жылдық мерейтойына орай викторина

Үміт еткен көзімнің нұры - балам, Жаныңа жәрдем берсін Хақ тағалам

Меншік құқығы және өзге заттық құқықтар

Пәндер